مسعود روحانی؛ علیاکبر شوبکلایی
چکیده
عرفان اسلامی در سیر تطوّر و تحوّل خود به مکتب وحدت وجود رسید که به دست محییالدین ابنعربی ایجاد شده است. هرچند اندیشههای وحدتانگارانه در میان عارفان پیشین سابقه داشته است، تدوینگر و انسجامدهندة ...
بیشتر
عرفان اسلامی در سیر تطوّر و تحوّل خود به مکتب وحدت وجود رسید که به دست محییالدین ابنعربی ایجاد شده است. هرچند اندیشههای وحدتانگارانه در میان عارفان پیشین سابقه داشته است، تدوینگر و انسجامدهندة آن ابن عربی است. به موازات گسترش اسلام و زبان و ادبیات فارسی در هندوستان، عرفان اسلامی و در پی آن عرفان وحدت وجودی در آن سرزمین گسترش یافت و بر فضای شعر فارسی هند سایه افکند. یکی از شاعران فارسی زبان هند که به این تفکّر توجه عمیق و فراوان داشته، عبدالقادر بیدل دهلوی است. بیدل در غزلیات و رباعیات، به نحو بارز و گستردهای از موضوعات و مؤلفههای عرفان وحدت وجودی سخن گفته و موضوعاتی چون خدا، انسان، جهان و رابطة آنها را بر اساس مبانی این مکتب تحلیل و تفسیر کرده است. یکی از موضوعاتی که بیدل در شعر خود بدان پرداخته است، وجود خیالی است. این مقاله چگونگی تجلی این موضوع را در شعر بیدل تحلیل و بررسی میکند و نشان میدهد که چگونه بیدل با زبان شاعرانه و تمثیلات گوناگون، این موضوع را تبیین کرده است.