2024-03-29T14:21:40Z
https://jlcr.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=7322
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت
نقد ادبی
2382-9850
2382-9850
1393
3
2
بررسی نشانهها و شگردهای بیان معانی ثانوی در داستانهای نجدی (با تکیه بر مجموعه داستان یوزپلنگانی که با من دویدهاند)
محمّدحسن
حسنزادۀ نیری
زهرا
علینوری
یکی از مهمّترین هدفهای پژوهش در زمینۀ متون ادبی، دستیابی به معنای ثانوی یا ضمنی متن است؛ زیرا این معنا برابر با ادبیّت متن است. معنای ثانوی، از راه زبان و عناصر گوناگونِ مرتبط با نوع ادبی بیان میشود که به طور کلّی و در اصطلاح، زبان آن متن نامیده میشود. در این جستار، در راستای بررسی زبان داستان کوتاه، معانی ثانوی به دو نوعِ اصلی و فرعی دستهبندی میشود؛ معنا یا معانی ثانوی اصلی که همان درونمایۀ داستان است و معانی ثانوی فرعی که از دیگر عناصر داستان به دست میآید؛ بنابراین هر عنصری را که در داستان در ارتباط با درونمایۀ آن دلالتمند میگردد، میتوان به عنوان بخشی از زبان داستان کوتاه بررسی کرد. طبق این روش و از این منظر، در مقالۀ حاضر، مجموعه داستان یوزپلنگانی که با من دویدهاند اثر بیژن نجدی بررسی شده است. معانی ثانوی اصلی یا درونمایۀ مشترک این داستانها، عبارت است از تقابل هویّت و بیهویّتی در قالب تقابل سنّت و نوگرایی، که از راه شگردها و عناصر گوناگون داستان بیان میشود.
بیژن نجدی
نشانه
معانی ثانوی
تقابل سنّت و نوگرایی
بحران هویّت
2015
02
20
1
18
https://jlcr.ut.ac.ir/article_54189_fa3a2ad9d721da485feefaaf415e2f28.pdf
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت
نقد ادبی
2382-9850
2382-9850
1393
3
2
بررسی و تحلیل زیباییشناختی خطبۀ جهاد
سیّداسماعیل
حسینی اجدادنیاکی
خطبۀ جهاد از مشهورترین خطبههاى حضرت علی(ع) است که مضمونش بر محور جهاد دور میزند. گفتمان خطبه، اهمّیّت جهاد و آثار مهمّ آن، و نیز پیامدهاى ترک جهاد را براى امّتها، تبیین میکند. در بخشهای دیگر این خطبه، ملامت بر کوفیان و حادثۀ دردناک حملۀ «سفیان غامدى» به شهر مرزى انبار و شهادت «حسّان بن حسّان»، نمایندۀ شجاع و باوفاى امام، و آمادگى کامل حضرت براى جهاد به همراه سابقۀ جهادی خویش در غزوات صدر اسلام، بیان شده و در مجموع، روح حماسى فوقالعادۀ بر فضای خطبه، هر شنوندهاى را تحت تأثیر قرار مىدهد. در شیوۀ گفتار این خطبه، پیوندی تنگاتنگ میان آنچه در الفاظ و عبارات و معانی آنها جاری است، با روان و تجربۀ گویندۀ خطبه برقرار است. سیاق کلّی خطبه، توبیخ و ملامت کوفیان است، به طوری که شدّت توبیخ، واژه به واژه و عبارت به عبارت زیادتر میشود. استفاده از تشبیه و استعاره و کنایه و سایر فنون ادبی معانی و بیان، و آهنگ درونی مانند سجع و جناس و موازنه، با مطابقت حال و مقتضا، به زیباییهای خطبه افزوده؛ امری که در مقالۀ حاضر بررسی شده است.
بررسی و تحلیل
خطبۀ جهاد
علی(ع)
توبیخ و ملامت
2015
02
20
19
36
https://jlcr.ut.ac.ir/article_54191_4f173e629b48410a47f44e8f630c52a6.pdf
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت
نقد ادبی
2382-9850
2382-9850
1393
3
2
پژوهشی بر رابطۀ راوی با روایتشنو و رویدادها و شخصیّتها در ادبیّات داستانی
الیاس
نورائی
فضلاالله
خدادادی
فاصلۀ راوی از رویدادها و شخصیّتها و روایتشنو، از متنی به متن دیگر متفاوت است و این فاصله امکان دارد از نظر بُعد زمانی، حضور جسمانی و عقلانی و اخلاقی و یا عاطفی باشد؛ برای مثال، راویِ خشم و هیاهو بدون تردید از بنجی باهوشتر است. در داستان بچۀ مردم نوشتۀ جلال آلاحمد، هر چه داستان به پیش میرود، روایتشنو (مخاطب) بیشتر با راوی (زن) مخالفت میکند. در داستان حضرت یوسف(ع)، شخصیّت یوسف از دیگر برادران وارستهتر است. نگارندگان پژوهش حاضر به شیوۀتوصیفی ـ تحلیلی و با بهرهگیری از منابع کتابخانهای، ضمنِ ادغام مفاهیم و اندیشههای مطرح در رویکردهای شناختی و زبانشناختی، کوشیدهاند درک و فهم خود را از ماهیّت بررسی رابطۀ راوی با روایتشنو و رویدادها و شخصیّتها در ادبیّات داستانی با فهرستی محدود (امّا دقیق) از متون داستانی ایرانی و خارجی نشان دهند. نتایج پژوهش نشان میدهد که در علم روایتشناسی و ادبیّات داستانی، بین راوی و رویدادها و شخصیّتها، از جنبههای مختلف تفاوت وجود دارد.
راوی
رویداد
روایتشنو
شخصیّت
فاصلۀ زیباییشناختی
ادبیّات داستانی
2015
02
20
37
55
https://jlcr.ut.ac.ir/article_54193_b426aaaf69a0922cb7b6ad6ae41211cd.pdf
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت
نقد ادبی
2382-9850
2382-9850
1393
3
2
تحلیل رمان اسفار کاتبان بر اساس شاخصههای نگارش رمان مدرنیستی و پسامدرنیستی
افسانه
حسن زاده دستجردی
برخی از متون ادبی در مرز میان دو جریان ادبی قرار دارند و ویژگیهای هر دو را منعکس میسازند. برخی از مؤلّفههای ادبی نیز بین هر دو جریان مشترک است و میتوان آنها را حتّی در متون خلقشده در دو دورۀ متفاوت مشاهده کرد. رمان اسفار کاتبان جزو آثاری است که بسیاری از تکنیکها و تمهیدات مشترک بین شیوۀ نگارش مدرنیستی و پسامدرنیستی را دارد؛ تمهیداتی چون تعدّد راوی و روایتها، بینظمی زمانی در روایت، مرگ مؤلّف، برجستگی متن، شباهت داشتن شخصیّتها به یکدیگر، غلبۀ عنصر وجودشناسی بر عنصر معرفتشناسی، روایت بودن تاریخ، دور باطل، بینامتنیّت، درآمیختن ژانرها یا التقاطگرایی و در کنار هم قرار دادن نثر قدیم و جدید. ابوتراب خسروی کوشیده است در این رمان با توجّه به برخی از ویژگیهای غالب در رمانهای پسامدرن، به شیوۀ نگارش پسامدرنیستی نزدیک شود. در پژوهش حاضر، به بررسی ویژگیهای این رمان از این منظر پرداخته شده است.
ادبیّات داستانی
روایت
رمان
ابوتراب خسروی
اسفار کاتبان
مدرنیسم
پسامدرنیسم
2015
02
20
57
76
https://jlcr.ut.ac.ir/article_54195_0c3e616b99a44f37dd068762f63f52d8.pdf
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت
نقد ادبی
2382-9850
2382-9850
1393
3
2
خوانش صورتگرایانۀ داستان بلند سفر (نوشتۀ محمود دولتآبادی)
ندا
حاجنوروزی
فرمالیسم روسی، رویکردی است که اوایل قرن بیستم به وجود آمد و هدف نظریّهپردازان آن مشخّص کردن شیوهای علمی در نقد متون ادبی بود. آنان ادّعا داشتند که بهجای نویسندۀ اثر، خود اثر ادبی باید در محور توجّه قرار گیرد و «ادبی بودن» متون ادبی، موضوع اصلی در نقد ادبی محسوب شود. آنان با اتّخاذ این شیوه، مطالعه و بررسی متون ادبی را به سوی مسائل مربوط به شکل و تکنیک سوق دادند. در مقالۀ حاضر، علاوه بر توضیحی دربارۀ صورتگرایی (فرمالیسم) و مفاهیم خاصّ مربوط بدان، با انتخاب این شیوه، به چگونگی کاربرد مفاهیم صورتگرایان در تحلیل این داستان پرداخته شده است.
صورتگرایی
آشناییزدایی
ادبیّت
تمهید
طرح
انگیزش
2015
02
20
77
91
https://jlcr.ut.ac.ir/article_54196_ee685e998a44926afcdac111c805abbc.pdf
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت
نقد ادبی
2382-9850
2382-9850
1393
3
2
درآمدی بر جایگاه فرایند اقناع در فنّ خطابه و مطالعات ادبی
علیمحمّد
مؤذّنی
محمّد
احمدی
اقناع، فرایندی است که به منظور نفوذ در مخاطبان و مجاب ساختن آنان به وجود میآید. این فرایند ارتباطی اهمّیّت ویژهای در دنیای ادبیّات دارد؛ زیرا همواره یکی از مهمّترین اهداف سخنوران و پدیدآورندگان آثار هنری، اقناع مخاطبان بوده است. با توجّه به این اهمّیّت، از چند دهۀ اخیر مطالعات گوناگون و متفاوتی دربارۀ رابطۀ اقناع و ادبیّات انجام شده است. این نوع تحقیقات که از غرب آغاز شده، دربارۀ شیوهها و روشهای اقناع مخاطب، مباحث گوناگونی را مطرح میسازد. در این مقاله سعی شده است تا حدودی سیر مطاله و پژوهش دربارۀ فرایند اقناع از دیرباز تا قرن حاضر ترسیم و همچنین اهمّیّت این نوع مطالعات در حوزۀ ادبیّات مشخّص شود.
فرایند اقناع
گفتمان اقناعی
ارسطو
خطابه
ادبیّات
2015
02
20
93
111
https://jlcr.ut.ac.ir/article_54198_a79839b5a76e6a0828b4f17f2a31bc83.pdf
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت
نقد ادبی
2382-9850
2382-9850
1393
3
2
مقایسۀ تطبیقی شعر روایی نیما یوشیج و خلیل مَطران با تأمّلی در میزان خلّاقیّت هنری دو شاعر
علی
سلیمی
بدری
یاری نظامآبادی
بهکارگیری شعر روایی با هدف بیان دغدغههای انسانی و اجتماعی، یکی از وجوه مشترک میان نیما یوشیج و خلیل مطران در شعر معاصر فارسی و عربی است. مقدار زیادی از اشعار نیما، جنبۀ روایی دارد. خلیل مطران نیز جزو شاعرانی است که شعر روایی را وارد شعر معاصر عربی کرده است. این پژوهش با روش تحلیلی ـ توصیفی و با تکیه بر روش ادبیّات تطبیقی، میزان خلّاقیّت و هنرآفرینی دو شاعر را در شعر روایی بررسی و مقایسه کرده است. نتیجۀ بهدستآمده از پژوهش نشان میدهد که نیما با خلّاقیّتی شاعرانه، نمادهای افسانهای را به گونهای در تاروپود شعر روایی خود تنیده که جنبۀ هنری بدان بخشیده است، امّا مطران با استفاده از موادّ تاریخی، شعری روایی را در قالبی سنّتی پدید آورده است. نوآوری نیما در خلق یک معنای تخیّلی تازه و پیوند دادن آن با زندگی امروز است، امّا خلّاقیّت مطران، محدود به ایجاد ارتباط میان یک روایت تاریخی با دنیای امروز است. در مجموع میتوان گفت، میزان ابتکارات نیما در خلق مضمونهای نو، به کمک شعر روایی، با توجّه به گستردگی دامنۀ تخیّل در آن، بسیار بیشتر از مطران است.
ادبیّات تطبیقی
نیما یوشیج
خلیل مطران
شعر روایی
نماد
2015
02
20
113
131
https://jlcr.ut.ac.ir/article_54199_f97ab3aca52a07c27c64c6d499983c55.pdf
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت
نقد ادبی
2382-9850
2382-9850
1393
3
2
نقد روانکاوانۀ سوگنامههای خاقانی شروانی
شیرزاد
طایفی
آنیتا
خالقی
روانکاوی و ادبیّات، رابطهای دوسویه دارند. ادبیّات سبب تلطیف روان میشود و روانکاوی به کالبدشکافی آن میپردازد. آنچه امروزه روانکاوان مطرح میکنند، در ادبیّات گذشته حضور داشته است و اکنون نیز با هویّت یافتن دانش روانکاوی، به صورت علمی مطرح میشود. با بررسی یک اثر هنری از دیدگاه روانشناختی، میتوان به نکاتی چون ویژگیهای شخصیّتی هنرمند و بازتاب آنها در خلق اثر پی برد. در این نوشتار ـ که نتیجۀ بازخوانی انتقادی سوگنامههای خاقانی و تحلیل روانکاوانۀ آنهاست ـ با بهرهگیری از روش استقرایی، مفاهیمی چون تصعید و فرافکنی و خودفریبی و خودشیفتگی و حمایت اجتماعی، و همچنین حضور ناخودآگاه فردی و جمعی و سایه و کشمکشهای نهاد و فرامن، بررسی شده است.
خاقانی شروانی
نقد روانکاوانه
سوگنامه
مرثیه
شعر فارسی
نقد ادبی
قرن ششم
2015
02
20
133
149
https://jlcr.ut.ac.ir/article_54200_6dcb040af3d1759d373a2e85fbe00b25.pdf