ORIGINAL_ARTICLE
خویشاوندی «داستانک» و «حکایت» با نگاهی بر بهارستان جامی
مینیمالیسم (کمینهگرایی) در ادبیات، سبک یا اصلی ادبی است که بر پایۀ فشردگی افراطی و ایجاز بیش از حد و سادگی محتوای اثر، بنا شدهاست. اگر براساس این تعریف، ایجاز و سادگی را مهمترین ویژگی مینیمالیسم به شمار آوریم، در آثار کلاسیک نثر فارسی، با انواع و نمونههای متنوع و فراوانی از کمینهگرایی مواجه میشویم که از ابتدای شکلگیری زبان فارسی دری، مورد توجه گروهی از شاعران و نویسندگان فارسی زبان بودهاست. با مطالعۀ تطبیقی و تأمل در ساختار حکایتهای آموزندۀ فارسی از منظر یک گونۀ ادبی نو، میتوان به شیوههای تازهای برای انتقال و معرفی فرهنگ اصیل و ارزشمند ایرانی ـ اسلامی به جوامع دیگر دست یافت. بهارستان جامی، صرفنظر از فاصلۀ زمانی و تفاوت زبانی و بهدور از تعصب فرهنگی، با مقایسهای ساختارگرایانه، جزو آثاری است که از دیدگاه مینیمالیسم، قابل بررسی و توجه است. این مقاله با بررسی مؤلفهها و اصول داستانهای مینیمالیستی (داستانکها)، به دنبال یافتن ردپایی از این سبک ادبی، در حکایتهای فارسی بهارستان است. نگارندگان در این مقاله با بررسی مؤلفههای داستانک و مقایسه و تطبیق آن با برخی حکایتهای فارسی بهارستان، این اثر را واجد بسیاری از ویژگیهای مینیمالیستی دانستهاند.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_63151_f88dd2a074b081714363008e861aa847.pdf
2017-05-22
1
15
10.22059/jlcr.2017.232715.735
مینیمالیسم
کمینهگرایی
داستانک
حکایت
بهارستان
عبدالرحمان جامی
سبک
علی محمد
موذنی
moazzeni@ut.ac.ir
1
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
نسرین
زرگرزاده دزفولی
nzd1390@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی،واحد کرج
AUTHOR
انوشه، حسن (1376)، فرهنگنامۀ ادب فارسی: دانشنامۀ ادب فارسی، جلد دوم، چاپ دهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
1
جامی، عبدالرحمن (1391)، بهارستان، بهتصحیح اسماعیل حاکمی، چاپ هفتم، تهران، اطلاعات.
2
جزینی، محمدجواد (1394)، ریختشناسی داستاهای مینیمالیستی، چاپ اول، تهران، ثالث.
3
خادمیکولایی، مهدی و رحمت رحیمیابوخلیلی (1393)، ماهیتشناسی مینیمالیسم و بررسی داستانهای مینیمال فارسی از آغاز... تا امروز، چاپ اول، تهران، میترا.
4
رضی، احمد و سهیلا روستا (1388)، «کمینهگرایی در داستاننویسی معاصر»، متنپژوهی ادب فارسی، شمارۀ 3، صص 77ـ90.
5
محمودیان، محمدرفیع (1387)، نظریۀ رمان و ویژگیهای رمان فارسی، چاپ دوم، تهران، فرزان روز.
6
مستور، مصطفی (1379)، مبانی داستان کوتاه، چاپ اول، تهران، مرکز.
7
میرصادقی، جمال (1394)، ادبیات داستانی، چاپ هفتم، تهران، سخن.
8
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی زیباییشناسی و معناشناسی سبک تکرار در اشعار نازک الملائکه ونیمایوشیج(مطالعه موردی چند قصیده)
شعر امروز میکوشد بیآنکه محدودیت غلبۀ وزن و قافیه را متحمل شود، امتیازاتی بیش از آنچه این دو عنصر به شعر گذشته میبخشند، برای خویش کسب کند؛ بر همین اساس از سازِکارهای مختلفی سود میجوید که عمدهترینش استفاده از ظرفیتهای آوایی و معنایی کلام در مسیر تکرار است؛ این پدیدۀ زبانی با کارکرد خاص خود تأثیر بسزایی در غنای اثر هنری و کمک به خلق زیبایی دارد. این جستار با تکیه بر روش توصیفی ـ تحلیلی، جدا از جنبۀ لغوی تکرار، ابعاد فنی و معنایی و اهمیت آن را در چند قصیده از نازک الملائکه و نیما یوشیج مطمح نظر قرار داده و به بررسی و شناسایی محورهای تکرار و انواع این شاخصۀ سبکساز در زبان شعریشان پرداختهاست. هر دو شاعر، این پدیدۀ زبانی را بهمثابۀ یک ابزار زیباییشناسی، در راستای دو اصل تناسب و هماهنگی و انسجام به کار بستهاند که موجب تحرک متن به سوی موسیقی و نهایتاً انتقال معنی شدهاست؛ بنابراین، با موسیقی درونی شعرشان همگراست و اثرگذاری معنا را افزایش میدهد؛ همچنان کارکرد اسلوب تکرار در دو محور معنایی و موسیقیایی نمود یافته و در سطوح (واج ـ کلمه ـ عبارت)، در شعر هر دو یافت میشود.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_63218_7399b8b8fcd74671faf2ebf0556e3e1e.pdf
2017-05-22
17
32
10.22059/jlcr.2017.118146.151
شعر
نازک الملائکه
نیما یوشیج
تکرار
معنا
موسیقی
زیباییشناسی
سید حسین
سیدی
hosein_seyyedi@yahoo.com
1
استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
آزاده
قادری
ghaderi.azadeh@gmail.com
2
دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
اسماعیل، عزالدین (1978)، الشعر العربی المعاصر (ظواهره و قضایاه الفنیه)، لبنان، دارالفکر العربی.
1
ابنمنظور، محمد بن مکرم (1414)، لسان العرب، المجلد الخامس، الطبعة الثالثه، بیروت، دارالصار.
2
ابنمعصوم، علی صدرالدین (1969)، انوار الربیع فی الأنواع البدیع، تحقیق شاکر هادی شکر، المجلد الخامس، الطبعة الاولی، نجف، مطبعة النعمان.
3
ابومراد، فتحی محمود یوسف (2003)، شعر امل دنقل (دراسه اسلوبیه)، الطبعة الاولی، اردن، عالم الکتب الحدیث.
4
بدوی، احمد احمد (1996)، اسس النقد فی الادب عند العرب، القاهره، دارالنهضه مصر للطباعة والنشر.
5
الجاحظ، عمرو بن بحر (1998)، البیان و التبیین، المجلد الاول، الطبعة الاولی، بیروت، دارالکتب العلمیه.
6
رجایی، نجمه، (1378)، آشنایی با نقد معاصر عربی، چاپ اول، مشهد، دانشگاه فردوسی.
7
ریچارد، هارلند (1382)، درآمدی بر نظریۀ ادبی؛ از افلاطون تا بارت، ترجمۀ علی معصومی و شاپور جورکش، چاپ اول، تهران، چشمه.
8
ریچاردز، آی.ا. (1372)، اصول نقد ادبی، ترجمۀ سعید حمیدیان، چاپ اول، تهران، علمی.
9
سلدن، رامان و پیتر ویدوسون (1380)، راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، تهران، آگاه.
10
سلوم، تامر (1983)، نظریه اللغة و الجمال فی النقد العربی، الطبعة الاولی، سوریه، دارالحور.
11
شفیعیکدکنی، محمدرضا (1385)، موسیقی شعر، چاپ دوم، تهران، آگاه.
12
عاشور، فهد ناصر (2004)، التکرار فی شعر محمود درویش، الطبعة الاولی، اردن، المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
13
عباس، احسان (1998)، خصائص الحروف ومعانیها، دمشق، اتحاد کتاب العرب.
14
عبید، محمد صابر (2001)، القصیده العربیة الحدیثة من البنیة الدلالیة الی البنیة الإیقاعیة، دمشق، اتحاد الکتاب العرب.
15
عبدالمطلب، محمد (1984)، البلاغة والاسلوبیة، الطبعة الاولی، مصر، الهیئة المصریة للکتاب.
16
علیپور، مصطفی (1378)، ساختار زبان شعر امروز، تهران، فردوس.
17
غریب، رز (1378)، نقد بر مبنای زیباییشناسی، ترجمۀ نجمه رجایی، مشهد، دانشگاه فردوسی.
18
الغرفی، حسن (2001)، حرکیة الایقاع فی الشعر العربی المعاصر، المغرب، افریقیا الشرق.
19
قویمی، مهوش (1383)، آوا و القا (رهیافتی به شعر اخوان ثالث)، چاپ اول، تهران، هرمس.
20
الملائکه، نازک (1974)، قضایا الشعر المعاصر، الطبعة الثالثة، قاهره، مکتبة النهضة.
21
ـــــــ (1998)، یغیّر الوانه البحر، قاهره، آفاق الکتابه.
22
المجدی، وهب و کامل المهندس (1984)، معجم المصطلحات العربیة فی الغة والأدب، الطبعة الثانیة، بیروت، مکتبة لبنان.
23
نیما یوشیج (1364)، مجموعه آثار نیما یوشیج،به کوشش سیروس طاهباز، چاپ اول، تهران، ناشر.
24
الورقی، سعید (1984)، لغة الشعر العربی الحدیث، الطبعة الثالثة، بیروت، دارالنهضة العربیة.
25
هلال، ماهر مهدی (1980)، جرس الألفاظ و دلالتها فی البحث البلاغی والنقدی عند العرب، الطبعة الاولی، بغداد، دارالحریة.
26
ORIGINAL_ARTICLE
نقد نشانه ـ معناشناختی داستان شیخ صنعان در منطقالطیر عطار (با تکیه بر نظامهای گفتمانی)
در نقد نشانه ـ معناشناختی، وارونۀ نشانهشناسی ساختگرا، نشانهها فرصت نشانهپذیری مییابند و از نشانههای معمول، به نشانههای نو تبدیل میشوند. گرمس با ایجاد نظامهای گفتمانی منسجم، زمینهای فراهم ساخت که با کاربست آن، روایات را تحلیل کنیم و دریابیم که در وضعیت اولیۀ حکایت، معنا نقصانی دارد که وجود نظامهای گفتمانی سبب میشود معنای ناقص، سیر تکاملی داشته باشد و در وضعیت ثانویه، به معنایی استعلایی در پایان داستان تبدیل شود. داستان شیخ صنعان، در آغاز با نقصان وضعیت مواجه است و شیخ به سبب خوابی که میبیند، کنشی میآفریند و در ادامه، برخی از نظامهای گفتمانی، قابلیت بروز مییابند. در این مقاله، با بهرهگیری از تحلیل و نقد محتوا کوشیده شده بیان شود که عطار بر آن است با استفاده از برنامهای ازپیشتعیینشده، وضعیت نامساعد اولیه را به وضعیتی مساعد در پایان حکایت تبدیل سازد. در بررسی نظامهای گفتمانی، نخستین نظام گفتمانی (هوشمند)، گفتمان غالب است؛ بدین معنا که راوی با بهرهگیری از کنشهای نظاممند، سیر تکاملی معنا را در پیش میگیرد. پس از گفتمان هوشمند، دو گونۀ تنشی ـ عاطفی و مشیت الهی در خلال داستان ایجاد میشوند که به ترتیب در رتبههای دوم و سوم جای میگیرند.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_63227_b1dde4ad459c3b01f5c9aa0352f02713.pdf
2017-05-22
33
50
10.22059/jlcr.2017.219440.588
منطقالطیر
شیخ صنعان
نظام گفتمانی
نشانه ـ معناشناختی
معنای ناقص
معنای استعلایی
گرمس
شیرزاد
طایفی
taefi@atu.ac.ir
1
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علّامۀ طباطبائی
LEAD_AUTHOR
محمّد
شیخ الاسلامی
m.sh0731@yahoo.com
2
دانشجوی دوره دکتری دانشگاه علّامۀ طباطبائی
AUTHOR
تاجیک، محمدرضا (1383)، گفتمان، پادگفتمان و سیاست، تهران، مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.
1
خراسانی، فهیمه (1389)، «بررسی ساختار روایی داستان سیاوش برپایۀ نظریۀ نشانه ـ معناشناسی روایی گرمس»، پایاننامۀ کارشناسیارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیتمدرس.
2
داودیمقدم، فریده (1392)، «تحلیل نشانه ـ معناشناختی شعر آرش کمانگیر و عقاب؛ تحول کارکرد تقابلی زبان به فرایند تنشی»، فصلنامۀ جستارهای زبانی، دورۀ 4، شمارۀ 1 (پیاپی 13)، بهار، صص 105ـ124.
3
ــــــــــ (1393)، «تحلیل نشانه ـ معناشناختی گفتمان در قصۀ یوسف(علیهالسلام)»، دوفصلنامۀ آموزههای قرآنی، دانشگاه علوماسلامی رضوی، شمارۀ 20، پاییز و زمستان، صص 175ـ192.
4
درودی، فریبرز (1393)، «درآمدی بر انواع نقد و کارکردهای آن»، فصلنامۀ نقد کتاب؛ اطلاعرسانی و ارتباطات، شمارۀ 3 و 4، پاییز و زمستان، صص 221ـ234.
5
شعیری، حمیدرضا (1388)، «از نشانهشناسی ساختگرا تا نشانه ـ معناشناسی گفتمانی»، فصلنامۀ تخصصی نقد ادبی، سال 2، شمارۀ 8، زمستان، صص 33ـ51.
6
ــــــ (1386)، «بررسی انواع نظامهای گفتمانی از دیدگاه نشانه ـ معناشناسی»، هفتمین همایش زبانشناسی ایران، دانشگاه علامه طباطبایی، آذر، صص 106ـ119.
7
شعیری، حمیدرضا و ترانه وفایی (1388)، راهی به نشانه ـ معناشناسی سیال؛ با بررسی موردی «ققنوس» نیما، تهران، علمی و فرهنگی.
8
شمیسا، سیروس (1380)، نقد ادبی، چاپ دوم، تهران، فردوس.
9
ضیمران، محمد (1382)، نشانهشناسی هنر، تهران، قصه.
10
عطار نیشابوری، فریدالدین (1389)، منطقالطیر، به کوشش محمدرضا شفیعیکدکنی، چاپ نهم، تهران، سخن.
11
فکوهی، ناصر (1383)، انسانشناسی شهری، تهران، نی.
12
گرمس، آلژیرداس ژولین (1389)، نقصان معنا، ترجمۀ حمیدرضا شعیری، تهران، علم.
13
نصیحت، ناهید و دیگران (1391)، «نشانه ـ معناشناسی ساختار روایی داستان ما تشاؤون براساس نظریۀ گریماس»، دوفصلنامۀ علمی ـ پژوهشی نقد ادب معاصر عربی، سال 2، شمارۀ 3، صص 40ـ63.
14
ORIGINAL_ARTICLE
عدم قطعیت در فراداستان «شب ممکن»
مطرح شدن اصل عدم قطعیتِ هایزنبرگ در فیزیک، جهانبینی انسان را به هستی و حتی خود انسان تغییر داد. بهتبع آن، «واقعیت» بازتعریف شد و «زبان» بهعنوان واسطه و برسازندۀ واقعیت، به جایگاه ویژهای دست یافت. بازتاب این اندیشه در ادبیات، موجد نوع (ژانر) جدیدی در ادبیات داستانی است که خودآگاهانه توجه مخاطب را به وضع ساختگیاش جلب میکند تا از این راه پرسشهایی را دربارۀ رابطۀ داستان و واقعیت مطرح سازد. این داستانها «فراداستان» نام دارند و علاوه بر تأثیر ماهویای که از اصل عدم قطعیت گرفتهاند، در بهرهگیری از تکنیکهای داستانی نیز بازتابگر این اصلاند. اتصال کوتاه، تناقض، جایگشت، زیادهروی، عدم تناهی، ساختار تودرتو، تعدد راوی، راوی غیرقابل اعتماد، پیوند دوگانه، غیاب، فرجام چندگانه و نامعین، تکنیکهای داستانیای هستند که از اصل عدم قطعیت تأثیر گرفتهاند. شب ممکن رمانی فراداستانی از محمدحسن شهسواری است که بهخوبی توانسته از تمهیدات پسامدرنیستی برای ایجاد عدم قطعیت در داستان بهره جوید. در این نوشتار، جلوههای عدم قطعیت در رمان شب ممکن بررسی شده و از این رهگذر، شیوههای متفاوت ایجاد عدم قطعیت در فراداستان معرفی شدهاست.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_63225_33e3b8a5892bd2ca366da33ba45cf6ab.pdf
2017-05-22
51
70
10.22059/jlcr.2017.216515.550
فراداستان
عدم قطعیت
پسامدرنیسم
زبان
واقعیت
شب ممکن
شهسواری
نعمت الله
ایران زاده
iranzadeh@atu.ac.ir
1
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی
LEAD_AUTHOR
نفیسه
لیاقی مطلق
nlmotlagh@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی
AUTHOR
احمدی، بابک (1385)، ساختار و تأویل متن، تهران، مرکز.
1
ارتلی، سون و ژان پیر فربد (1372)، فلسفۀ فیزیک کوانتومی، مهران مصطفوی، تهران، کلام.
2
باربور، ایان (1379)، علم و دین، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
3
برگر، پترل و توماس لوکمان (1375)، ساخت اجتماعی واقعیت، ترجمۀ فریبرز مجیدی، تهران، علمی و فرهنگی.
4
پاینده، حسین (1382)، گفتمان نقد، تهران، روزنگار.
5
ـــــ (1385)، نقد ادبی و دموکراسی. تهران، نیلوفر.
6
ـ (1389)، صناعتپردازی پسامدرن در رمان شب ممکن، http://old.khabgard.com/backwin/?id=302657493
7
ـــــ (1390)، داستان کوتاه در ایران (داستانهای پسامدرن)، تهران، نیلوفر.
8
ـــــ (1395)، «روایتی از یک غیاب نافرجام»، سینما و ادبیات. سال 13، شمارۀ 53، تیر و مرداد، صص 182ـ191.
9
حافظ، شمسالدین محمد (1375)، دیوان حافظ، جلد دوم، تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری، تهران، خوارزمی.
10
حسن، ایهاب (1390)، «به سوی مفهوم پسامدرنیسم»، ادبیات پسامدرن (گزارش، نگرش، نقادی)، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران، مرکز، صص 93ـ115.
11
رامین، فرح (1391)، «نظریۀ کوانتوم و برهان نظم»، فلسفه و کلام اسلامی، سال 45، شمارۀ 2، پاییز و زمستان، صص 85ـ108.
12
شمیسا، سیروس (1383)، نقد ادبی، تهران، فردوس.
13
شوالیه، ژان و آلن گربران (1385)، فرهنگ نمادها، ترجمل سودابه فضایلی، تهران، جیحون.
14
شهسواری، محمدحسن (1389)، شب ممکن. تهران، چشمه.
15
گلشنی، مهدی (1374)، تحلیلی از دیدگاههای فلسفی فیزیکدانان معاصر، تهران، مرکز نشر فرهنگی مشرق.
16
لاج، دیوید (1386)، «رمان پسامدرنیستی»، نظریههای رمان، ترجمۀ حسین پاینده، تهران، نیلوفر، صص 143ـ200.
17
لوئیس، بری (1383)، «پسامدرنیسم و ادبیات»، مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، ترجمۀ حسین پاینده، تهران، روزنگار، صص 77ـ109.
18
مکهیل، برایان (1392)، داستان پسامدرنیستی، علی معصومی. تهران، ققنوس.
19
وو، پاتریشیا (1383)، «مدرنیسم و پسامدرنیسم»، مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، ترجمۀحسین پاینده، تهران، روزنگار، صص 179ـ257.
20
ــ (1390)، فراداستان، ترجمۀ شهریار وقفی پور، تهران، چشمه.
21
هاچن، لیندا (1383)، «فراداستان تاریخنگارانه»، مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، ترجمۀ حسین پاینده.تهران، روزنگار، صص 259ـ311.
22
هاوکینگ، استیون (1375)، تاریخچۀ زمان، محمدرضا محجوب، تهران، شرکت سهامی انتشار.
23
هایزنبرگ، ورنر کارل (1370)، فیزیک و فلسفه، ترجمۀمحمود خالقی. تهران، علمی.
24
Waugh, Patricia (2001), Metafiction: The Theory and Practice of SelfـConscious Fiction, London, Routledge
25
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و تحلیل مؤلفه «مکان» در تجربیات و پدیدارهای عرفانی
در فرایند درک تجربۀ عرفانی، ارتباط متقابل و پایداری بین ادراککنندۀ تجربه از یکسو و مکان و فضای رخدادها از سوی دیگر برقرار است. همانگونه که وجود فاعل تجربه، پویایی و حرکت به مکان میبخشد، قرار گرفتن در فضای تجربه نیز به دگرگونی درونی عارف میانجامد. توصیف مکان و فضای این رخدادها در کلام عارفان، همیشه یکسان نیست. سادهترین راه تعامل با مکان در توصیف تجربۀ عرفانی، کاربرد آن در اشاره به موضعی هندسی است. تمام رخدادهای شهودی، در یک مکان خاص برای عارف اتفاق میافتد، اما این تجربیات، نه در عالم ماده، بلکه در فرامکانی رخ میدهد که پیوند عارف را با دنیای مادی میکاهد. حضور فاعل در فضای تجربه، به عبور از مکان مادی و حضور در فضاهای جدید یا خلق آن میانجامد. براساس تجربۀ عرفانی، توصیفهای متفاوتی از فضای این رخدادها ارائه میشود. بهطورکلی مهمترین مکانها و فضاهای حصول تجربیات عرفانی را میتوان به پنج دسته تقسیم کرد: 1. مکان مادی وقوع تجربه؛ 2. مکان شنیداری؛ 3. مکان رمزی؛ 4. لامکان؛ 5. مکان زمانی. پژوهش حاضر، ضمن بررسی و تحلیل این فضاها، طرحی در باب مؤلفۀ «مکان» در پدیدارهای عرفانی بهدست میدهد.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_63222_fdf9933a6a0fd90e1a2e866db205245f.pdf
2017-05-22
71
88
10.22059/jlcr.2017.121440.185
تجربۀ عرفانی
فضا
فضای هندسی
لامکان
مکان
مکان رمزی
مکان شنیداری
الهام
سیدان
elhamsaiedan@yahoo.com
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
ابراهیمیدینانی، غلامحسین (1380)، دفتر عقل و آیت عشق، جلد دوم، تهران، طرح نو.
1
ــــــــــــ (1389)، شعاع شمس، به کوشش کریم فیضی، تهران، اطلاعات.
2
ــــــــــــ (1392)، راز راز: تفسیر دکتر دینانی از گلشن راز، به کوشش کریم فیضی، تهران، اطلاعات.
3
ابنعربی، محییالدین (1946)، فصوصالحکم، تعلیقات ابوالعلاء عفیفی، قاهره، دارإحیاء الکتب العربیه.
4
ابنمنظور (1405)، لسانالعرب، قم، ادب الحوزه.
5
ابونصر سراج (1914)، اللمع فی التصوف، تصحیح رنولد آلن نیکلسون، لیدن، مطبعۀ بریل.
6
احمد سلیم، فاروق (1998)، الانتماء فی الشعر الجاهلی،دمشق، منشورات اتحاد الکتاب العرب.
7
اصغری، جواد (1388)، «بررسی زیباییشناختی عنصر مکان در داستان»، نشریۀ ادب و زبان فارسی، شمارۀ 26، صص 29ـ45.
8
باشلار، غاستون (2006)، جمالیات المکان، ترجمۀ غالب هلسا، بیروت، مؤسسة الجامعیة للدراسات والنشر.
9
بوخهولز، سابین و منفرد یان (1391)، «فضا در روایت»، ترجمۀ مهدی فیضی، دانشنامۀ روایتشناسی، گردآوری محمد راغب، تهران، علم، صص 155ـ166.
10
پورنامداریان، تقی (1375)، رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، چاپ چهارم، تهران، علمی و فرهنگی.
11
جعفری، علیرضا (1389)، «دیدن یا شنیدن، مسئله این است: نگاهی به جایگاه چشم و گوش در شعر و ادبیات»، مجلۀ نقد زبان و ادبیات خارجی، دورۀ 3، شمارۀ 5: صص 23ـ47.
12
حرّی، ابوالفضل (1388)، «مؤلفههای زمان و مکان روایی در قصص قرآنی»، ادبپژوهی، شمارۀ 7 و 8، بهار و تابستان، صص 141ـ125.
13
حلاج، حسین بن منصور (1386)، مجموعۀ آثار حلاج، تهران، شفیعی.
14
رضوانیان، قدسیه (1389)، ساختار داستانی حکایتهای عرفانی: کشفالمحجوب، اسرالتوحید، تذکرةالاولیا، تهران، سخن.
15
روزبهان بقلی شیرازی (1374)، شرح شطحیات، تصحیح هانری کربن، چاپ سوم، تهران، طهوری.
16
شعیری، حمیدرضا (1392)، تجزیه و تحلیل نشانهمعناشناسی گفتمان، چاپ سوم، تهران، سمت.
17
شفیعیکدکنی، محمدرضا (1384)، دفتر روشنایی: از میراث عرفانی بایزید بسطامی، تهران، سخن.
18
ــــــــــــ (1392)، زبان شعر در نثر صوفیه: درآمدی به سبکشناسی نگاه عرفانی، تهران، سخن.
19
صبحیکبابه، وحید (1999)، الصورة الفنیه فی شعر الطائیین بین الانفعال والحس، دمشق، اتحاد الکتاب العرب.
20
عزالدین کاشانی، محمود بن علی (1381)، مصباحالهدایه و مفتاحالکفایه، تصحیح جلالالدین همایی، چاپ هفتم، تهران، هما.
21
عطار نیشابوری، فریدالدین (1386)، تذکرةالأولیا، تصحیح محمد استعلامی، چاپ شانزدهم، تهران، زوار.
22
عینالقضات همدانی (1373)، تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران، چاپ چهارم، تهران، منوچهری.
23
غزالی، ابوحامد محمد (1386)، احیاء علومالدین، ترجمۀ مؤیدالدین خوارزمی، تصحیح حسین خدیوجم، چاپ ششم، تهران، علمی و فرهنگی.
24
فوغالی، بادیس (2008)، الزمان والمکان فی الشعر الجاهلی، إربد، عالم الکتب الحدیث.
25
فولادی، علیرضا (1389)، زبان عرفان، چاپ سوم، تهران، سخن و فراگفت.
26
محمد بن منور (1386)، اسرارالتوحید، تصحیح محمدرضا شفیعیکدکنی، دو جلد، چاپ هشتم، تهران، آگاه.
27
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین (1371)، کشفالأسرار و عدّةالأبرار، تصحیح علیاصغر حکمت، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر.
28
نابلسی، شاکر (1994)، جمالیات المکان فی الروایة العربیه، بیروت، مؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
29
هجویری، علی بن عثمان (1386)، کشفالمحجوب، تصحیح محمود عابدی، چاپ سوم، تهران، سروش.
30
Ellul, Jacques (1985), The Humiliation of the Word, Tran. Joyce Main Hanks; Grand Rapids, MI, Eerdmans Publishing Company.
31
ORIGINAL_ARTICLE
مطالعه تطبیقی ساختار کنایه در زبان فارسی و عربی
زبان و ادبیات فارسی و عربی از دیرباز ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر داشته و از همدیگر تأثیر و تأثر فراوانی پذیرفتهاند. از جملۀ این تأثیر و تأثرات، میتوان مبحث «کنایه» را نام برد که یکی از بحثهای اساسی علم بیان و حساسترین مسائل زبان است و در دو زبانِ فارسی و عربی، تعریفهای مشابهی از آن دیده میشود. کنایه در هر دو زبان، به بخشهایی همچون «کنایه از صفت» و «کنایه از موصوف» و «کنایه از فعل یا مصدر» و «کنایه از نسبت» تقسیم میشود. در این مقاله، بر مبنای روش توصیفی ـ تحلیلی، ساختار کنایه در دو زبان فارسی و عربی بررسی تطبیقی شده، و نقاط مشترک و متفاوت آن برجسته شده، و دیدگاههای مختلف صاحبنظران دو زبان دربارۀ این مبحث، بیان شدهاست. یافتهها نشان میدهد که کنایه در دو ادب فارسی و عربی به یک معناست و تفاوتهای آن بسیار کم و گاه جزئی به نظر میرسد که در مختصرترین شکل، میتوان آن را براساس تفاوت در معنایی دانست که بدان اشاره میکند. با این حال باید توجه داشت که در زبان عربی، نبود قرینه، کنایه را از مجاز متمایز میسازد، ولی در زبان فارسی این مبحث دقیقاً در برابر استعارۀ مرکب قرار میگیرد.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_63149_ea9e4d0c25debba32fe4b9d376a76d2f.pdf
2017-05-22
89
106
10.22059/jlcr.2017.107190.87
علوم بلاغی
بیان
کنایه
زبان فارسی
زبان عربی
علی
خضری
alikhezri84@yahoo.com
1
استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر
LEAD_AUTHOR
رسول
بلاوی
r.balawi@yahoo.com
2
استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیجفارس، بوشهر
AUTHOR
معصومه
فتحی مقدم
ra.b2010@yahoo.com
3
دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز
AUTHOR
انوری (1372)، دیوان، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، جلد دوم، چاپ سوم، تهران، علمی و فرهنگی.
1
البحتری (1991)، دیوان، بتحقیق محمد التنوجی، جلد دوم، الطبعة الثانیة، بیروت، دارالکتاب العربی.
2
الجارم، علی و مصطفی الامین (1426)، البلاغة الواضحة، چاپ چهارم، قم، مؤسسة الصادق(ع) للطباعة والنشر.
3
تجلیل، جلیل (1362)، معانی و بیان، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
4
تفتازانی، سعدالدین (1409)، شرح السعد المسمی مختصر المعانی، بتحقیق محمد محیالدین عبدالحمید، الطبعة الاولی، قم، سیدالشهدا.
5
ــــــ (بیتا)، المطول، قم، مکتبة الداوری.
6
حافظ شیرازی (1382)، دیوان، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، چاپ سوم، تهران، زوار.
7
حسینی، جعفر (1413)، اسالیب البیان فی القرآن، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
8
خاقانی (1375)، دیوان، ویراستۀ دکتر میرجلالالدین کزازی، دو جلد، چاپ اول، تهران، مرکز.
9
خطیب القزوینی، محمد بن عبدالرحمن (1989)، الایضاح فی علوم البلاغة، شرح و تعلیق و تنقیح محمد عبدالمنعم الخفاجی، الجزء الاول، بیروت، الشرکة العالمیة للکتاب.
10
سعدی شیرازی (1385)، کلیات، به تصحیح محمدعلی فروغی، چاپ اول، تهران، هرمس.
11
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1366)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ سوم، تهران، آگاه.
12
شمیسا، سیروس (1385)، بیان، ویراست سوم، تهران، میترا.
13
عرفان، حسن (1389)، کرانهها (شرح فارسی کتاب مختصر المعانی)، جلد سوم، چاپ پنجم، قم، هجرت.
14
غریب، عبدالعاطی علی علام (1413)، البلاغة العربیة بین الناقدین الخالدین عبدالقاهر الجرجانی و ابنسنان الخفّاجی، الطبعة الأولی، بیروت، دارالجیل.
15
فاضلی، محمد (1376)، دراسة و نقد فی مسائل بلاغیة هامة، مشهد، دانشگاه فردوسی.
16
فردوسی، ابوالقاسم (1377)، شاهنامه، چهار جلد، تحت نظر ی.ا.برتلس. چاپ اول، تهران، سوره.
17
کزازی، میرجلالالدین (1386)، بیان (زیباشناسی سخن پارسی)، تهران، مرکز.
18
گلی، احمد (1387)، بلاغت فارسی (معانی و بیان)، تبریز، آیدین.
19
مسعود سعد سلمان (1362)، دیوان، به تصحیح رشید یاسمی، چاپ دوم، تهران، امیرکبیر.
20
نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1390)، کلیات، به تصحیح وحید دستگردی، چاپ دوم، تهران، نگاه.
21
الهاشمی، احمد (1383)، ترجمه و شرح جواهرالبلاغه، جلد دوم (بیان و بدیع)، ترجمۀ حسن عرفان، چاپ چهارم، قم، بلاغت.
22
همایی، جلالالدین (1370)، معانی و بیان، به کوشش ماهدختبانو همایی، چاپ اول، تهران، هما.
23
وحیدیان کامیار، تقی (1375)، «کنایه؛ نقاشی زبان»، مجلۀ فرهنگستان، شمارۀ 8، صص 55ـ69.
24
ORIGINAL_ARTICLE
ساختار و کارکرد تصویر رویش در شعر شفیعی کدکنی
یکی از ویژگیهای مهم شعر شفیعیکدکنی، پیوند عمیق آن با ادبیات و گذشتۀ تاریخی و فرهنگی ایران است. نمود این ویژگی را بیش از همه، در دو حوزۀ اسطوره و عرفان میتوان دید. بنابر اظهارات منتقدان، این دو در کنار مضامین اجتماعی، مهمترین دلالتهای معنایی شعر شفیعی را تشکیل میدهند. هدف مقالۀ حاضر، بررسی نظام تصاویر شعر شفیعیکدکنی و تبیین ارتباط آن با سه حوزۀ معنایی یادشده است. ازاینرو با معرفی تصویر رویش، که تصویر مرکزی در شعر اوست، شبکۀ تصویری شعر وی ترسیم شدهاست. این شبکۀ تصویری، حاصل گرد آمدن نظاممند تصاویری چون رستنیها و باران و بهار و صبح و سرودن است. مهمترین کارکرد تصویر مرکزی رویش، ایجاد تقابل معنایی میان دو دسته از مفاهیم است که امکان دلالتگری شعر شفیعی را در سه حوزۀ یادشده ممکن میسازد. بنابراین، خوشۀ تصویری رویش را در شعر شفیعی باید نقطۀ برخورد اصلیترین معانی برآمده از شعر وی محسوب کرد که با چینش مفاهیم و تصاویر در نظامی تقابلی، موجب بازتعریف بسیاری از نمادهای سابقهدار در شعر معاصر فارسی میشود.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_63221_de654d4240a4bbba70cd0c4d36984e20.pdf
2017-05-22
107
124
10.22059/jlcr.2017.122755.200
تصویر مرکزی
رویش
تقابل دوگانه
عرفان
اسطوره
مضامین اجتماعی
علیرضا
محمدی کله سر
amohammadi344@gmail.com
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد
LEAD_AUTHOR
فاطمه
حمزه شلمزاری
a.mohammadi344@gmail.com
2
دانش آموختة کارشناسی ارشد دانشگاه شهرکرد
AUTHOR
آتشی، منوچهر (1378)، «در کوچهباغهای نیشابور»، سفرنامۀ باران، به کوشش حبیبالله عباسی، تهران، سخن.
1
اخوانثالث، مهدی (1387)، تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم، تهران، زمستان.
2
امنخانی، عیسی (1392)، «اگزیستانسیالیسم و شفیعیکدکنی، نگاهی به اندیشۀ وجودی در اشعار شفیعیکدکنی با تکیه بر شعر اضطراب ابراهیم»، کتاب ماه ادبیات، شمارۀ 72، صص 32ـ42.
3
ابتهاج، هوشنگ (1378)، سیاهمشق، تهران، کارنامه.
4
ادگار، اندرو و پیتر سچویک (1387)، مفاهیم بنیادی نظریۀ فرهنگی، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران، آگه.
5
الیاده، میرچا (1389)، تاریخ ادیان، ترجمۀ جلال ستاری، تهران، سروش.
6
ــــ (1375)، مقدس و نامقدس، ترجمۀ نصرالله زنگویی، تهران، سروش.
7
بارت، رولان (1370)، عناصر نشانهشناسی، ترجمۀ مجید محمدی، تهران، الهدی.
8
برهانی، مهدی (1378)، از زبان صبح، دربارۀ زندگی و شعر شفیعیکدکنی، تهران، پاژنگ.
9
بشردوست، مجتبی (1386)، در کوچهباغهای نیشابور، چاپ دوم، تهران، ثالث.
10
پورنامداریان، تقی و ابوالقاسم رادفر و جلیل شاکری (1391)، «بررسی و تأویل چند نماد در شعر معاصر»، ادبیات پارسی معاصر، شمارۀ 1، صص 25ـ48.
11
پورنامداریان، تقی (1387)، «سیری در هزارۀ دوم آهوی کوهی»، سفرنامۀ باران، بهکوشش حبیبالله عباسی، تهران، سخن.
12
ـــــــــــ (1377)، آواز باد و باران، تهران، چشمه.
13
حسنپورآلاشتی، حسین و رضا ستاری و مراد اسماعیلی (1387)، «نگاهی به تغییر کارکرد و ساختار برخی از اساطیر در شعر م.سرشک»، گوهر گویا، شمارۀ 6، صص 85ـ102.
14
حسنلی، کاووس (1391)، گونههای نوآوری در شعر معاصر ایران، چاپ سوم، تهران، ثالث.
15
حسینپورِچافی، علی (1390)، جریانهای شعری معاصر فارسی؛ از کودتای 32 تا انقلاب 57، تهران، امیرکبیر.
16
دستغیب، عبدالعلی (1388)، «تحلیلی بر اشعار شفیعیکدکنی و بررسی بنمایهها و مضامین شعر او»، کتاب ماه ادبیات، شمارۀ 145، صص 45ـ70.
17
زرقانی، مهدی (1387)، چشمانداز شعر معاصر ایران، تهران، ثالث.
18
زرینفکر، مژگان و مریم صالحینیا و محمدجواد مهدوی (1392)، «استعارۀ مفهومی رویش در معارف بهاءولد»، ادبیات عرفانی، شمارۀ 9، صص 137ـ172.
19
سلیمانی، اسماعیل (1386)، «مرگ ارادی و تولد ثانی»، قبسات، شمارۀ 46، صص 83ـ106.
20
شاملو، احمد (1387)، مجموعۀ آثار، دفتر یکم: شعرها، به کوشش نیاز یعقوبشاهی، تهران، نگاه.
21
شریفی، فیض (1392)، شعر شفیعیکدکنی از آغاز تا امروز، تهران، نگاه.
22
شفیعیکدکنی، محمدرضا (1380)، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران، سخن.
23
ــــــــــــ (1384)، نوشته بر دریا؛ از میراث عرفانی ابوالحسن خرقانی، تهران، سخن.
24
ــــــــــــ (1388)، هزارۀ دوم آهوی کوهی، تهران، سخن.
25
ــــــــــــ (1390)، آیینهای برای صداها، تهران، سخن.
26
ORIGINAL_ARTICLE
موسیقی شعر و انواع جملات در غزلیّات حافظ
در این مقاله با بررسی انواع جملات در غزل حافظ و مقایسۀ نمونههایی از غزلها با شعر شاعرانی چون کمال خجندی، ناصر بخارایی، خواجوی کرمانی، پیوند میان موسیقی شعر و آرایش انواع جملهها در غزلیات حافظ تبیین خواهد شد. در کنار موسیقی حاصل از اصوات و حروف و واژگان، جملات نیز آهنگ ویژۀ خود را دارند. میتوان گفت از جمله قابلیتهای نحوی که موجب برجستگی زبان شعر حافظ از دیگر شاعران میشود، استفاده از تنوع جملات در ساختار کلی غزل است. در این میدان، نهتنها متنوع آوردن جملهها، بلکه چگونگی چینش جملات نیز باعث خلق موسیقی شعر میشود. از نتایج این تحقیق از رهگذر مقایسۀ میان شعر حافظ و دیگران، پی بردن به این نکته است که حافط به ندرت از سه جملۀ خبری متوالی که ضربآهنگ یکنواختی دارند، استفاده میکند. وی در اینگونه موارد، با آوردن وجه امری، از بار یکنواختی جملۀ خبری میکاهد. در پژوهش حاضر، غزلهایی بررسی شدهاند که به لحاظ وزن و قافیه و ردیف، نمونههایی در شعر شاعران معاصر حافظ وجود داشتهاست.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_63223_3984e34a4366f99c929b1ff99060ff87.pdf
2017-05-22
125
140
10.22059/jlcr.2017.129709.254
غزل حافظ
موسیقی شعر
ساختارهای نحوی
انواع جملات
مقایسۀ تطبیقی
معصومه
امیرخانلو
yadegaredoost1381@yahoo.com
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاداسلامی واحد تهرانغرب
LEAD_AUTHOR
اوحدی مراغهای، رکنالدین (1340)، دیوان اوحدی مراغی، تصحیح، مقابله و مقدمۀ سعید نفیسی، تهران، امیرکبیر.
1
بخارایی، ناصر (1353)، دیوان اشعار ناصر بخارایی، به کوشش مهدی درخشان، تهران، بنیاد نیکوکاری نوریانی.
2
تودوروف، تزوتان (1382)، بوطیقای ساختارگرا، ترجمۀ محمد نبوی، تهران، آگه.
3
حافظ، شمسالدین محمد (1390)، حافظ، به سعی سایه، چاپ پانزدهم، تهران، کارنامه.
4
خواجوی کرمانی، محمود بن علی (1369)، دیوان اشعار خواجوی کرمانی، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران، پاژنگ.
5
سمیعیگیلانی، احمد (1372)، آیین نگارش، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
6
شفیعیکدکنی، محمدرضا (1381)، موسیقی شعر، تهران، آگاه.
7
ــــــــــــ (1391)، رستاخیز کلمات، تهران، سخن.
8
فالر، راجر و دیگران (1386)، زبانشناسی و نقد ادبی، ترجمۀ مریم خوزان و حسین پاینده، تهران، نی.
9
فرشیدورد، خسرو (1375)، جمله و تحول آن در زبان فارسی، تهران، امیرکبیر.
10
ـــــــــ (1382)، دستور مفصل امروز، تهران، سخن.
11
کمال خجندی، مسعود (1337)، دیوان کمالالدین مسعود خجندی، به تصحیح و اهتمام عزیز دولتآبادی، تبریز، کتابفروشی تهران.
12
وحیدیانکامیار، تقی (1379)؛ نوای گفتار در فارسی، مشهد، دانشگاه فردوسی.
13
ORIGINAL_ARTICLE
مؤلفههای کارناوال باختین در رمان «نگران نباش»
میخائیل باختین، رمان رانزدیکترین واقعۀ هنری به کارناوالهای مردمیِ جاری در سطح خیابانها و مکانهایعمومی میدانست، بدین دلیل که رمان، بیشترین قابلیت انعکاس مساویِ صداهای مختلفانسانی و اجتماعی را در خود دارد و از سلطۀ تکصدایی گفتمان مسلط بر جامعه میکاهدتاآنجاکه به واژگونی در نیروهای قاهر فرهنگی، مذهبی، اخلاقی و به سطح آمدن فرهنگفرودستی و عامیانه میانجامد تا مروج مردمسالاری باشد. رمان نگران نباشنوشتۀ مهسا محبعلی، رمانی است که با دستمایه قرار دادن واقعۀ زمینلرزه در ابرشهرتهران، تخیل واژگونی در ابعاد گوناگون و فرادستی جامعه را به طیفهای پایینتر وعامتر طبقات اجتماعی، بهخصوص نسل جوان، و بروز گفتمان چندصدایی بسط میدهد. دراین رمان، تقریباً تمام نشانههای کارناوالگرایی را میتوان جست: گفتمانچندصدایی، زبان عامیانه، نسبیت، رئالیسم گروتسک، واژگونی، دیوانگی، خندۀ مرگ و...؛در مقالۀ حاضر، پس از مروری کوتاه بر ویژگیهای کارناوالیتۀ باختین، رمان نگراننباش براساس این نظرگاه و ویژگیهای آن، تجزیه و تحلیل شدهاست
https://jlcr.ut.ac.ir/article_63224_5fe9a35a0a4b668503329476212c75be.pdf
2017-05-22
141
157
10.22059/jlcr.2017.129749.256
نگران نباش
میخائیل باختین
کارناوالگرایی
گفتمان چندصدایی
رئالیسم گروتسک
نرگس
اسکویی
noskooi@yahoo.com
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بناب
LEAD_AUTHOR
امنخانی، عیسی (1391)، «تب تند باختین در ایران»، نشریۀ نقد ادبی، سال 5، شمارۀ 19، صص 197ـ191.
1
باختین، میخائیل (1391)، تخیل مکالمهای: جستارهایی دربارۀ رمان، ترجمۀ رؤیا پورآذر، چاپ سوم، تهران، نی.
2
پوینده، محمدجعفر (1381)، سودای مکالمه، خنده و آزادی، تهران، شرکت فرهنگی آرست.
3
تئودوروف، تزوتان (1377)، منطق گفتوگویی میخائیل باختین، ترجمۀ داریوش کریمی، تهران، مرکز.
4
رضوانیان، قدسیه (1393)، «بررسی تطبیقی نظریۀ گفتوگویی نیما یوشیج و میخائیل باختین»، ادبیات پارسی معاصر، سال 4، شمارۀ 1، صص 83ـ71.
5
غفاری، سحر (1393)، «کارناوالگرایی در شطرنج با ماشین قیامت»، فصلنامۀ نقد ادبی، سال 7، شمارۀ 25، صص 99ـ119.
6
غلامحسینزاده، غریبرضا (1387)، میخائیل باختین، تهران، روزگار.
7
فریزر، جیمز جورج (1382)، شاخۀ زرین، ترجمۀ کاظم فیروزمند، تهران، آگاه.
8
لچت، جان (1383)، پنجاه متفکر بزرگ معاصر از ساختارگرایی تا پسامدرنیته، چاپ سوم، تهران، خجسته.
9
محبعلی، مهسا (1388)، نگران نباش، چاپ دوم، تهران، چشمه.
10
مقدادی، بهرام (1378)، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی، تهران، فکر روز.
11
نامورمطلق، بهمن (1387)، «باختین، گفتوگومندی و چندصدایی مطالعۀ پیشابینامتنیت باختینی»، پژوهشنامۀ علوم انسانی، شمارۀ 57، صص 397ـ414.
12
نولز، رونلد (1391)، شکسپیر و کارناوال، پس از باختین، ترجمۀ رؤیا پورآذر، تهران، هرمس.
13
یزدی، نرگس (1390)، «بررسی انگارههای کارناوالی در نمایشنامۀ رومئو و ژولیت از دیدگاه باختین»، نشریۀ هنرهای زیبا، شمارۀ 43، صص 51ـ57.
14
ORIGINAL_ARTICLE
راوی بوف کور در زنجیرۀ دالّهای بیپایان نظم نمادین
پدر، مرجع و مؤلف و حافظ و ناظرقانون، و بهعبارتی، نمایندۀ نظم اجتماعی است. نام پدر، گرهگاهی است که به فرایندهویتیابی سوژه در زنجیرۀ بیپایان نظم نمادین، پایان میدهد. کارکرد استعارۀپدری، قرار دادن قانون پدر بهجای میل مادر است. هرگونه اختلال در فرایند همذاتپنداریبا نام پدر، موجب بدگمانی و سوءظن شدید به نظم اجتماعی میشود. لاکان توهمات وهذیانهای بدگمانی و ترس و اضطراب پارانوئید را در نبود نام پدر میداند. انسجام نداشتننام و قانون پدر، سبب میشود که سوژه، امنیت خاطر خود را دربارۀ نظم نمادین ازدست دهد و جهان را متزلزل و ناامن بپندارد. این مقاله، میکوشد با کمک دستاوردهاینوفرویدی ژاک لاکان، با بررسی شخصیتهای بوف کور (ابژههای مادرانه و استعارهها و دالّهای پدرانه)، فرایند شکست هویتیابی شخصیت راوی را در نظم نمادینتحلیل کند. در بوف کور، پدر نقش کمرنگی در شکلگیری شخصیت راوی ایفا میکند.دالّ پدر در نظم نمادین غایب است. نام پدر انسجامبخش نیست. ازاینرو راوی بوفکور، نام پدر را به تعلیق درمیآورد و به دامن ابژههای مادرانه میغلتد. تعلیق نام پدر و تعویق هویتیابیدر زنجیرۀ دالّهای نظم نمادین، موجب ظهور مؤلفههای پارانوئیدی در راوی بوفکور میشود
https://jlcr.ut.ac.ir/article_63217_9fe666dc2b03b8e9f34e88ae8aba2cac.pdf
2017-05-22
159
177
10.22059/jlcr.2017.116432.135
لاکان
امر نمادین
امر واقع
راوی
بوف کور
مجید
جلالهوندآلکامی
1
جلالهوندآلکامی دانشآموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان
LEAD_AUTHOR
اسمیت، فیلیپ (1387)، درآمدی بر نظریۀ فرهنگی، ترجمۀ حسن پویان، تهران، دفتر پژوهش فرهنگی.
1
استاورا کاکیس، یانیس (1392)، لاکان و امر سیاسی، ترجمۀ محمدعلی جعفری، تهران، ققنوس.
2
اونز، دیلن (1387)، فرهنگ مقدماتی اصطلاحات روانکاوی لاکانی، ترجمۀ مهدی رفیع و مهدی پارسا، تهران، گام نو.
3
ایستوپ، آنتونی (1388)، ناخودآگاه، ترجمۀ شیوا رویگریان، تهران، مرکز.
4
ایگلتون، تری (1368)، پیشدرآمدی بر نظریۀ ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران، مرکز.
5
بلزی، کاترین (1389)، فرهنگ و امر واقعی (نظریهپردازی نقد فرهنگی)، ترجمۀ جلال فرزانۀدهکردی، تهران، دانشگاه امام صادق(ع).
6
بوتبی، ریچارد (1386)، فروید در مقام فیلسوف (فراروانشناسی پس از لاکان)، ترجمۀ سهیل سمی، تهران، ققنوس.
7
جلالهوند، مجید (1394)، «راوی بوف کور، رانۀ مرگ و شکاف در نظم نمادین»، ادبپژوهی، شمارۀ 33، صص 9ـ36.
8
ژیژک، اسلاوی (1390)، کژنگریستن، ترجمۀ مازیار اسلامی و صالح نجفی، تهران، رخداد نو.
9
ـــــ (1392)، چگونه لاکان بخوانیم، ترجمۀ علی بهروزی، تهران، رخداد نو.
10
فروید، زیگموند (1351)، تئوریک توتم و تابو، ترجمۀ هاشم رضی، تهران، طهوری.
11
ــــــ (1383)، کاربرد تداعی آزاد در روانکاوی کلاسیک، گردآوری و ترجمۀ سعید شجاع شفقی، تهران، ققنوس.
12
ـــــ (1392)، موسی و یکتاپرستی، ترجمۀ صالح نجفی، تهران، رخداد نو.
13
کدیور، میترا (1388)، مکتب لاکان (روانکاوی در قرن بیستویکم)، تهران، اطلاعات.
14
لاکان، ژاک (1384)، «جنسیت در تنگناهای دالّ»، ترجمۀ محمدرضا رضوی، فارابی، شمارۀ 57، صص 21ـ28.
15
ـــــ (1392)، «میل و تفسیر میل در هملت»، ترجمۀ صالح نجفی، مونالیزای ادبیات (مقالاتی دربارۀ هملت)، گردآوری و ترجمۀ مهدی امیرخانلو، تهران، نیلوفر، صص 119ـ180.
16
ـــــ (1393)، تلویزیون، ترجمۀ انجمن روانپژوهان فارسیزبان فرانسه، تهران، رخداد نو.
17
مایرز، تونی (1385)، اسلاوی ژیژک، ترجمۀ احسان نوروزی، تهران، مرکز.
18
موللی، کرامت (1389)، مبانی روانکاوی فروید ـ لاکان، تهران، نی.
19
میلنر، آندرو و جف براویت (1387)، درآمدی بر نظریۀ فرهنگی معاصر، ترجمۀ جمال محمدی، تهران، ققنوس.
20
هدایت، صادق (1349)، بوف کور، تهران، امیرکبیر.
21
هومر، شون (1388)، ژاک لاکان، ترجمۀ محمدعلی جعفری و محمدابراهیم طاهایی، تهران، ققنوس.
22
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل لایههای سبکی در غزلی از حافظ
کشفمیزان بهرهگیری شاعران بزرگی چون حافظ از تخیل و مهارتهای زبانی در انتقال مفاهیم شعری، یکی از راههای دستیابی به ماهیت ادبیات و مؤثر سخن گفتن است. در مقالۀ حاضر، لایههای سبکی (واژگانی، نحوی، بلاغی) یکی از غزلیات مدحی حافظ، تحلیل شده و از دو بخش «روساختی» و «ژرفساختی» تشکیل یافتهاست. بخش نخست در حوزۀ ساختار و فرم، شامل تحلیل لایۀ واژگانی و نحوی، و بخش دوم مربوط به حوزۀ مضمون و تخیل، دربردارندۀ تحلیل لایۀ بلاغی و تصاویر دراماتیکی شعر حافظ است. در بخش دوم، از دیگر غزلهای حافظ نیز نمونههایی آورده شدهاست. این مقاله همچنین میکوشد تا با نگرشی تازه، پیوستگی ذهن و زبان حافظ را به مضمونهای ازلی به اثبات برساند؛ مضامینی که به مبدأ پیدایش انسان و حیات او پیش از هبوط به این کرۀ خاکی میپردازند. منطقی که همزمان، واژگان و ترکیبات زبانی و تصاویر شعری او را تحت تأثیر و تصرف خویش قرار میدهد و سازندۀ منظومۀ فکری حافظ است؛ منظومهای که هنوز پس از گذشت چندین قرن، پژوهشگران را به حل معمای لفظ و معنا در شعر حافظ فرامیخواند.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_63219_896d0ba9393a67293ac91141f2860db1.pdf
2017-05-22
179
197
10.22059/jlcr.2017.118923.158
حافظ
لایه های سبکی
روساخت
ژرف ساخت
اسطوره
تخیل
تصاویر دراماتیکی
سارا
پورشعبان
shahrzad2960@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد
LEAD_AUTHOR
اسماعیل
صادقی
foroozandeh@lit.sku.ac.ir
2
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد
AUTHOR
ارسطو، (1353)، فن شعر، برگردان عبدالحسین زرینکوب، تهران، بنگاه ترجمه و کتاب.
1
___، (1337)، هنر شاعری: بوطیقا، ترجمۀ فتحالله مجتبایی، تهران، بنگاه اندیشه.
2
استعلامی، محمد، (1383)، درس حافظ (نقد و شرح غزلهای حافظ)، جلد دوم، چاپ دوم، تهران، سخن.
3
پورنامداریان، تقی، (1382)، گمشدۀ لب دریا، چاپ نخست، تهران، سخن.
4
چامسکی، (1378)، ذهن و زبان، برگردان کورش صفوی، تهران، هرمس.
5
حافظ، شمسالدین (1390)، دیوان حافظ، به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، چاپ دهم، تهران، زوار.
6
سارتر، ژان پل (1357)، دربارۀ نمایش، برگردان ابوالحسن نجفی، چاپ اول، تهران، کتاب زمان.
7
شمیسا، سیروس (1388)، یادداشتهای حافظ، چاپ اول، تهران، علم.
8
فتوحی، محمود (1392)، سبکشناسی: نظریهها، رویکردها و روشها، چاپ دوم، تهران، سخن.
9
فولادی، علیرضا (1389)، زبان عرفان، چاپ سوم، تهران، سخن.
10
کروچه، بِنِدِتو (1358)، کلیات زیباشناسی، برگردان فؤاد روحانی، چاپ دوم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
11
مظفری، علیرضا (1381)، خیل خیال (بحثی پیرامون صور خیال در شعر حافظ)، چاپ اول، دانشگاه ارومیه.
12
مولایی، محمدسرور (1368)، تجلی اسطوره در شعر حافظ، چاپ اول، تهران، توس.
13
ORIGINAL_ARTICLE
روانشناسی عشق در غزل سعدی
امروزه در حوزۀ مطالعات میانرشتهای، به ارتباط میان «روانشناسی» و «ادبیات» توجه بسیار میشود. آثار ادبی از سویی حاصل حالات روحی انسان است و از سوی دیگر، روح و روان انسان را میپرورد؛ ازاینرو بستر مناسبی برای بررسی و تحلیل مفاهیم روانشناختی به شمار میآید. شعر عاشقانه، بخش گستردهای از ادبیات فارسی را در بر میگیرد. در طول تاریخ ادب فارسی، سعدی از معدود شاعرانی است که عشق را به معنی زمینی و آسمانی آن به اوج رساندهاست. عشق از مباحث عمده در روانشناسی تجربی نیز به شمار میآید و روانشناسان نامداری چون اریک فروم و استرنبرگ و رنه آلندی به تفصیل دربارۀ عشق و زمینهها و کارکردهای آن سخن گفتهاند. میان دیدگاه سعدی و روانشناسی تجربی به عشق، مشترکاتی دیده میشود که از آن جمله میتوان به نقش مؤثر عشق در تکامل و تعالی انسان و نیز تسلیم در برابر خواست و ارادۀ معشوق و لزوم ایثار و بخشش در عشق اشاره کرد. مشترکاتی که بین دیدگاه سعدی و روانشناسی تجربی دیده میشود، از سویی بیانگر واقعنگری و صداقت سعدی در عشق ورزیدن و اظهار آن است و از سوی دیگر بر پایداری و ثابت بودن بسیاری از معیارهای عشقی سالم و طبیعی تأکید دارد.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_63220_d8475669324d2a9cc1ad1711856d7a68.pdf
2017-05-22
199
212
10.22059/jlcr.2017.121407.184
سعدی
غزل
عشق
روانشناسی تجربی
نجمه
نظری
najmenazari@ymail.com
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلیسینای همدان
AUTHOR
راهله
کمالی
raheleh.kamali@yahoo.com
2
دانشآموختۀ کارشناسیارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلیسینای همدان
LEAD_AUTHOR
آلندی، رنه (1373)، عشق، ترجمۀ جلال ستاری، چاپ اول، تهران، توس.
1
اسلامیندوشن، محمدعلی (1381)، چهار سخنگوی وجدان ایران، چاپ اول، تهران، قطره.
2
استرنبرگ، رابرتجی (1382)، قصۀ عشق (نگرشی تازه به روابط زن و مرد)، ترجمۀ علیاصغر بهرامی، چاپ اول، تهران، جوانۀ رشد.
3
اورتگایگاست، خوزه (1389)، دربارۀ عشق، ترجمۀ سیدمهدی ثریا، چاپ دوم، تهران، جوانۀ رشد.
4
پک، اسکات (1380)، هنر عاشقی، ترجمۀ زهرا ادهمی، چاپ چهارم، تهران، خاتون.
5
سعدیشیرازی، مصلحالدین (1383)، کلیات سعدی، به اهتمام بهاءالدین خرمشاهی با استفاده از نسخۀ محمدعلی فروغی، تهران، دوستان.
6
سیف، علیاکبر (1379)،روانشناسی پرورشی (روانشناسی یادگیری و آموزش)، تهران، آگاه.
7
شولتس، دوآن (1362)، روانشناسی کمال، ترجمۀ گیتی خوشدل، چاپ اول، تهران، نو.
8
فرانکل، ویکتور (1385)، انسان در جستوجوی معنا، ترجمۀ نهضت صالحیان و مهین میلانی، چاپ هفدهم، تهران، درسا.
9
کاتوزیان، محمدعلی (1385)، سعدی؛ شاعر عشق و زندگی، چاپ اول، تهران، مرکز.
10
لپ، اینییاس (1363)، روانشناسی عشق ورزیدن، ترجمۀ محمود ریاضی وکاظم سامی، تهران، رز.
11
مزلو، ابراهام (1369)، انگیزش و شخصیت، ترجمۀ احمد رضوانی، چاپ دوم، مشهد، آستان قدس رضوی.
12
مکماهن، سوزانا (1375)، روانپزشک جیبی، ترجمۀ جمال هاشمی، چاپ اول، تهران، شرکت سهامی انتشار.
13
موحد، ضیاء (1378)، سعدی، چاپ سوم، تهران، طرح نو.
14
هاشمی، جمال (1378)، سعدی و روانشناسی نوین، چاپ اول، تهران، شرکت سهامی انتشار.
15