شهریار شکرپور؛ فریبا ازهری
چکیده
هر تصویر، متشکل از مجموعۀ نشانههایی است که گویای محتوای اثر است. گاهی این محتوا و معنای موجود در اثر ممکن است نامفهوم و خلافِ برداشتِ مخاطب باشد. لذا با توجه به اهمیت نشانهها در تولید معانی گوناگون، ...
بیشتر
هر تصویر، متشکل از مجموعۀ نشانههایی است که گویای محتوای اثر است. گاهی این محتوا و معنای موجود در اثر ممکن است نامفهوم و خلافِ برداشتِ مخاطب باشد. لذا با توجه به اهمیت نشانهها در تولید معانی گوناگون، مسئلۀ چگونگی استفادۀ هنرمندان از نشانهها برای بیان نیّات خود، همواره مهم بودهاست و جایگاهی ویژه در تحلیل آثار دارد. بهعلاوه، گاهی هنرمندان با گنجانیدن عامدانۀ نشانهها در قالب برخی تقابلهای دوتایی در تصاویر، کشمکش بزرگی را بین معنا و بازنمایی حقیقت ایجاد میکنند که توجه و تحلیل آنها را ضروری مینماید. به دلیل اهمیت قاب اثر در بازگویی روایات، اولویت، انتخاب هدفمند و وجود چندین قاب در نگاره است. علاوه بر این، دو نمونه هم با ویژگی تکقابی و شکست کادر انتخاب شدند، تا این چهار نگاره از شاهنامۀ طهماسبی موجود در موزۀ آقاخان با رویکرد نشانهشناسی تحلیل و بررسی میشود. پژوهش به روش توصیفیـ تحلیلی، و جمعآوری اطلاعات و منابع، کتابخانهای است. در این راستا، بهکار بردن راهبرد تقابل دوتایی دریدا در خوانش و تحلیل نگارههای مورد بحث امکانپذیر است و ضرورتی را پیرامون این تحقیق ایجاب میکند. رسیدن به ماهیت و عملکرد نشانهها در آثار مدنظر و توجه به کارکرد چندمعنایی نشانههای تصویری در نگارهها، هدف اصلی پژوهش است و ارتباط معانی نشانهها با تقابلهای دوتایی دریدا در نگارههای معرفیشده، پرسشی است که در این مقاله به آن پاسخ داده میشود. بر اساس مطالعات انجامشده، در مواردی که هنرمندان از تقابلهای دوتاییِ تضاد و وارونگی در اثر خود بهره بردهاند، منجر به ایجاد معانی متعدد در نگاره شدهاست. ماهیت نشانهها، چه ناشی از اجتماع معانی چندین نشانه و چه ناشی از اشتراک و یا انعکاس معانی نشانهها در دیگری بوده باشد، ذات معانی نشانهها متغیر خواهد بود.