ORIGINAL_ARTICLE
بررسی انواع هنجارگریزی در اشعار سیمین بهبهانی
یکی از مفاهیم مکتب صورتگرایی در بررسی متون ادبی، عنصر برجستهسازی است که با عناوینی چون هنجارگریزی و هنجارآفرینی (قاعدهافزایی) بحث میشود. هنجارگریزی یکی از مؤثرترین روشهای برجستهسازی زبان ادبی و آشناییزدایی در شعر فارسی به شمار میرود. بدیهی است عدول از قواعد زبان معیار یا افزودن قواعدی بر آن، روشی بودهاست که بیشتر شاعران معاصر ازجمله سیمین بهبهانی برای آفرینش شعر، و ایجاد تمایز سبکی در دو حوزۀ زبانی و موسیقایی از آن بهره گرفتهاند. حال این پرسش مطرح میشود که آشناییزداییهای شعر سیمین در دو حوزۀ مذکور چه تأثیری در میزان برجستگی و تشخص سبک شعر وی به نسبت با سایر اشعار معاصرانش داشتهاست؟ این پژوهش نشان میدهد که در اشعار سیمین، هنجارگریزی در مقایسه با قاعدهافزایی، بسامد فراوان و چشمگیری دارد. در میان انواع مختلف هنجارگریزی، گونۀ معنایی ـ که مباحث علم بیان و بدیع معنوی است و جنبۀ تخیل را در شعر به اوج میرساند ـ بیش از انواع دیگرِ آن دیده میشود. در مقالۀ حاضر، سعی شدهاست تا فرایند هنجارزدایی و هنجارآفرینیها در اشعار سیمین کاویده شود.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_65520_297451ac2bc2582866b334eada8f2b86.pdf
2017-12-22
1
19
10.22059/jlcr.2018.65520
سیمین
هنجارگریزی
آشناییزدایی
برجستهسازی
هنجارآفرینی
موسیقی
زبان ادبی
ابراهیم
ابراهیم تبار
ebrahimtabar_bora@yahoo.com
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاداسلامی بابل
AUTHOR
ابومحبوب، احمد (1382)، گهوارۀ سبز افرا، تهران، ثالث.
1
احمدی، بابک (1385)، ساختار و تأویل متن، تهران، مرکز.
2
انوری، حسن و حسن احمدیگیوی (1376)، دستور زبان (2)، تهران، فاطمی.
3
اسداللهی، خدابخش و منصور علیزادۀبیگدیلو (1391)، «آشناییزدایی و فراهنجاری معنایی در غزلیات مولوی»، مجلۀ بوستان ادب، دانشگاه شیراز، سال چهارم، شمارۀ 1، بهار، پیاپی 11، صص 1ـ 20.
4
اسکولز، رابرت (1379)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران، آگه.
5
انوشه، حسن (1376)، فرهنگنامۀ ادبی فارسی (2)، تهران، وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
6
بارانی، محمد (1382)، «کارکرد ادبی زبان و گونههای آن»، مجلۀ فرهنگ، تهران، شمارۀ 46ـ47، صص 55ـ70.
7
باقری، مهری (1370)، مقدمات زبانشناسی، تهران، دانشگاه پیامنور.
8
پورنامداریان، تقی (1374)، سفر در مه، تهران، زمستان.
9
حافظ، خواجه شمسالدین محمد (1389)، دیوان شعر، به اهتمام کاظم برگنیسی، تهران، فکر روز.
10
حسنلی، کاووس (1383)، گونههای نوآوری در شعر معاصر ایران، تهران، ثالث.
11
حسینیمؤخر، سیدمحسن (1382)، «ماهیت شعر از دیدگاه منتقدان ادبی و اروپایی (از افلاطون تا دریدا)» فصلنامۀ پژوهشهای ادبی، سال اول، شمارۀ 2، صص 73ـ90.
12
حقشناس، علیمحمد (1361)، نقد آگاه (بررسی آرای سیمین)، تهران، آگاه.
13
حقوقی، محمد (1381)، «غزل سیمین»، کارنامه، شمارۀ 30، شهریور، صص 13ـ20.
14
خواجه نصیرالدین طوسی (1369)، معیار الاشعار، با تصحیح جلیل تجلیل، تهران، جامی و ناهید.
15
دیچز، دیوید (1379)، شیوههای نقد ادبی، ترجمۀ محمدنقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، تهران، علمی.
16
روحانی، مسعود و محمد عنایتی (1388)، «بررسی هنجارگریزی در شعر شفیعی»، مجلۀ گوهر گویا، سال سوم، شمارۀ 3، پیاپی 11، پاییز، صص 63ـ90.
17
زرینکوب، عبدالحسین (1379)، شعر بیدروغ، شعر بینقاب، تهران، علمی.
18
سنگری، محمدرضا (1381)، «هنجارگریزی و فراهنجاری در شعر»، مجلۀ رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شمارۀ 64، صص 4ـ9.
19
سلدن، راما (1384)، راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، تهران، طرح نو.
20
سیمین بهبهانی (1391)، مجموعۀ اشعار، تهران، نگاه.
21
شفیعیکدکنی، محمدرضا (1370)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران، آگاه.
22
ـــــــــــــ (1376)، آیینهای برای صداها، تهران، آگاه.
23
ـــــــــــــ (1381)، موسیقی شعر، تهران، آگه.
24
شمیسا، سیروس (1371)، بیان، تهران، فردوس.
25
ــــــ (1378)، نقد ادبی، تهران، فردوس.
26
شمیسا، سیروس و محبوبه کاشی (1388)، «بیان و صور خیال در اشعار سیمین»، مجلۀ دانشکدۀ علوم انسانی، سمنان، شمارۀ 280، صص 107ـ120.
27
صالحینیا، مریم (1382)، «هنجارگریزی نوشتاری در شعر امروز»، مجلۀ پژوهشهای ادبی، شمارۀ 1، صص 83ـ94.
28
صفوی، کورش (1373)، از زبانشناسی به ادبیات (ج 1)؛ نظم، تهران، چشمه.
29
ــــــ (1383)، از زبانشناسی به ادبیات (ج 2)؛ شعر، تهران، سورۀ مهر.
30
عبدالقاهر جرجانی (1370)، اسرار البلاغه، ترجمۀ جلیل تجلیل، تهران، دانشگاه تهران.
31
علویمقدم، مهیار (1377)، نظریههای نقد ادبی معاصر، تهران، سمت.
32
علیپور، مصطفی (1378)، ساختار و زبان شعر امروز، جلد 1، تهران، فردوس.
33
محجوب، محمدجعفر (بی تا)، سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران، فردوس و جام.
34
محسنی، مرتضی و مهدی صراحتیجویباری (1389)، «بررسی انواع هنجارگریزی واژگانی در شعر ناصرخسرو»، فصلنامۀ سبکشناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال سوم، شمارۀ 2، صص1ـ24.
35
مکاریک، ایرنا ریما (1385)، دانشنامۀ نظریههای ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، چاپ دوم، تهران، آگه.
36
میرصادقی، میمنت (1376)، واژهنامۀ هنر شاعری، جلد 2، تهران، کتاب ممتاز.
37
نیما یوشیج (1371)، دیوان شعر، تدوین سیروس طاهباز، چاپ دوم، تهران، نگاه.
38
ORIGINAL_ARTICLE
مطالعۀ سرمایههای اجتماعی زنان در عربستان براساس نظریۀ پیر بوردیو؛ مطالعۀ موردی: رمان دختران ریاض
پژوهش حاضر با تکیه بر نظریۀ سرمایۀ اجتماعی «پیر بوردیو»، رمان دختران ریاض اثر «رجاء الصانع» با بررسی جامعهشناختی کردهاست. سعی نویسندگان بر آن بوده تا به این پرسش پاسخ دهند که سرمایههای اجتماعی زنان عربستانسعودی، چه وضعی داشتهاست؛ بدینمنظور رمان دختران ریاض در چهار سطح سرمایۀ فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، نمادین بررسی شدهاست. یافتههای پژوهش نشان میدهد سرمایۀ نمادین زنان در عربستانسعودی به شدت ضعیف است و بهرهمندی زنان از این سرمایه اندک است و ریشههای ضعف این سرمایه، به مشکلات موجود در بخش سرمایههای اجتماعی برمیگردد. همچنین کنترلهای اجتماعی که شکل روشنِ آن مردسالاری است، بزرگترین مانع پیش روی زنان برای بهرهمندی از سرمایۀ اجتماعی و درنهایت سرمایۀ نمادین است. سرمایۀ اقتصادی زنان نیز اگرچه در سطح مقبولی قرار دارد، در مواجهه با مشکلات اجتماعی نمیتواند یاریگر زنان باشد و به تولید سرمایۀ نمادین نمیانجامد.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_65521_9a5a7025468101bcbe745d66e4afd19a.pdf
2017-12-22
21
39
10.22059/jlcr.2018.65521
جامعهشناسی ادبیات
بنات الریاض
رجاء الصانع
سرمایۀ اجتماعی
پیر بوردیو
علی
افضلی
ali.afzali@ut.ac.ir
1
استادیار گروه ادبیات و زبان عربی دانشگاه تهران
AUTHOR
زینب
قاسمی اصل
zghasemiasl@gmail.com
2
دانشآموختۀ دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران
AUTHOR
امین، قاسم (1997)، الأعمال الکاملة، تحقیق محمد عماره، مصر، دارالشرق.
1
آبوت، پاملا، و کلر والاس (1385)، جامعهشناسی زنان، ترجمۀ منیژه نجمعراقی، تهران، نی.
2
بوردیو، پیر (1389)، شکلهای سرمایه، ترجمۀ افشین خاکباز و حسن پویان، به کوشش کیان تاجبخش، چاپ سوم، تهران، تیراژه.
3
پورشهرام، سوسن (1387)، «پژوهشی نو در شعر فروغ فرخزاد»، فصلنامۀ بهار ادب، سال اول، شمارۀ 2، صص 110ـ112.
4
تاجبخش، کیان (1384)، سرمایۀ اجتماعی اعتماد؛ دموکراسی و توسعه، تهران، شیرازه.
5
توسلی، غلامعباس و مـرضیه موسوی (1384)، «مـفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک و جدید با تأکید بر نظریههای سرمایۀ اجتماعی»، نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 26، صص 1ـ32.
6
چلبی، مسعود (1384)، «تحلیل رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و جرم در سطوح خرد و کلان»، مجلۀ جامعهشناسی ایران، دورۀ ششم، شمارۀ ۲، صص 3ـ44.
7
خسروپناه، عبدالحسین (1388)، تبیین و تحلیل فمنیسم، تهران: طهورا.
8
ربانیخوراسگانی، علی (1388)، «مـقدمهای بر جامعهشناسی زبان پیر بوردیو»، مجلۀ مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شمارۀ 16، صص 155ـ186.
9
زیدان، جورجی (1996)، مصادر الأدب النسائی فی العالم العربی الحدیث، بیروت، دار المرکز.
10
السعداوی، نوال (2006)، چهرۀ عریان زن عرب، ترجمۀ مجید فروتن و رحیم مرادی، تهران، روز.
11
شربتیان، محمدحسن (1392)، «سنجش سرمایۀ اجتماعی دانشجویان پیامنور خراسانجنوبی و عوامل مؤثر بر آن»، مجلۀ جامعهشناسی مطالعات جوانان، شمارۀ 9، صص 93ـ114.
12
الصانع، رجاء (1388)، دختران ریاض، ترجمۀ زریندخت بروجردیان، تهران، علم.
13
العقیلی، عبدالله (1426)، «رجاء الصانع»، جریدة الشرق الأوسط، العدد 8.
14
فاضلی،نعمتالله (1374)، «درآمدی بر جامعهشناسی هنر و ادبیات»، فصلنامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 7 و 8، صص 107ـ133.
15
فکوهی، ناصر (1384)، «پیر بوردیو: پرسمان دانش و روشنفکری»، مجلۀ علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، شمارۀ 5، صص 141ـ161.
16
فهیمکرمانی، مرتضی (1379)، چهرۀ زن در آیینۀ تاریخ اسلام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
17
فیلد، جان (1385)، سرمایۀ اجتماعی، ترجمۀ جـلال مـتقی، تـهران، مؤسسۀ عالی پژوهش.
18
کامو، آلبر (1963)، الإنسان المتمرد، تعریب نهاد رضا، بیروت، منشورات عویدات.
19
گرنفل، مایکل (1389)، مفاهیم کلیدی بوردیو، ترجمۀ محمدمهدی لبیبی، چاپ اول، تهران، افکار.
20
گلمرادی، صدف (1394)، «نقد جامعهشناختی سرمایههای اجتماعی فرهنگی زنان در رمان دل فولاد اثر منیرو روانیپور»، فصلنامۀ نقد ادبی، دانشگاه تربیتمدرس، دورۀ 8، شمارۀ 29، صص 167ـ191.
21
گودوین، ویلیام (1383)، عربستانسعودی، ترجمۀ فاطمه شاداب، تهران، شمشاد.
22
محمدیآشنانی، علی (1381)، شناخت عربستان، تهران، مشعر.
23
وادی، طه (1971)، صورة المرأة فی الروایة المعاصرة، قاهرة، مرکز کتب الشرق الأوسط.
24
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و تحلیل اشعار دینی سیدحیدر حلّی
سیدحیدر حلّی یکی از شاعران معاصر شیعی عراق در عرصۀ شعر دینی است. وی در این گونۀ شعری، توانسته میان فضیلتهای اهلبیت(علیهمالسلام) و اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی حاکم بر روزگار خویش، پیوندی استوار برقرار کند. وی با تأثیرپذیری از قرآن کریم و احادیث شریف، با رویکردی غالباً حماسی و عاطفهای نیرومند و متعادل، سیمای اهلبیت(ع) را به زیباترین شکل به تصویر کشیدهاست. او با فراخوانی شخصیتهایی دینیای چون امام علی(ع) و امام حسین(ع) آنان را از چهارچوب تاریخی خارج ساخته و معانی جدید برگرفته از وقایع معاصر جامعۀ خویش را بر تن این شخصیتها کرده و مشکلات و دشواریهای موجود در جامعۀ اسلامی را بیان کرده و با اسلوبی شیوا، مردم را به بصیرت و آگاهی و پایداری و مبارزه برضد استبداد و استعمار فرا خواندهاست. بهرهمندی از آموزههای حسینی و قهرمانان عاشورا در راستای قیام مردم برضد استبداد و استغاثه به امام زمان(ع) و بهکارگیری ساختارهای خطابی استوار و موسیقی متناسب با مفهوم اشعار و بهرهمندی از اسلوبهای ادبی و تصاویر هنری پویا و متحرک، از ویژگیهای بارز شعر اوست.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_65524_e47602c19dc3e1900545c8e04fd56d42.pdf
2017-12-22
41
56
10.22059/jlcr.2017.65524
سیدحیدر حلّی
شعر دینی
فراخوانی شخصیتها
اهلبیت(ع)
عاشورا
اسلوبهای ادبی
ابوالحسن
امینمقدسی
1
دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران
AUTHOR
محمدعلی
آذرشب
2
استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران
AUTHOR
کلثوم
تنها
k.tanha@ut.ac.ir
3
کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران
AUTHOR
ابنمنظور، محمد بن مکرم (1414 ق)، لسان العرب، المجلد السادس، الطبعة الثالثة، بیروت، دارالصار.
1
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1318)، روض الجنان و روح الجنان، جلد 6، مشهد، آستان قدس رضوی.
2
الأمین، السیدمحسن (1986)، اعیان الشیعه، تحقیق حسن الامین، مجلد 29، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات.
3
البصیر، محمد مهدی (1990)، نهضة العراق الأدبیة (فی القرن الثالث عشر للهجرة)، بیروت، دارالرائد العربی.
4
الحاوی، ایلیا (1960)، فن الفخر، الطبعة الأولی، بیروت، منشورات دار الشرق الجدید.
5
الحلّی، سیدحیدر (1404 ق)، دیوان، تصحیح علی الخاقانی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
6
الخاقانی، علی (1953)، شعراء الحلة، النجف، المطبعة الحیدریة.
7
الزرکلی، خیرالدین (1974)، الأعلام، مجلد 2، الطبعة الثالثة، بیروت، دارالعلم.
8
السعید، صلاح (2008)، الحلّة فی مذکرات الرحالة والمستکشفین، بابل، المرکز الثقافی للطباعة والنشر.
9
سلیم، محمود رزق (1962)، عصر سلاطین الممالیک ونتاجه العلمی والأدبی، مجلد 1، قاهره، المطبعة النموذجیة.
10
سلیمان، محمدکامل (1981)، الایدئولوجیا فی رثاءالحسین(ع)، بیروت، دارالکتاب اللبنانی.
11
سلیمان الحلی، حازم (2003)، السیدحیدر الحلّی؛ «شاعر عصره»، الطبعة الأولی، روتردام هلند، مطبعة أکرم.
12
الطهرانی، آغابزرگ (بی تا)، طبقات اعلام الشیعة، مجلد 1، بیروت، دارالکتاب العربی.
13
عزالدین، یوسف (1973)، فی الادب العربی الحدیث (بحوث و مقالات نقدیة)، بیروت، الهیئة العامة للکتاب.
14
کرکوش الحلی، یوسف (1372)، تاریخ الحلّة، مجلد 1 و 2، قم، شریف الرضی.
15
مقریزی، احمد بن علی (1835)، المواعظ والاعتبار بذکر الخطط والآثار (المعروف باخطط المقریزیة)، مجلد 1، قاهرة، بولاق.
16
المهداوی، هادی عباس (2009)، آراء الرحالة الأجانب فی مدینة الحلة خلال العمر العثمانی، النجف، دارالضیاء للطباعة والتصمیم.
17
الهاشمی، احمد، (1388)، جواهرالبلاغة فی المعانی، بیان والبدیع، قم، دارالفکر.
18
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تحلیلی درونمایههای قرآنی در آثار یوهان ولفگانگ فُن گوته
قرآن کریم در جایگاه کلام الهی و وحی آسمانی، پیوسته مورد توجه اندیشمندان و نویسندگان غربی قرار داشته و دربارۀ آن مطالعه و تحقیق بسیاری انجام شدهاست که از آن جمله میتوان یوهان ولفگانگ فن گوته را نام برد. این منتقد ادبی و محقق علوم طبیعی و شاعر و نویسندۀ پرآوازۀ آلمانی قرن هجدهم، از اوان جوانی، به مطالعۀ ادیان مختلف، ازجمله اسلام، علاقۀ زیادی داشت. او با پژوهش دربارۀ ادبیات شرق و با الهام از اشعار حافظ و تحت تأثیر فرهنگ اسلامی، دست به خلق آثاری زد که مضامین آنها حاکی از تأثیر شدیدی است که از برخی از آیات قرآن گرفتهاست. گوته در آثارش احترام و تکریم خاصی برای پیامبر مکرم اسلام قائل است و با بهکارگیری تشبیهاتی لطیف، برهههایی از زندگی ایشان را به تصویر میکشد که در آنها ردپای آیات قرآنی به چشم میخورد. پژوهش حاضر، به واکاوی آن دسته از آثار گوته میپردازد که با الهام از آیات قرآن کریم نوشته شدهاند.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_65525_d80753e0719f1160028f388053f2438d.pdf
2017-12-22
57
73
10.22059/jlcr.2017.65525
قرآن
اسلام
حضرت محمد(ص)
یوهان ولفگانگ فن گوته
خواجه محمد شمسالدین حافظ شیرازی
دیوان شرقی ـ غربی
الهامپذیری
حمیده
بهجت
hbehjat@ut.ac.ir
1
استادیار زبان آلمانی دانشگاه تهران
AUTHOR
نسرین
بحرینی
2
استادیار سایر زبانهای دانشگاه تهران
AUTHOR
قرآن کریم.
1
البستانی، بطرس (۱۸۷۰)، قاموس محیط المحیط، بیروت، مطبعة المعارف.
2
بورگل، یوهان کریستف (1367)، سه رساله دربارۀ حافظ، ترجمۀ کورش صفوی، تهران، مرکز.
3
بهجت، حمیده (1378): «تاریخچۀ آفرینش دیوان شرقی ـ غربی»، فصلنامۀ ادبیات معاصر، سال 3، شمارۀ 27، صص 110ـ115.
4
جوادیآملی، عبدالله (1378)، تسنیم، تفسیر قرآن کریم، ویرایش علی اسلامی، قم، اسراء.
5
خرمشاهی، بهاءالدین (1372)، قرآنپژوهی (هفتاد بحث و تحقیق قرآنی)، تهران، مشرق.
6
دهخدا، علیاکبر (1377)، لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران.
7
سبحانی، جعفر (1375)، فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام، چاپ پنجم، تهران، مشعر.
8
سیوطی، جلالالدین (1404)، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم، کتابخانۀ آیتالله مرعشینجفی.
9
گوته، یوهان ولفگانگ فن (1379)، دیوان غربیـشرقی، ترجمۀ کورش صفوی،تهران، مرکز بینالمللی گفتوگوی تمدنها با همکاری هرمس.
10
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417)، ترجمۀ تفسیر المیزان، ترجمۀ سیدمحمدباقر موسویهمدانی، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
11
طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، با مقدمۀ محمدجواد بلاغی، چاپ سوم، تهران، ناصرخسرو.
12
فخررازی، ابوعبدالله محمد بن عمر (1420)، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، بیروت، دار احیاءالتراث العربی.
13
مکارمشیرازی، ناصر (1375)، تفسیر نمونه، چاپ سیزدهم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
14
هتمان، فردریک، اینگرید روبلن و هارالد توندرن (1934)، زندگی ادیبان آلمانیزبان؛ از گوته و شیلر تا کافکا و گراس، ترجمۀ مهشید میرمعزی، تهران، افق.
15
Behjat, Hamideh (2005), The Present of Goethe´s Spiritual Travel to Hafez`s Territory (Westـöstlicher Divan). In: The Journal of Humanities of the Islamic Republic of Iran, Tarbiat Modares University, Volume 12, Number 1. Tehran, Tarbiat Modares University. P. 1ـ12
16
Goethe, Johann Wolfgang (1981), Westـöstlicher Divan. Mit Essays zum “Divan” von Hugo von Hofmannsthal, Oskar Loerke und Karl Krolow. Hrsg.: HansـJ. Weitz. 4. Aufl. Frankfurt am Main, Insel Taschenbuch.
17
Heidarian, MohammadـTaghi(1999), „Goethe und der Orient. Stationen einer Aneignung“. In: Festschrift für Anneliese Ghahraman zum 70. Geburtstag, Hrsg. von Touradj Rahnema, 36ـ47, Teheran, Atena.
18
Leder, Stefan (2001), „Die Botschaft Mahomet und sein Wirken in der Vorstellung Goethes. In: Oriens, Volume 36, S. 215ـ241, Brill.
19
Lohner, Edgar (1971, Hrsg.), Studien zum Westـöstlichen Divan Goethe, Darmstadt.
20
Mommsen, Katharina (1965), Goethe und der Islam, Herausgegeben von: Peter Anton von Arnim, Inselverlag.
21
Mommsen, Katharina (2001), Goethe und die arabische Welt, 3. Aufl. Frankfurt am Main, Inselverlag.
22
Seehafer, Klaus (1999), Johann Wolfgang von Goethe. Dichter, Naturforscher, Staatsmann 1749ـ1832, Bonn, Internationes.
23
Wiese, Benno von (1971), Deutsche Gedichte. Von den Anfängen bis zur Gegenwart, Düsseldorf, August Bagel Verlag.
24
ORIGINAL_ARTICLE
تصحیح مجدد برخی عبارات آشفته در نامههای خاقانی
منشآت خاقانی از نظر سبکی جزو متون پیچیده و مصنوع نثر فارسی است. خاقانی چنانکه در نظم، در عرصۀ نثر نیز صاحب سبک است و به شیوههای گوناگون کتابت وقوف دارد. این اثر از وجوه مختلف، ازجمله شناخت بهتر سبک و سیاق سخن خاقانی و نیز آشنا شدن با محیط و زمان او اهمیت فراوان دارد. آنچه در این نوشته میآید، تأملی بر برخی عبارات منشآت خاقانی به تصحیح محمد روشن است، که به لحاظ معنایی چندان رسا نیستند و امکان دارد مخاطب در خواندن آنها دچار مشکل شود. در برخی جملات نیز بدخوانی نسخه و عدم ضبط صحیح، از ارزش ادبی و ظرافتهای هنری آن کاستهاست. تصحیح مجدد عبارات پس از خواندن دوبارۀ نسخۀ اساس و البته نسخههای کماهمیتتری همچون پاریس و سپهسالار، که فقط تعداد اندکی از نامهها را دارند، صورت گرفتهاست. در بسیاری از موارد بررسیشده، پس از وارد کردن صورت صحیح، شواهد متنی دیگری نیز به دست داده شدهاست.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_65526_f5d85a6ee14d1f541bbbea2b74393143.pdf
2017-12-22
75
91
10.22059/jlcr.2017.65526
خاقانی
منشآت
تصحیح
محمد روشن
نسخه
نسخۀ لالااسماعیل
سبک نوشتار
محمدرضا
ترکی
mtorki@ut.ac.ir
1
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
AUTHOR
موسی
دامن کش
m.damankash66@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
AUTHOR
ابنمنظور، محمد بن مکرم (1988)، لسان العرب، الطبعة الاولی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
1
ترکی، محمدرضا (1395)، «منشآت خاقانی»، دانشنامۀ زبان و ادبیات فارسی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، جلد 6، صص 223ـ226.
2
حسینیطبیب، محمدمؤمن (1345)، تحفۀ حکیم مؤمن، با مقدمۀ محمود نجمآبادی، چاپ دوم، تهران، مصطفوی.
3
خاقانی، افضلالدین بدیل (1346)، مجموعهنامههای افضلالدین بدیل خاقانی، به تصحیح سیدضیاءالدین سجادی، چاپ اول، تهران، دانشسرای عالی.
4
ــــــ (1362)، منشآت خاقانی، به تصحیح محمد روشن، چاپ دوم، تهران، فرزان.
5
ــــــ (1384)، منشآت خاقانی، به تصحیح محمد روشن، چاپ ششم، تهران، دانشگاه تهران.
6
ــــــ (1387)، تحفةالعراقین، به تصحیح علی صفریآققلعه، چاپ اول، تهران، میراث مکتوب.
7
ــــــ (1388)، دیوان خاقانی، به تصحیح سیدضیاءالدین سجادی، چاپ نهم، تهران، زوار.
8
ــــــ (بی تا)، منشآت، نسخۀ کتابخانۀ لالااسماعیل، شمارۀ 600.
9
ــــــ (بی تا)، منشآت، نسخۀ کتابخانۀ سپهسالار، شمارۀ 600.
10
ــــــ (سدۀ نهم)، منشآت، نسخۀ کتابخانۀ پاریس، شمارۀ 1816.
11
خواجه نظامالملک، حسن بن علی (1378)، سیرالملوک (سیاستنامه)، به اهتمام هیوبرت دارک، چاپ نهم، تهران، علمی و فرهنگی.
12
روشن، محمد (1385)، «استدراکاتی بر منشآت خاقانی»، آینۀ میراث، سال 4، شماره 2 و 3، تابستان و پاییز، صص 429ـ437.
13
فردوسی، ابوالقاسم (1386)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقیمطلق، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
14
قوامیرازی، بدرالدین (1334)، دیوان، به تصحیح میرجلالالدین حسینیارموی، چاپ اول، بی جا، بی نا.
15
الفراهیدی، خلیل بن احمد (بی تا)، العین، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، بیروت، دار و مکتبة الهلال.
16
مجیرالدین بیلقانی (1358)، دیوان، تصحیح و تعلیق محمد آبادی، چاپ اول، تهران، مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
17
المختارات من الرسائل (۱۳۷۸)، تصحیح غلامرضا طاهر و ایرج افشار، چاپ اول، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
18
موفق هروی، ابومنصور (1346)، الابنیه عن حقایق الادویه، به تصحیح احمد بهمنیار، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران.
19
مهدویفر، سعید (1390)، «تصحیح تحریفی از منشآت خاقانی»، گزارش میراث، دورۀ 2، سال 5، شمارۀ 47 و 48، مهر و دی، صص 16ـ18.
20
ناصرخسرو (1368)، دیوان ناصرخسرو، به تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران.
21
نظامیگنجوی، الیاس بن یوسف (1386)، مخزن الاسرار، به تصحیح حسن وحیددستگردی، چاپ شانزدهم، تهران، قطره.
22
ORIGINAL_ARTICLE
هنرنمایی خاقانی در استعارۀ مصرحۀ مطلقه
در این مقاله پس از بررسی مختصری در مورد پیشینهی استعاره و تحلیل استعارهی مصرحهی مطلقه، به هنر نمایی خاقانی در این زمینه اشاره شدهاست. خاقانی در موارد متعددی در استعارهی مصرحهی مطلقه، به جای اینکه برای مشبه و مشبهٌبه ملایماتی بیاورد، ملایمی را آورده که ایهام دارد. یکی از معانی ایهامی آن از ملایمات مشبه و معنی دیگر از ملایمات مشبهٌبهاست. به نظر میرسد این شگرد که ظاهراً در هیچکدام از کتب بیانی به آن اشارهای نشدهاست، آگاهانه مد نظر خاقانی بودهاست. گاهی اوقات خاقانی این تردید و کشمکش را که با کمک ملایمات مشبه و مشبهبه صورت میگیرد، با کلمهای که ایهام دارد، محقق میسازد. در برخی موارد، ملایمات به صورت ترکیب وصفی یا اضافی است که بخشی از ترکیب از ملایمات مشبه و بخشی دیگر آن از ملایمات مشبهبهاست. گاهی نیز کلمهای که از ملایمات به حساب میآید، بدون اینکه ایهامی داشته باشد با دو سوی استعاره در ارتباط است. کلماتی که میتوانند چنین نقشهایی را ایقا کنند، یقیناً محدودند. خاقانی در این زمینه از اصطلاحات نجومی و سپس از عناصر داستانهای اسطورهای و تاریخی بیشترین بهره را بردهاست.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_65527_bc06ee54ed68e29ed7a859d1945d481b.pdf
2017-12-22
93
109
10.22059/jlcr.2017.65527
خاقانی
استعاره
استعارۀ مصرحۀ مطلقه
ملایمات
مشبه
مشبهبه
علی
حیدری
aheidary1348@yahoo.com
1
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان
AUTHOR
علی
گراوند
agaravand89@gmail.com
2
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام
AUTHOR
ارسطو (1385)، ارسطو و فن شعر، ترجمۀ عبدالحسین زرینکوب، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر.
1
جلیل، تجلیل (1370)، معانی و بیان، چاپ پنجم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
2
ثروتیان، بهروز (1369)، بیان در شعر فارسی، تهران، برگ.
3
جرجانی، عبدالقادر (1374)، اسرارالبلاغه، ترجمۀ جلیل تجلیل، تهران، دانشگاه تهران.
4
حافظ، محمد شمسالدین (1367)، دیوان حافظ، به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، چاپ سوم، تهران، علمی و فرهنگی.
5
خاقانی، افضلالدین (1368)، دیوان خاقانی، به تصحیح سیدضیاءالدین سجادی، چاپ سوم، تهران، زوار.
6
دریکوند، عصمت (1389)، بررسی تطبیقی صنعت ادبی استعاره در زبانهای فارسی و انگلیسی، پایاننامۀ کارشناسی ارشد دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهیدبهشتی.
7
دشتی، علی (1381)، خاقانی؛ شاعری دیرآشنا، چاپ چهارم، تهران، امیرکبیر.
8
رادویانی، محمد بن عمر (1362)، ترجمانالبلاغه، به تصحیح احمد آتش، چاپ دوم، تهران، اساطیر.
9
الزوبجی، طالب محمد و ناصر الحلاوی (1996)، البیان و البدیع، بیروت، دارالنهضة العربیا.
10
سجادی، سیدضیاءالدین (1351)، «ایهام و تناسب در شعر خاقانی و شعر حافظ»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمارۀ 79 و 80، صص 95ـ110.
11
شریفیفر، مسعود (1378 و 1379)، «استعاره ـ زندگی ـ ترجمه»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه کرمان، دورۀ جدید، شمارۀ 11 و 12، صص 45ـ56.
12
شفیعیکدکنی، محمدرضا (1380)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ هشتم، تهران، آگه.
13
شمس قیس رازی، شمسالدین محمد بن قیس (1373)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، به کوشش سیروس شمیسا، تهران، فردوس.
14
شمیسا، سیروس (1372)، بیان و معانی، چاپ هفتم، تهران، فردوس.
15
علویمقدم، محمد و رضا اشرفزاده (1382)، معانی و بیان، چاپ دوم، تهران، سمت.
16
غلامرضایی، محمد (1377)، سبکشناسی شعر پارسی، تهران، جامی.
17
فرشیدورد، خسرو (1382)، دربارۀ ادبیات و نقد ادبی، تهران، امیرکبیر.
18
کزازی، میرجلالالدین (1368)، زیباشناسی سخن فارسی (بیان)، تهران، کتاب ماد.
19
ـــــــ (1376)، سراچۀ آوا و رنگ، تهران، سمت.
20
ـــــــ (1380)، گزارش دشواریهای دیوان خاقانی، چاپ دوم، تهران، مرکز.
21
مشهدی، امیرمحمد و دیگران (1389)، «استعارههای نو و چندلایه در شعر خاقانی»، نشریۀ فنون ادبی، سال 2، شمارۀ 2 (پیاپی 3)، صص 81ـ96.
22
مصفا، ابوالفضل (1366)، فرهنگ اصطلاحات نجومی، چاپ دوم، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
23
معین، محمد (1371)، فرهنگ فارسی معین، چاپ هشتم، تهران، امیرکبیر.
24
همایی، جلالالدین (1377)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ پانزدهم، تهران، نیما.
25
واینریش، ه. و دیگران (1377)، زبانشناسی و ادبیات، ترجمۀ کورش صفوی، تهران، هرمس.
26
وطواط، رشیدالدین (1362)، حدائقالسحر فی دقائقالشعر، به تصحیح عباس اقبالآشتیانی، تهران، طهوری و سنایی.
27
هاوکس، ترنس (1380)، استعاره، ترجمۀ فرزانه طاهری، چاپ دوم، تهران، مرکز.
28
Lakoff, G. & Johnson, M. (1980), Metaphors We Live, By Chicago and London، University of Chicago Press.
29
ORIGINAL_ARTICLE
تقدیم فعل و اغراض بلاغی آن در داستان «رستم و اسفندیار»
هدف مقالۀ حاضر این است که نقش «تقدیم فعل» را در پروراندن زبان حماسی در داستان «رستم و اسفندیار» نشان دهد. «تقدیم فعل» از مؤلفههای علم معانی است که به نقش بلاغی آن در متون ادب فارسی، توجه چندانی نشدهاست. این پژوهش به شیوۀ کتابخانهای و بر مبنای نظریۀ «نظم» عبدالقاهر جرجانی انجام شدهاست. بهمنظور دستیابی به مقصود، تمام افعال مقدمشده بر سایر اجزای جمله در داستان «رستم و اسفندیار» و بسامد آماری آنها، با توجه به وجوه افعال و اغراض بلاغی و لحن جملات هر یک مشخص شدهاست. بررسیهای آماری نویسندگان مقاله، بیانگر این است که تقدیم فعل در کنار ضرورت وزن، با هدف برجستهسازی زبان و لحن حماسی داستان انجام میگیرد و دلایلی چون تأکید بر فعل در زبان حماسه و مقدم شدن پیاپی افعال در چند مصراع یا بیت و اختصاص حدود نیمی از افعال مقدمشده به مضامین حماسی چون مفاخره و هشدار و تهدید و توبیخ و ملامت و وعدههای پهلوانان، میتواند مؤید این باشد که تقدیم فعل در حماسیتر شدن زبان داستان مؤثر بوده و فردوسی این شیوۀ بلاغی را به همین منظور بهکار بردهاست.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_65528_3a79e3a342df1feaf87249cf5ff05b07.pdf
2017-12-22
111
130
10.22059/jlcr.2017.65528
شاهنامه
داستان «رستم و اسفندیار»
علم معانی
تقدیم فعل
اغراض بلاغی
حسن
حیدری
h-haidary@araku.ac.ir
1
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک
AUTHOR
محمدرضا
عمرانپور
2
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک
AUTHOR
مهدی
قاسمزاده
3
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک
AUTHOR
ارسطو (1392)، خطابه، ترجمۀ اسماعیل سعادت، چاپ اول، تهران، هرمس.
1
الجارم، علی و مصطفی امین (1392)، البلاغة الواضحه، ترجمۀ ابراهیم اقبالی، چاپ دوم (اول ناشر)، تهران، فرهنگنما.
2
تفتازانی، سعدالدین (1391)، مختصر المعانی، چاپ دهم، قم، دارالفکر.
3
جرجانی، عبدالقاهر (1368)، دلائل الاعجاز فی القرآن، ترجمۀ سیدمحمد رادمنش، چاپ اول، مشهد، آستان قدس رضوی.
4
ذوالفقاری، داریوش (1392)، «بررسی تطبیقی دو چاپ متفاوت از شاهنامهی فردوسی بر مبنای علم معانی»، فصلنامۀ کهننامۀ ادب پارسی، دورۀ 4، شمارۀ 4، زمستان، صص 45ـ56.
5
ذوالفقاری، داریوش و نرگس محمدیبدر (1389)، «نقد بلاغی بیت معروفی از شاهنامه» فصلنامۀ کهننامۀ ادب پارسی، دورۀ 1، شمارۀ 2، زمستان، صص 15ـ27.
6
رجایی، محمدخلیل (1376)، معالم البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع، چاپ چهارم، شیراز، دانشگاه شیراز.
7
شفیعیکدکنی، محمدرضا (١٣۷٩)، موسیقی شعر، چاپ ششم، تهران، آگه.
8
شمیسا، سیروس (1381)، انواع ادبی، چاپ نهم، تهران، فردوس.
9
ـــــــ (1393)، معانی، چاپ چهارم، تهران، میترا.
10
علویمقدم، محمد و رضا اشرفزاده (1387)، معانی و بیان، چاپ هشتم، تهران، سمت.
11
فردوسی، ابوالقاسم (1386)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقیمطلق، دفتر پنجم، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
12
مطعنی، عبدالعظیم ابراهیممحمد (1388)، ویژگیهای بلاغی بیان قرآن، ترجمۀ سیدحسین سیدی، چاپ اول، تهران، سخن.
13
ORIGINAL_ARTICLE
شخصیتهای گروتسکی در تذکرۀ یخچالیه
تذکرۀ یخچالیه نوشتۀ میرزا محمدعلی مذهّبِاصفهانی متخلص به فرهنگ (در جوانی) و بهار (در پیری)، جزو نقیضههای مفصل ادب فارسی است که به شیوۀ تذکرۀ آتشکده از آذر بیگدلی نوشته شدهاست. میرزا مذهّب در اثرش سی شخصیت خلق میکند تا از مدعیان شاعری و یاوهسرایان عصرش انتقاد کند. این شخصیتها از یکسو مشمئزکننده و از سوی دیگر طنزآمیزند و احساسی چندگانه از نفرت و خشم و ترس و طنز را در مخاطب برمیانگیزند. این شیوه که به گروتسک شهرت دارد، در بسیاری از آثار ادبی مشهور دیده میشود. در این مقاله، نویسندگان پس از ذکر تعریفی از نقیضه و کارکردهای آن، به تحلیل شخصیتهای گروتسکی این اثر پرداخته و به این نتیجه رسیدهاند که شخصیتهای تذکرۀ یخچالیه اغلب ناقصالخلقهاند و دچار بیماریهای جنسی (شاهدبازی و امردبازی و حیوانآمیزی و...) هستند؛ به عبارت دیگر، مضمون گروتسکی این تذکره، نخست روابط جنسی نامعقول، و سپس، رذایل اخلاقی چون حماقت و خساست و طمع و دزدی و مردمآزاری است. میتوان گفت کارکرد گروتسک در این اثر، رسوا کردن ذات واقعی زمانه است.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_65529_d7cbaf9d90c979cd19eb7191597e7ead.pdf
2017-12-22
131
148
10.22059/jlcr.2017.65529
تذکرۀ یخچالیه
میرزا محمدعلی مذهّبِاصفهانی
نقیضه
شخصیتپردازی
گروتسک
غلامحسین
شریفیِولدانی
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
AUTHOR
نجمه
زارع بنادکوکی
n.zare97@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
AUTHOR
بهزادیاندوهجردی، حسین (1382)، طنزپردازان ایران، تهران: دستان.
1
تامپسون، فیلیپ (1369)، گروتسک در ادبیات، ترجمۀ غلامرضا امامی، تهران: شیوا.
2
تسلیمِجهرمی، فاطمه و یحیی طالبیان (1390)، «تلفیق احساسات ناهمگون و متضاد (گروتسک) در طنز و مطایبه»، فنون ادبی، س 3، ش 1، صص 1ـ20.
3
ثابتقدم، خسرو (1383)، «گروتسک در نثر ناباکوف»، سمرقند، ش 3، صص 201ـ210.
4
راستییگانه، فاطمه (1388)، «جستاری در گروتسک»، صحنه، ش 69، صص 116ـ118.
5
زیاری، حسن (1392)، «مقدمه، تصحیح و تحشیۀ دو رسالۀ نقیضه (یخچالیه، قمارنامه) »، رسالۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان.
6
زیاری، حسن و محسن محمدیفشارکی (1392)، «تتبعی در تذکرۀ یخچالیه»، آیینۀ میراث، ش 53، صص 159ـ177.
7
سعدی، مصلح بن عبدالله (1381) کلیات سعدی، به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران: زوار.
8
سلیمانی، محسن (1391)، اسرار و ابزار طنزنویسی، تهران: سورۀ مهر.
9
شربتدار، کیوان و شهره انصاری (1391)، «گروتسک و ادبیات داستانی؛ بررسی مفهوم گروتسک و کاوش مصداقهای آن در آثار شهریار مندنیپور»، ادبیات پارسی معاصر، س 2، ش 2، صص 105ـ121.
10
صلاحی، عمران (1382)، خندهسازان و خندهپردازان، تهران: علم.
11
عبیدزاکانی، عبیدالله (1383)، رسالۀ دلگشا، تصحیح و ترجمۀ علیاصغر حلبی، تهران: اساطیر.
12
فلور، ویلِم (2010)، تاریخ اجتماعی روابط جنسی در ایران، ترجمۀ محسن مینوخرد، استکهلم: فردوسی.
13
لوترآدامز، جیمز و ویلسون یتس (1389)، گروتسک در هنر و ادبیات، ترجمۀ آتوسا راستی، تهران: قطره.
14
مذهّبِاصفهانی، میرزا محمدعلی (1321)، تذکرۀ یخچالیه، تصحیح احمد گلچین گیلانی، چ 3، تهران: شرکت تضامنی حیدری.
15
مذهّبِاصفهانی، میرزا محمدعلی (1285 ق)، یخچالیه، نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس شورایاسلامی، ش 1203.
16
مذهّبِاصفهانی، میرزا محمدعلی (1365 ق)، مدایح معتمدیه، نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس شورایاسلامی، ش 7673.
17
مسجدی، حسین (1386)، «سبک بازگشت و شعر اصفهان در قرن سیزدهم»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، ش 49، صص123ـ138.
18
مسجدی، حسین (1390)، مقدمۀ تذکرۀ مدایحالمعتمدیه، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
19
مولوی، جلالالدین محمد (1386)، مثنوی معنوی، براساس نسخۀ نیکلسون، تهران: کاروان.
20
وفازوارهای، محمدعلی (1385)، تذکرۀ مآثرالباقریه، تصحیح حسین مسجدی، اصفهان: شهرداری اصفهان.
21
یعقوبی، پارسا و طیبه فشی (1390)، «گروتسک یا طنزآمیخته در آثار جمالزاده»، بهار ادب، س 4، ش 3، صص 245ـ254.
22
ORIGINAL_ARTICLE
سیر و تطور تاریخی استعارۀ تمثیلیه در نگاهی نقادانه
در مقالۀ حاضر تلاش شده با روش تحلیل محتوا و توصیفی، آرای متعدد و مختلف اهل بیان از ورود این اصطلاح به عرصۀ بلاغت عربی و فارسی تا زمان حاضر، بررسی و تطبیق و نقد شود؛ نتایج تحقیق، مبیّن آن است که اهل بلاغت، علاوه بر اختلاف در نامگذاری و پریشانگوییهای زیاد در تعریف مصادیق آن، چهار دیدگاه ماهوی درخصوص کمّیت و کیفیت استعارۀ تمثیلیه دارند. به نظر میرسد باتوجهبه لفظ تمثیل و معانی آن، دیدگاه اول صحیح و با این نامگذاری تطبیق دارد؛ هرچند برای رهایی از این همه نامگذاری و پریشانگویی، پیشنهاد میشود جاییکه مجاز مرکب است و بهاصطلاح از امور متعدد انتزاع میشود، قائل به تفصیل شد و درصورتیکه ارتباط بین عبارت مذکور و معنای دوم آن غیرمشابهت باشد، آن را مجاز مرکب نامید، و درصورتیکه ارتباط بین عبارت مذکور و معنای دوم، علاقۀ مشابهت باشد و عبارت مذکور مَثَل یا در حکم مَثَل بوده، آن را استعارۀ تمثیلیه نامید، و اگر عبارت مذکور مَثَل یا در حکم مَثَل نباشد، آن را استعارۀ مرکب نامید.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_65530_3463e2de726e3abc59fc1e5dde9fe2bf.pdf
2017-12-22
149
164
10.22059/jlcr.2017.65530
استعاره
استعارۀ تمثیلیه
سکاکی
قزوینی
تفتازانی
کیامرث
شهولی کوشوری
kiamars1344@gmail.com
1
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایذه
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابنالأثیر، ضیاءالدین (1375 ق)، الجامع الکبیر فی صناعة المنظوم من الکلام والمنثور، قم، مطبعة المجمع العلمی.
2
ابنعاشور، محمدطاهر (1884)، تفسیر التحریر والتنویر، تونس، دار التونسیة للنشر.
3
ابنقتیبه، عبدالله (1973)، تأویل مشکل القرآن، شرح السید احمد صقر، چاپ دوم، قاهره، دار التراث.
4
الایجی، عضدالدین (1991)، الفوائد الغیاثیة، تحقیق عاشق حسین، بیروت، دار الکتاب اللبنانی.
5
التفتازانی، سعدالدین (2004)، المطول شرح تلخیص المفتاح، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
6
التفتازانی، سعدالدین (بی تا)، شرح المختصر، قم، منشورات دار الحکمة.
7
التهاونی، محمدعلی (1996)، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، لبنان، مکتبة لبنان.
8
الجاحظ، عمر بن بحر (1966)، الحیوان، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قاهره، شرکة مکتبة مصطفی البابی واولاده.
9
الجرجانی، عبدالقاهر (1992)، دلائل الاعجاز. تحقیق محمود محمد شاکر، جدة، دار المدنی.
10
حبنّکه، عبدالرحمن حسن (1996)، البلاغة العربیة أسسها وعلومها وفنونها، جلد دو، چاپ اول، دمشق، دارالقلم.
11
زرکشی، بدرالدین (بی تا)، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، دار التراث.
12
زمخشری، جارالله (1998)، تفسیر الکشاف، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوّض، چاپ اول، ریاض، مکتبة العبیکان.
13
السبکی، بهاءالدین (2009)، عروس الافراح فی شرح تلخیص المفتاح، تحقیق عبدالحمید هنداوی. جلد دو، بیروت، المکتبة العصریة.
14
السکاکی، یوسف (1987)، مفتاح العلوم، تحقیق نعیم زرزور، چاپ دوم، بیروت، دار الکتب العلمیة.
15
السیوطی، عبدالرحمن (1376)، الاتقان فی علوم القرآن، ترجمۀ سیدمهدی حائریقزوینی، تهران، آگاه.
16
شفیعیکدکنی، محمدرضا (1375)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ ششم، تهران، آگاه.
17
شمیسا، سیروس (1374)، بیان، چاپ پنجم، تهران، فردوس.
18
طیب، عبدالحسین (1378)، اطیب القرآن فی تفسیر القرآن، تهران، اسلام.
19
الطیبی، حسن (2011)، التبیان فی علم المعانی والبیان والبدیع، تحقیق هادی عطیه مطر، بیروت، علم الکتب.
20
العسکری، ابوهلال (1995)، الصناعتین، تحقیق محمد طاهر الجبلاوی، مصر، مکتیبة الاسرة.
21
قدامة, ابوالفرج بن جعفر (1963)، نقد الشعر، تحقیق کمال مصطفی، مصر، مکتبة خانجی.
22
القزوینی، جلالالدین (2011)، الایضاح فی علوم البلاغة، تحقیقمحمد عبدالقادر الفاضلی، بیروت، المکتبة العصریة.
23
قلقیلة، عبده عبدالعزیز (1992)، البلاغة الاصطلاحیة، چاپ دوم، قاهرة، دار الفکر.
24
القیروانی، ابیالحسن (1981)، العمده، تعلیق محمد محییالدین عبدالحمید، چاپ پنجم، بیروت، دار الجبل.
25
گَرَکانی، محمدحسین (1377)، ابدع البدایع، به اهتمام حسین جعفری، چاپ اول، تبریز، احرار.
26
المراغی، احمد مصطفی (1993)، علوم البلاغة البیان والمعانی والبدیع، چاپ دوم، بیروت، دار الکتب العلمیة.
27
الهاشمی، احمد (1367 ق)، جواهر البلاغة فی المعانی والبیان والبدیع، چاپ اول، قم، مصطفوی.
28
ORIGINAL_ARTICLE
کارکرد استعارههای طنزآمیز شراب در غزلیات حافظ
حرمت شراب و باده در فرهنگ اسلامی موجب شده بحثهای حافظشناسان دربارۀ این پدیده در غزل حافظ به حوزۀ فقهی محدود شود و عمدتاً از دقت در تعابیر هنری جایگزین آن غفلت شود. در این مقاله، تعابیر متعدد حافظ از شراب، متناسب با ساختار غزلیات وی، استخراج شدهاست. در تعابیر حافظ، عمدتاً طنزهایی نهفتهاست که علت کاربرد شراب را در غزل نشان میدهد. حافظ به اعتبار رازگشایی شراب، از تعابیر استعاری «پیشبین» و «سروش عالم غیب» و «هاتف غیب» و «مفتاح مشکلگشایی» بهره جسته تا با این تعابیر، علت نهی و انکار شراب را از قول ریاکاران نشان دهد. متناسب با جنبۀ افشاگری شراب، گاهی از آن بهصورتِ استعاری به «آفتاب» و «خورشید» تعبیر کردهاست. «آفتاب صبح امید» و «شمع خلوتگه پارسایی» و «ماه کنعانی» و «ماه تمام»، تعابیری استعاری هستند برای «افشای راز خلوتیانی» که به ظاهر برای عبادت خلوت گزیدهاند اما به حرام مشغول هستند و «پردهای بر سر صد عیبِ» نهان میدارند. در مقابلِ کسانی که برای پنهان کردن هویت اصلی خود برای انجام کارهای زشت، خود را «پیر» میشمارند، شاعر همچنان با تعابیر استعاری دست به دامان پیری دیگر میشود تا دروغین بودنِ چنان کسانی را نشان دهد که در لباسِ «پیر» دغا میورزند. این پیری که شاعر دست به دامانش شده، برعکس پیران ریاکار صوفیه، دروغ نمیگوید و موجب راستی کسانی میشود که بدان روی میآورند؛ بدین سبب، از شراب با تعابیر استعاری بهصورتِ «پیر طریقت» و «پیر خرابات» و «شیخ جام» و «شیخ مذهب» یاد میکند.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_65531_ba10e91d4a6a67568702f60f6000868f.pdf
2017-12-22
165
184
10.22059/jlcr.2017.65531
استعاره
حافظشیرازی
ساختار
شراب
غزل
تیمور
مالمیر
t.malmir@uok.ac.ir
1
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان
AUTHOR
استعلامی، محمد (1386)، درس حافظ (نقد و شرح غزلهای حافظ)، چاپ دوم، تهران، سخن.
1
اسلامیندوشن، محمدعلی (1382)، تأمل در حافظ (بررسی هفتاد و هفت غزل در ارتباط با تاریخ و فرهنگ ایران)، چاپ اول، تهران، آثار و یزدان.
2
اشرفزاده، رضا (1381)، پیغام اهل راز (شرح شصت غزل از حافظشیرازی براساس دیوان حافظ چاپ قزوینی)، چاپ اول، تهران، اساطیر.
3
امامی، نصرالله (1388)، بر آستان جانان (گزیدۀ صدویک غزل حافظ با مقدمه و شرح غزلها)، چاپ اول، اهواز، رسش.
4
اوحدیمراغی، رکنالدین (1340)، کلیات، با تصحیح و مقدمۀ سعید نفیسی، چاپ اول، تهران، امیرکبیر.
5
اهور، پرویز (1372)، کلک خیالانگیز (فرهنگ جامع دیوان حافظ)، چاپ دوم، تهران، زوار.
6
بخاری، محمد بن اسماعیل (1391)، صحیح البخاری، جلد 7، ترجمۀ عبدالعلی نوراحراری، چاپ دوم، تربتجام، شیخالاسلام احمد جام.
7
تفتازانی، سعدالدین مسعود بن عمر (1425)، المطول (شرح تلخیص المفتاح)، الطبعةالاولی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
8
ثروتیان، بهروز (1380)، شرح غزلیات حافظ، چاپ اول، تهران، پویندگان راه دانش.
9
جاوید، هاشم (1377)، حافظ جاوید (شرح دشواریهای ابیات و غزلیات دیوان حافظ)، چاپ دوم، تهران، فرزانروز.
10
جلالیان عبدالحسین (1379)، شرح جلالی بر حافظ، چاپ اول، تهران، یزدان.
11
حافظشیرازی، شمسالدین محمد (1390)، دیوان، تصحیح قزوینی و غنی، چاپ دهم، تهران، زوار.
12
حمیدیان، سعید (1390)، شرح شوق (شرح و تحلیل اشعار حافظ)، جلد 1، چاپ اول، تهران، قطره.
13
ـــــــ (1392)، شرح شوق (شرح و تحلیل اشعار حافظ)، جلد 2 تا 5، چاپ اول، تهران، قطره.
14
ختمیلاهوری، ابوالحسن عبدالرحمان (1387)، شرح عرفانی غزلهای حافظ، تصحیح بهاءالدین خرمشاهی و همکاران، چاپ ششم، تهران، قطره.
15
خرمشاهی، بهاءالدین (1367)، حافظنامه (شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ)، چاپ دوم، تهران، علمی و فرهنگی و سروش.
16
ـــــــ (1368)، ذهن و زبان حافظ، چاپ چهارم، تهران، البرز.
17
دادبه، اصغر (1374)، «ماجرای پایانناپذیر می در شعر حافظ»، نامۀ شهیدی (جشننامۀ استاد دکتر سیدجعفر شهیدی)، چاپ اول، تهران، طرح نو، صص 297ـ333.
18
رزاز، علیاکبر (1385)، شرح اشارات حافظ، چاپ دوم، تهران، علمی و فرهنگی.
19
سودیبسنوی، محمد (1378)، شرح سودی بر حافظ، ترجمۀ عصمت ستارزاده، چاپ پنجم، تهران، زرین و نگاه.
20
شفیعیکدکنی، محمدرضا (1368)، موسیقی شعر، چاپ دوم، تهران، آگاه.
21
صفوی، کورش (1391)، نوشتههای پراکنده (دفتر اول)، چاپ اول، تهران، علمی.
22
غنی، قاسم (1368)، یادداشتهای دکتر قاسم غنی در حواشی دیوان حافظ، چاپ سوم، تهران، علمی.
23
کوری، گریگوری (1391)، روایتها و راویها، ترجمۀ محمد شهبا، چاپ اول، تهران، مینویخرد.
24
مجتبایی، فتحالله (1385)، شرح شکن زلف (بر حواشی دیوان حافظ)، چاپ اول، تهران، سخن.
25
محمودی، خیرالله و صغری حیران (1386)، کلک مشاطۀ صنع (بررسی تصاویر در اشعار حافظ)، چاپ اول، تهران، آسیم.
26
نظری، جلیل (1386)، مغبچگان بادهفروش در شعر حافظ، چاپ اول، تهران، آسیم.
27
هروی، حسینعلی (1367)، شرح غزلهای حافظ، چاپ اول، تهران، نو.
28
ORIGINAL_ARTICLE
نقد و بررسی ندا در بلاغت فارسی و عربی
علم بلاغت، یکی از مهمترین علوم ادبی است که قواعد و اصول آن برای تبیین و توضیح فصاحت و بلاغت کلام به کار میرود؛ و علم معانی، یکی از شاخههای اصلی بلاغت است که کلام را از نظر معانی ثانوی و موافقت آن با حال و مقام میسنجد. نخستین کتابهای بلاغی به زبان عربی نگاشته شد و همواره مورد توجه علمای بلاغت فارسی بودهاست. پایبندی اهل بلاغت فارسی به تعاریف و قواعد بلاغت عربی و بیتوجهی به تفاوتها و ویژگیهای کلام در زبان فارسی، باعث بروز اشتباهاتی در منابع بلاغی شده، تاجاییکه برخی قواعد و اصطلاحات مطرحشده در این کتابها، در زبان فارسی کاربرد ندارد و بیشتر مثالها، عربی است. یکی از مباحثی که در علم معانی با نام «انشای طلبی» بررسی میشود، مبحث نداست. تعریف و جایگاه ندا در فارسی و عربی متفاوت است درحالیکه مباحث مربوط به آن بدون در نظر گرفتن وجوه تفاوت و اختلاف، وارد بلاغت فارسی شدهاست. تبیین وجوه اختلاف مبحث ندا در بلاغت فارسی و عربی، یکی از مباحثی است که نشان میدهد بازنگری منابع بلاغی فارسی و تقسیم کلام در علم معانی ضرورت دارد. در این مقاله، با نقد مبحث ندا در حوزۀ علم معانی، کوشش میشود جایگاه آن، باتوجهبه ویژگیهای دستوری و معنایی تبیین شود. نتایج این تحقیق میتواند در اصلاح و بازنگری علم معانی فارسی و نقد مباحث تقسیم کلام نیز بهکار گرفته شود.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_65532_251153d170778d21f18e336753f37f4a.pdf
2017-12-22
185
202
10.22059/jlcr.2017.65532
بلاغت
معانی
انشا
ندا
بلاغت فارسی
بلاغت عربی
معصومه
محمدی
masoome_mohammadi@yahoo.com
1
دانشآموخته دورة دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان
AUTHOR
سیّد علی اصغر
میر باقری فرد
2
استاد زبان و ادبیات فارسی، عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
AUTHOR
سیّده مریم
روضاتیان
3
دانشیار زبان و ادبیات فارسی، عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
AUTHOR
آقاولی، حسامالعلماء (1373)، درر الادب در فن معانی و بیان و بدیع، چاپ سوم، قم، ستاره.
1
ابنعساکر، علی بن حسن (1415)، التاریخ الکبیر (تاریخ مدینة دمشق وذکر فضلها وتسمیه...)، تحقیق محمد بن ابیسعید عمر بن غرامة العمری، دمشق، دارالفکر.
2
ابنعقیل، بهاءالدین عبدالله (1386)، ترجمۀ شرح ابنعقیل بر الفیۀ محمد بن عبدالله بن مالک، ترجمۀ سیدحمید طبیبیان، تهران، امیرکبیر.
3
امین شیرازی، احمد (1373)، آیین بلاغت (شرح فارسی مختصر المعانی)، بی جا، بی نا.
4
انوری، علی بن محمد (1337)، دیوان اشعار، بهاهتمام محمدتقی مدرسرضوی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
5
بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین (1385)، تاریخ بیهقی، بهکوشش خلیل خطیبرهبر، چاپ دهم، جلد 1، تهران، مهتاب.
6
تجلیل، جلیل (1370)، معانی و بیان، چاپ پنجم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
7
تفتازانی، سعدالدین (1411)، مختصر المعانی، قم، دارالفکر.
8
تقوی، سیدنصرالله (1363)، هنجار گفتار در فن معانی و بیان و بدیع فارسی، اصفهان، فرهنگسرای اصفهان.
9
جرجانی، عبدالقاهر (1404)، دلائل الاعجاز فی علم المعانی، تصحیح امام شیخ محمد عبده و محمد محمود الترکیزی، لبنان، دارالمعرفة.
10
حافظ، شمسالدین محمد (1362)، دیوان حافظ، تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران، زوار.
11
خیامپور، عبدالرسول (1386)، دستور زبان فارسی، چاپ سیزدهم، تبریز، ستوده.
12
رجایی، محمدخلیل (1340)، معالم البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع، شیراز، دانشگاه شیراز.
13
رضانژاد (نوشین)، غلامحسین (1367)، اصول بلاغت در زبان فارسی، تهران، الزهرا.
14
سعدی، مصلحالدین (1381)، بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ هفتم، تهران، خوارزمی.
15
سعدی، مصلحالدین (1385)، کلیات سعدی، بهاهتمام محمدعلی فروغی، تهران، هرمس.
16
شمیسا، سیروس (1373)، معانی، تهران، میترا.
17
علویمقدم، محمد و رضا اشرفزاده (1376)، معانی و بیان، تهران، سمت.
18
فرشیدورد، خسرو (1382)، دستور مفصل امروز، تهران، سخن.
19
قریب، عبدالعظیم و دیگران (1380)، دستور زبان فارسی (پنج استاد)، چاپ ششم، زیر نظر سیروس شمیسا، تهران، فردوس.
20
مظفر، محمدرضا (1366)، منطق مظفر، ترجمۀ منوچهر صانعیدرهبیدی، بی جا، حکمت.
21
مولوی، جلالالدین محمد (1384)، مثنوی معنوی، جلد 1، تصحیح محمد استعلامی، تهران، سخن.
22
نابغة ذبیانی، زیاد بن معاویه (1991)، دیوان نابغة ذبیانی، بیروت، دارالکتاب العربی.
23
هاشمی، احمد (1381)، جواهر البلاغه، ترجمه و تصحیح محمد خورسندی و حمید مسجدسرایی، چاپ اول، قم، حقوق اسلامی.
24
هاشمی، احمد (1960)، جواهر البلاغه فی المعانی و البیان و البدیع، مصر، مکتبة التجاریة الکبری.
25
همایی، جلالالدین (1370)، یادداشتهای علامه جلالالدین همایی دربارۀ معانی و بیان، بهکوشش ماهدختبانو همایی، تهران، هما.
26
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل و بررسی تصاویر تشبیهی در اسرارالتوحید
اسرارالتوحید از کتابهای منثور عرفانی است که ساختارهای مختلف تشبیهی در آن دیده میشود. تشبیه در این اثر، بیشتر بهصورت فشرده است. این تشبیهات که اغلب از نوع تصاویر عمقی است، مشابهتهای فراوانی با تصاویر کلاسیک دارد. علاوه بر بررسی ماهیت تصاویر تشبیهی اسرارالتوحید، تأمل بر کارکرد تشبیه و نقش آن در بیان مضامین و مفاهیم عرفانی، از دیگر اهداف مقالۀ پیش روست. در این بررسی، میتوان دریافت کارکرد تصاویر تشبیهی، بیشتر از نوع اثباتی است و با محتوای کلام، برای گسترش و توضیح و تبیین معنا، ارتباط مستقیم دارد. «گسترش مفهوم مشبه یا مستعارله» و «بازمفهومسازی» و «توصیف» برجستهترین کارکردهای اثباتی تصاویر تشبیهی در اسرارالتوحید است.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_65533_d63ab7fd487260499483789583b13f41.pdf
2017-12-22
203
221
10.22059/jlcr.2017.65533
اسرارالتوحید
نثر عرفانی
تشبیه
ماهیت
کارکرد
معنا
مریم
نافلی شهرستانی
maryam_nafeli@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی (گرایش عرفانی) دانشگاه اصفهان
AUTHOR
حسین
آقاحسینی
h.aghahosaini@gmail.com
2
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابوهلال عسکری، حسن (1372)، معیارالبلاغه؛ مقدمهای بر مباحث علوم بلاغت، به انضمام ترجمۀ کتاب صناعتین، ترجمۀ محمدجواد نصیری، تهران، دانشگاه تهران.
2
ابونصر سراج، عبدالله بن علی (1914)، اللمع فى التصوف، لیدن، مطبعة بریل.
3
تفتازانی، سعدالدین (1383)، مختصرالمعانی، چاپ هشتم، تهران، دارالفکر.
4
تقوی، نصرالله (1363)، هنجار گفتار، چاپ دوم، اصفهان، فرهنگسرای اصفهان.
5
حلاج، حسین (1386)، مجموعۀ آثار حلاج، تصحیح قاسم میرآخوری، تهران، شفیعی.
6
خواجه عبدالله انصاری (1362)، طبقات الصوفیه، تصحیح محمدسرور مولایی، تهران، توس.
7
خواجه نصیرالدین طوسی (1361)، اساس الاقتباس، تصحیح محمدتقی مدرسرضوی، تهران، دانشگاه تهران.
8
روزبهان بقلیشیرازى (1374)، شرح شطحیات، چاپ سوم، تهران، طهورى.
9
زاهدی، زینالدین (جعفر) (1346)، روش گفتار (علم البلاغه) در معانی، بیان، بدیع، مشهد، چاپخانۀ دانشگاه مشهد.
10
سکاکی، یوسف بن ابیبکر (بیتا)، شرح المختصر لسعدالدینعلی؛ تلخیص المفتاح لخطیب قزوینی فی المعانی و البیان و البدیع، تهران، چاپخانۀ افست مصباحی.
11
شفیعیکدکنی، محمدرضا (1366)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ سوم، تهران، آگاه.
12
شمیسا، سیروس (1381)، بیان، چاپ نهم، تهران، فردوسی.
13
شهری، بهمن (1391)، «پیوندهای میان استعاره و ایدئولوژی»، نقد ادبی، سال 5، شمارۀ 19، صص 59ـ76.
14
صفا، ذبیحالله (1378)، تاریخ ادبیات ایران (جلد اول)، چاپ پنجم، تهران، فردوس.
15
فتوحی، محمود (1384)، «تصویر رمانتیک؛ مبانی نظری، ماهیت و کارکرد»، فصلنامۀ پژوهشهای ادبی، شمارۀ 9 و 10، صص 151ـ180.
16
ــــــ (1385)، بلاغت تصویر، تهران، سخن.
17
عبدالقاهر جرجانی (بیتا)، اسرارالبلاغه، بیروت، دارالمعرفه.
18
مازندرانی، محمدهادی (1376)، انوارالبلاغه (در فنون معانی، بیان و بدیع)، به کوشش محمدعلی غلامینژاد، تهران، مرکز فرهنگی نشر قبله.
19
محمد بن منور (1366)، اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابیسعید، جلد 1، تصحیح محمدرضا شفیعیکدکنی، تهران، آگاه.
20
نویا، پل (1373)، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
21
هاشمی، احمد (1386)، جواهرالبلاغه فی المعانی و البیان و البدیع، چاپ چهارم،تهران، الهام.
22
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل سبکشناختی و زیباییشناختی ترجمۀ اشعار عربی سعدیشیرازی بهدست مؤیدشیرازی
آثار سعدیشیرازی، یکی از نامدارارترین سخنسرایان ادب فارسی، بنا به جنبههای متعدد شکلی و محتوایی، قابلیت تحلیل و بررسی را از جنبههای فراوانی داراست. این شاعر برجستۀ فارسی با سرودن اشعار قابلتوجهی به زبان عربی، مهارت و تسلط خود را در این زبان به نحو تحسینبراگیزی به نمایش گذاشته و این اشعار را مؤیدشیرازی به فارسی ترجمه کردهاست. پرسش اینجاست که ترجمۀ فارسی اشعار سعدی و به عبارت دقیقتر، ترجمۀ مؤیدشیرازی، چگونه و تا چه حد میتواند روح و سبک ادبی سعدی را بنمایاند. این پژوهش، با شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، ترجمۀ مؤیدشیرازی را واکاویده تا بتوان از منظر زیباییشناسی این ترجمه، ضمن تبیین ارزش ادبی اشعار عربی سعدی، شیوۀ ترجمۀ فارسیاش را منطبق بر جوانب شکلی و محتوایی اصل اثر، تحلیل سبکشناختی کرد. باتوجهبه آگاهی مؤیدشیرازی از ادبیات دو زبان، وی در ترجمۀ فارسی اشعار سعدی، دقت در انتقال معنا را معیار قرار داده و از ترجمۀ آزاد ـ که اجازۀ بازآفرینی متن اصلی را به مترجم میدهد ـ پرهیز کردهاست.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_65534_1709f364d992b090f87decb0ed0dec0c.pdf
2017-12-22
233
241
10.22059/jlcr.2017.65534
سعدیشیرازی
اشعار عربی
مؤیدشیرازی
ترجمۀ شعر
سبک ترجمه
علیرضا
نظری
a.nazari@hum.ikiu.ac.ir
1
استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه بینالمللی امامخمینی(ره)
AUTHOR
إبراهیم، أمل (1998)، الأثر العربی فی أدب سعدی، الطبع الأولی، تهران، رابطة الثقافة والعلاقات الإسلامیة.
1
انوری، حسن (1384)، شوریده و بیقرار (دربارۀ سعدی و آثار او)، چاپ اول، تهران، قطره.
2
حبیباللهی، ابوالقاسم (1354)، «نمونههایی از ترجمۀ شعر در قرن 4 و 5»، جستارهای ادبی، شمارۀ 6 و 7، تابستان و پاییز، صص 140ـ147.
3
حری، ابوالفضل (1390)، «سبک در ترجمه: راهکارهای فردی صالح حسینی از رهگذر همگانیهای ترجمه در ترجمۀ خشم و هیاهو»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، تابستان، شمارۀ 62، صص 23ـ42.
4
حقانی، نادر (1386)، نظرها و نظریههای ترجمه، تهران، امیرکبیر.
5
دشتی، علی (1390)، قلمرو سعدی، چاپ اول، تهران: زوار.
6
سجودی، فرزان و فرناز کلکهخانی (1390)، «بازی نشانهها و ترجمۀ شعر»، زبانپژوهی، شمارۀ 5، پاییز و زمستان، صص 133ـ154.
7
شفیعیکدکنی، محمدرضا (1381)، «در ترجمهناپذیری شعر»، ایرانشناسی، شمارۀ 56، زمستان، صص 743ـ749
8
صلحجو، علی (1388)، گفتمان و ترجمه، تهران، مرکز.
9
علیمحمدی، علی (1388)، «بررسی تطبیقی مضامین حکیمانه در آثار متنبی و سعدی»، کتاب ماه ادبیات، شمارۀ 141، تیر، صص 83ـ87.
10
کمالجو، مصطفی و الهام زارع (1392)، «تحلیل بلاغی اشعار عربی سعدی با نگاه به تشبیه»، پژوهشنامۀ نقد ادبی، بهار و تابستان، دورۀ 2، شمارۀ 2، صص 77ـ96.
11
گنتزلر، ادوین (1380)، نظریههای ترجمه در عصر حاضر، ترجمۀ علی صلحجو، تهران، هرمس.
12
لطفیپورساعدی، کاظم (1387)، درآمدی به اصول و روش ترجمه، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
13
مؤذنجامی، محمدمهدی (1372)، «سه الگوی کهن در ترجمۀ شعر»، آینه پژوهش، شمارۀ 21، مهر و آبان، صص 12ـ19.
14
مؤیدشیرازی، جعفر (1353 الف)، «تأثیر شعر عربی بر آثار سعدی و شعر فارسی بعد از وی»، مجلۀ گوهر، مهر، شمارۀ 19، صص 627ـ632.
15
ـــــــــــ (1353 ب)، «مقام سعدی در شعر تازی و راهی امن برای آثار وی»، مجلۀ گوهر، بهمن و اسفند، شمارۀ 23 و 24، صص 973ـ981.
16
ـــــــــــ (1354)، «مقام سعدی در شعر تازی و راهی امن برای آثار وی 2»، مجلۀ گوهر، فروردین، شمارۀ 25، صص 25ـ30.
17
ـــــــــــ (1372)، شعرهای عربی سعدیشیرازی، چاپ اول، شیراز، دانشگاه شیراز.
18
ـــــــــــ (1376)، سیمای سعدی، چاپ اول، شیراز، دانشگاه شیراز.
19
ماسه، هانری (1364)، تحقیق دربارۀ سعدی، ترجمۀ محمدحسن مهدویاردبیلی و غلامحسین یوسفی، چاپ اول، تهران، توس.
20
محفوظ، حسین علی (1379 ق)، «متنبی ایران فی الشام: سعدی الشیرازی»، مجمع اللغة العربیة بدمشق، جلد 35، شوال، صص 253ـ269.
21
ـــــــ (1963)، «سعدی الشیرازی خریج بغداد فی العصر العباسی الأخیر»، کلیة الآداب، نیسان، عدد 6، صص 155ـ178.
22
مقدادی، بهرام (1355)، «گفتار در ترجمهپذیری شعر»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات (دانشگاه تهران)، شمارۀ 10، اسفند، صص 76ـ81
23
نظیری، فؤاد (1391)، «ترجمۀ شعر؛ ممکن یا ناممکن»، آزما، اسفند، صص 32ـ33.
24
نوروزی، اسدالله (1386)، تأملی بر زندگی و آثار سلطان سخن فارسی (سعدی)، چاپ اول، تهران، دانشگاه هرمزگان.
25
ORIGINAL_ARTICLE
اضافۀ استشهادی
استشهاد و اقتباس آیات قرآنی، در دورههای مختلف، همواره از بارزترین ویژگیهای متون نثر فارسی بودهاست. طبیعی است که این صنعت خطابی، مانند هر پدیدۀ زبانی، بنابر مقتضیات فکری و ادبی غالب هر دوره، دستخوش تحول و شکلگردانی شدهاست. بررسی نمونههای استشهاد در نثر فارسی از قرن پنجم تا هشتم هجری نشان میدهد که این صنعت به مرور زمان از عنصری استدلالی به عنصری بلاغی تغییر شکل یافته و براثر این تحول کارکردی، ساختار زبانی آن نیز از حالت مبسوط و صریح و مستقل به سمت الگویی موجز و مبهم و وابسته حرکت کردهاست. نتیجۀ نهایی چنین جریانی، ظهور نوع تازهای از ترکیب اضافی در زبان فارسی است که میتوان آن را «اضافۀ استشهادی» نامید. باتوجهبه غیاب این نوع ترکیب اضافی در آثار مربوط به دستور زبان فارسی، بررسی جامع ساختمان این ترکیب ضروری است. در این نوشته، عوامل شکلگیری، ساختار زبانی و ادبی، الگوها و کارکردهای اضافۀ استشهادی بررسی شدهاست.
https://jlcr.ut.ac.ir/article_65535_5f025ab7eb9f362863cf5105191beb38.pdf
2017-12-22
243
255
10.22059/jlcr.2018.65535
نثر
استشهاد
شکلگردانی
کارکرد
الگو
ترکیب اضافی
دستور زبان
روح الله
هادی
rhadi@ut.ac.ir
1
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
AUTHOR
نگین
مژگانی
neginm.1370@yahoo.com
2
دانشآموختۀ کارشناسیارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
AUTHOR
قرآن کریم.
1
خطیبی، حسین (1386)، فن نثر در ادب پارسی، تهران، زوار.
2
خواجه عبدالله انصاری (۱۳۵۲)، مجموعۀ رسائل خواجه عبدالله انصاری، به تصحیح محمد شیروانی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
3
خواجه نصیرالدین طوسی (۱۳۶۹)، اخلاق ناصری، به تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران، خوارزمی.
4
نجمالدین رازی (۱۳۵۲)،الف، مرموزات اسدی در مزمورات داوودی، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعیکدکنی، تهران، مؤسسۀ مطالعات اسلامی.
5
ــــــــــ (۱۳۵۲)، ب، رسالۀ عشق و عقل، به تصحیح تقی تفضلی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
6
ـــــــــــ (۱۳۷۱)، مرصادالعباد من المبدأ الی المعاد، به تصحیح محمدامین ریاحی، تهران، علمی و فرهنگی.
7
روزبهان بقلی شیرازی (۱۳۶۰)، شرح شطحیات، به تصحیح هَنری کُربَن، تهران، طهوری.
8
سعدالدین وراوینی (۱۳۹۲)، مرزباننامه، به تصحیح خلیل خطیبرهبر، تهران، صفیعلیشاه.
9
شفیعیکدکنی، محمدرضا (۱۳۹۱). رستاخیز کلمات، تهران، سخن.
10
صدرینیا، باقر (۱۳۸۸)، فرهنگ مأثورات متون عرفانی، تهران، سخن.
11
ظهیری سمرقندی، محمد (1948)، سندبادنامه، به تصحیح احمد آتش، استامبول، وزارت فرهنگ.
12
عزالدین محمود کاشانی (۱۳۲۵)، مصباحالهدایه و مفتاحالکفایه، به تصحیح و مقدمه و تعلیقات جلالالدین همایی، تهران، سنایی.
13
عینالقضات همدانی (۱۳۴۱)، تمهیدات، به تصحیح عفیف عسیران، تهران، دانشگاه تهران.
14
فخرالدین عراقی (۱۳۸۶)، کلیات، به تصحیح نسرین محتشم، تهران، زوار.
15
فرشیدورد، خسرو (۱۳۸۸)، دستور مفصل امروز، تهران، امیرکبیر.
16
القلقشندی، الشیخ ابیالعباس احمد (۱۳۴۰ ق)، صبحالاعشی، الجزء الاول، قاهره، دارالکتاب المصریة.
17
معین، محمد (۱۳۶۳)، اضافه، تهران، امیرکبیر.
18
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین (1331)، کشفالاسرار و عدةالابرار، به تصحیح علیاصغر حکمت، جلد اول، تهران، دانشگاه تهران.
19
ــــــ (۱۳۳۹)، کشفالاسرار و عدةالابرار، به تصحیح علیاصغر حکمت، جلد چهارم، تهران، ابنسینا.
20
ناصرخسرو قبادیانی (۱۳۳۲)، جامعالحکمتین، به تصحیح هَنری کُربَن و محمد معین، تهران، قسمت ایرانشناسی انستیتو ایران و فرانسه.
21
نظامی عروضی، احمد بن عمر (۱۳۸۸)، چهار مقاله، به تصحیح محمد قزوینی و تصحیح مجدد محمد معین، به کوشش مهدخت معین، تهران، صدای معاصر.
22
همایی، جلالالدین (۱۳۹۴)، فنون بلاغت، تهران، سخن.
23
هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان (۱۳۸۳)، کشفالمحجوب، به تصحیح محمود عابدی، تهران، سروش.
24