پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت - مقالات آماده انتشار

تحلیل بلاغی اشعار عربی سعدی با نگاه به «تشبیه‌»

مصطفی کمالجو؛ الهام زارع

دوره 2، شماره 1 ، شهریور 1392، ، صفحه 77-96

https://doi.org/10.22059/jlcr.2013.35934

چکیده

سعدی ‌شیرازی از بزرگ‌ترین شاعران فارسی‌زبان است که بر زبان عربی هم مسلّط بوده است. با وجود تسلّط سعدی بر زبان عربی، اشعار عربی، بخش کوچکی از اشعار او را به خود اختصاص داده است. ولی همین‌ اشعار کم‌، نشان‌دهندۀ ... بیشتر

شیوه ها و شگردهای اطناب در درّه نادره

محمّدتقی آذرمینا؛ حمید طاهری؛ شهرام فولادی رشت آباد

دوره 2، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 77-94

https://doi.org/10.22059/jlcr.2014.50569

چکیده

اطناب یکی از ارکان متون نثر فنّی و مصنوع است، از این رو در کتاب درّه نادره نقشی بسزا دارد. میرزا مهدی‌خان استرآبادی(فو 1175هـ..ق) در این اثر نادر سعی دارد تا با بهرهگیری از انواع شیوه‌های سخن پردازی ... بیشتر

خوانش صورت‌‌گرایانۀ داستان بلند سفر (نوشتۀ محمود دولت‌آبادی)

ندا حاج‌نوروزی

دوره 3، شماره 2 ، اسفند 1393، ، صفحه 77-91

https://doi.org/10.22059/jlcr.2015.54196

چکیده

فرمالیسم روسی، رویکردی است که اوایل قرن بیستم به وجود آمد و هدف نظریّه‌پردازان آن مشخّص کردن شیوه‌‌ای علمی در نقد متون ادبی بود. آنان ادّعا داشتند که به‌جای نویسندۀ اثر، خود اثر ادبی باید در محور توجّه ... بیشتر

مرز اقتباس و تضمین با رویکرد اثرپذیری از قرآن

مریم زیبائی نژاد

دوره 7، شماره 1 ، تیر 1397، ، صفحه 79-93

https://doi.org/10.22059/jlcr.2018.66403

چکیده

از زمانی که قرآن کریم، این معجزۀ الهی بر پیامبر اکرم نازل شد، ادیبان و سخنوران ادب فارسی همچون دیگر ملل، از نظر لفظی و معنوی، از این روح هستی‌بخش بهره‌ها جسته‌اند و آثار خود را به وسیلۀ آن زینت بخشیده‌اند. ... بیشتر

زیبایی‌شناسی خنیا و ترانه در پیوند با آوازهای دشتی و بیات اصفهان

مصطفی خلیلی فر؛ اسماعیل تاج بخش؛ فرهاد درودگریان

دوره 8، شماره 2 ، بهمن 1398، ، صفحه 79-98

https://doi.org/10.22059/jlcr.2020.74938

چکیده

هدف مقالۀ حاضر، پاسخ دادن به این فرضیه است که می‌گوید: «موسیقی کلامی ایران، یعنی موسیقی ایرانی پیوندخورده به شعر فارسی، «محدود» و «محزون» است». در این جستار تلاش شده تا بر پایۀ زیبایی‌شناسی ... بیشتر هدف مقالۀ حاضر، پاسخ دادن به این فرضیه است که می‌گوید: «موسیقی کلامی ایران، یعنی موسیقی ایرانی پیوندخورده به شعر فارسی، «محدود» و «محزون» است». در این جستار تلاش شده تا بر پایۀ زیبایی‌شناسی خنیا (= سرود) و تصنیف (= ترانه)، نمونه‌هایی ـ از راه نقد کاربردی ـ بررسی گردد و ثابت شود که موسیقی آوازی و کلامی ایران ـ درست مانند موسیقی آوازی و کلامی دیگر کشورهای جهان ـ به همان نسبت که می‌تواند غمگین باشد، می‌تواند شاد هم باشد! همچنین، به همان نسبت که می‌تواند محدود باشد، می‌تواند گسترده هم باشد! ضمناً با تحلیل نمونه‌ها معلوم شده است که غمگین یا شاد بودن «شعر ترانه» و «غزل آواز»، و [«نوع ریتم» و «وزن شعر»]، هر کدام می‌توانند تا حدودی در میزان غم و شادی «متن موزیکال» یا «پارتیتور» تأثیراتی داشته باشند و علاوه بر این‌ها این قبیل تأثیرات، اختصاص به موسیقی کلامی ایران ندارد؛ و سرانجام، دانستیم که همۀ آوازهای ایرانی، حتّی غمگین‌ترین‌ آن‌ها [= مثلاً آوازهای دشتی و بیات اصفهان]، هرچند با «گام مینور» در موسیقی غربی نزدیکی و شباهت دارند، اما دارای ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای هستند، به گونه‌ای که می‌توان حماسی‌ترین سرودها را در گستره‌های آن‌ها ساخت و شادترین تصنیف‌ها را در دامنه‌های ‌آنها سرود.

تحلیل طرح‌واره‌های قدرتی در شعر حافظ

مهری تلخابی؛ تورج عقدایی

دوره 8، شماره 1 ، اردیبهشت 1398، ، صفحه 81-99

https://doi.org/10.22059/jlcr.2019.71458

چکیده

هدف مقالۀ حاضر، تبیین پایه‌های شناخت حافظ، بر اساس طرح‌واره‌های قدرتی است. از این رو، این مقاله بر آن است که نشان دهد از منظر زبان‌شناسی شناختی، استعاره صرفاً ابزاری زبانی در راستای تزیین کلام نیست، ... بیشتر

معنا در شعر عربی: از توصیف تا تولید

فرشید ترکاشوند

دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1394، ، صفحه 83-102

https://doi.org/10.22059/jlcr.2015.56699

چکیده

معنا همچون فرم در شکلگیری متن شعر و ادبیّت آن نقش بسزا دارد؛ با این تفاوت که در شعر مدرن نقش معنا و ابداع در آن، از اهمیت بیشتری برخوردار است و ابداع معنایی شاعر نیز زمینة گسترده‌تری دارد. نگارنده ... بیشتر

تصویرهای زنجیره‌ای در شعر شفیعی‌ کدکنی

سعید کریمی قره‌بابا

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 85-101

https://doi.org/10.22059/jlcr.2019.281583.1254

چکیده

در میان تصویرهای متنوع شعر شفیعی ‌کدکنی، نوعی تصویر گسترده به چشم می‌خورد که هم یکی از مشخصه‌های سبکی او محسوب می‌شود و هم از عواملی است که باعث انسجام در محور عمودی شعرش می‌گردد. ما این نوع تصویر را ... بیشتر در میان تصویرهای متنوع شعر شفیعی ‌کدکنی، نوعی تصویر گسترده به چشم می‌خورد که هم یکی از مشخصه‌های سبکی او محسوب می‌شود و هم از عواملی است که باعث انسجام در محور عمودی شعرش می‌گردد. ما این نوع تصویر را «تصویر زنجیره‌ای» نام نهاده‌ایم. در تصویر زنجیره‌ای، آخرین پاره از یک بند، در ابتدای بند دیگر تکرار می‌شود و این تکرار، چند بار به صورت متوالی انجام می‌گیرد. هدف مقالۀ حاضر آن است که تصویرهای زنجیره‌ای را در شعر شفیعی شناسایی‌کند و نحوۀ کاربرد این نوع تصاویر را در شعر او به روش بلاغی و تطبیقی تحلیل نماید. نویسندگان کتب بدیع، این شیوه را صنعتی لفظی انگاشته‌اند و آن را ذیل نام‌هایی چون «متتابع»، «تشابه‌الأطراف» و «ذوبطنین» تعریف‌کرده‌اند. این تعریف‌ها ایراد‌هایی دارد و مشخصات تصویر مورد نظر ما را به‌دقت روشن نمی‌سازد. شفیعی ‌کدکنی ضمن ترکیب این نوع تصویر با نگاه تازه و جهان‌بینی فلسفی، عمق و معنایی انسانی به این صنعت بخشیده‌است. تصویرهای زنجیره‌ای مؤلفه‌های دیگر شعر شفیعی، مانند الهام‌پذیری از شاعران فرنگی، اندیشه‌های اجتماعی و طبیعت‌گرایی را آینگی می‌کند. این تصویر در نثر و نظم کهن فارسی، ادبیات عامیانه (هیچانه‌ها و قصه‌ها)، شعر نو فارسی و یا حتّی شعر جهان سابقه دارد و اشعار بعضاً زیبایی با استفاده از این تصویرپردازی خلق شده‌است.

نظریه جهان متن در روایت بیهقی

زینب طلایی؛ حبیب الله عباسی

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 85-103

https://doi.org/10.22059/jlcr.2019.289426.1339

چکیده

نگاه نظریۀ جهان متن به تحلیل متون، برگرفته از رویکرد شعرشناسی شناختی، دریچۀ تازه‌ای به روی انسان برای کشف چگونگی عملکرد ذهن و چگونگی ساخت یک بازنمایی ذهنی می‌گشاید. مطالعۀ آثار ادبی از این منظر به منزلۀ ... بیشتر

نقد بلاغی اشعار سنّتی نیما

محمد حسن حائری؛ محسن امیری؛ رضوان وطن خواه

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1391، ، صفحه 87-106

https://doi.org/10.22059/jlcr.2013.35264

چکیده

سبک و بلاغت در مجموع به چگونگی و نحوۀ بیان و شگردهای ادبی گفته میشود و تأملّ در آن واقعیت و جوهرة وجودی نویسنده را باز مینمایاند. بررسی سبک در حیطه علم نوپدید سبک شناسی است؛ درسبک شناسی جدید به سبب ... بیشتر

نقد و تحلیل تطبیقی ظرفیت نمایشی رمان‌های «آینه‌های دردار» و «کوزیما یا تقریباً گراتزیا» بر مبنای الگوی فرایتاگ

مهدی عبدی؛ عسگر صلاحی؛ شهریار گیتی

دوره 9، شماره 4 ، بهمن 1399، ، صفحه 87-110

https://doi.org/10.22059/jlcr.2020.298432.1423

چکیده

با طرح نظریه‌های نو، نقد و بررسی آثار ادبی مسیر متفاوتی را پیش گرفته‌است و حوزه‌های جدیدی چون مطالعات بین‌رشته‌ای به وجود آمده که موجب شناخت ظرفیت و دریافت‌های نو از آثار ادبی شده‌است. از جملۀ این ... بیشتر با طرح نظریه‌های نو، نقد و بررسی آثار ادبی مسیر متفاوتی را پیش گرفته‌است و حوزه‌های جدیدی چون مطالعات بین‌رشته‌ای به وجود آمده که موجب شناخت ظرفیت و دریافت‌های نو از آثار ادبی شده‌است. از جملۀ این مطالعات، بررسی بین ادبیات داستانی و نمایشی است. این دو حوزه که از دیرباز با هم پیوند داشته‌اند، در دورۀ معاصر، به‌ویژه با پیشرفت و گسترش سینما، بسیار به هم نزدیک شده‌اند. از این رو، امروز نمایش از ظرفیت‌های ادبیات داستانی و ادبیات داستانی از برخی ویژگی‌های درام استفاده می‌کند، تا جایی که ادبیات داستانی به عنوان بن‌مایۀ آثار نمایشی و سینمایی نقش پررنگی در تولید این آثار دارد. با این توضیح، در این پژوهش سعی می‌شود دو اثر «کوزیما یا تقریباً گراتزیا» از «گراتزیا دلددا» و «آینه‌های دردار» از «هوشنگ گلشیری» بر اساس الگوی گوستاو فرایتاگ، نمایشنامه‌نویس و منتقد آلمانی نقد و بررسی شود. الگوی فرایتاگ اساساً یک ساختار نمایشی است که در یک رمان، فیلم یا دیگر آثار داستانی به آشکارسازی رویدادها به ترتیب تاریخ وقوع می‌پردازد. این الگو، هرمی پیشنهادی است برای تحلیل ساختار روایی داستان‌های تراژیک و شامل پنج قسمت یا مرحلۀ مقدمه یا معرفی، کنش صعودی و گره‌افکنی، نقطۀ اوج، کنش نزولی و سقوط و وقوع فاجعه و گره‌گشایی است که در کنار بررسی این مراحل نمایشی، امکان بررسی آثار را بر اساس ساختار سه‌پرده‌ای فراهم می‌آورد. شیوۀ این پژوهش، توصیفی‌ـ تحلیلی و به روش کتابخانه‌ای و اسنادی در قالب مطالعۀ تطبیقی است. بر اساس یافته‌های پژوهش، این دو اثر با مراحل پنج‌گانۀ این الگو تطابق، و نیز ساختاری نمایشی دارند. اگرچه این دو اثر از دو مکتب و سبک متفاوت است، اما تطابق آن‌ها با این الگو نشان می‌دهد که این دو اثر ساختار مشترکی دارند و ورای روایت داستانی، ویژگی نمایشی نیز دارند و قابلیت پرداخت ساختاری سه‌پرده‌ای در آن‌ها دیده می‌شود که به عنوان الگویی روایی در آثار نمایشی محسوب می‌گردد.

پژوهشی جدید در مبحث اضافه سمبلیک

سید علی سهراب نژاد

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1400، ، صفحه 89-112

https://doi.org/10.22059/jlcr.2021.309448.1537

چکیده

اضافه سمبلیک یکی از مهمترین و زیباترین جلوههای بیانی است که به یاری آن برخی از آثار ادبی، جذّابیّت خاصّی یافتهاند. ادیبان پارسیزبان از همان آغاز تا کنون از این گونة بیانی به نیکوترین شیوه ... بیشتر اضافه سمبلیک یکی از مهمترین و زیباترین جلوههای بیانی است که به یاری آن برخی از آثار ادبی، جذّابیّت خاصّی یافتهاند. ادیبان پارسیزبان از همان آغاز تا کنون از این گونة بیانی به نیکوترین شیوه بهره برده‌اند. در این نوع اضافه، افراد و موجودات در دارا بودن برخی از کنشها و ویژگیها، آنقدر خاص و بی‌همتا هستند که گویی آن ویژگیها و کنشها فقط با وجود آنان برای مردم قابل شناخت می‌شود و آنان، سمبل و نماد برای آن به حساب میآیند. در اضافة سمبلیک، نام فرد، حیوان یا چیزی آورده، سپس عملکرد ویژه یا شگردش به آن اضافه میشود؛ به عبارت دیگر مضاف، سمبل یا نشانة مضافٌالیه است. مثلاً در دو ترکیبِ”میزان عدالت“ و ”صبح امید“، ”میزان“ سمبل و نماد برای عدالت و ”صبح“ سمبل برای امید است. برخی از نویسندگان، اضافه سمبلیک را صِرفاً نوعی اضافه تشبیهی به حساب آوردهاند؛ البتّه نگارندة این پژوهش با نقد و تحلیل این نظریّه، به این نکته پی برده که اضافه سمبلیک با توجه به شیوههای کاربردش در شعر و نثر فارسی به چهار گونه پدیدار میشود. در این تحقیق اضافة سمبلیک از نظر ماهیّت، ارتباط آن با صُور خیالی و موارد مشابه و تقسیم‌بندی انواع آن از نظر مصداق و نیز از نظر دستوری-بیانی به گونهای جامع و به روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی و کاوش قرار گرفتهاست و زیباترین اضافههای سمبلیک از شاعران گوناگون در دورههای مختلف آورده شدهاست

بررسی استعارۀ جهت¬گیرانه و طرح واره¬های تصویری در شعر شاملو

احمدرضا بیابانی؛ یحیی طالبیان

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 99-126

https://doi.org/10.22059/jlcr.2012.35239

چکیده

استعاره مقولهای است که امروزه بیش از پیش، نگاه نظریهپردازانِ علوم مختلف بلاغی، زبان شناسی و فلسفی را به خود معطوف ساخته است. از جمله مکاتبی که نگاه ویژهای به استعاره دارد، مکتبِ شناختی است. ... بیشتر

تحلیل برخوانی «آرش» بهرام بیضایی، با رویکرد ترامتنیت

شیرزاد طایفی؛ کورش سلمان نصر

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 103-126

https://doi.org/10.22059/jlcr.2021.317965.1622

چکیده

بهرام بیضایی، نویسنده، فیلم‌ساز، کارگردانِ تآتر، نمایشنامه‌نویس و پژوهشگر نامدار و صاحب سبک ایرانی است. او با بهرهگیری از پشتوانههای اساطیری، حماسی، تاریخی و فرهنگ عامۀ ایران و جهان، به خلق اثر ... بیشتر بهرام بیضایی، نویسنده، فیلم‌ساز، کارگردانِ تآتر، نمایشنامه‌نویس و پژوهشگر نامدار و صاحب سبک ایرانی است. او با بهرهگیری از پشتوانههای اساطیری، حماسی، تاریخی و فرهنگ عامۀ ایران و جهان، به خلق اثر میپردازد؛ از این رو، آثار او پیوندهای عمیق و گستردهای با زمینه‌های فکری و بنمایههای فرهنگی ایران و سایر ملل جهان دارد. نمایشنامۀ «آرش» او نیز، واجد چنین ویژگی شاخصی است. باید بیش از پیش به این نکته توجّه کرد که بر اساس رویکردها و نظریات بینامتنی، آفرینشگران، در خلق آثار خود چندان به داشتهها، آموزهها و اندوختههای بکر ذهنی خویش تکیه نمیکنند؛ بلکه آنها را با مدّ نظر قرار دادن متون از پیش موجود، تدوین مینمایند، که خود این متون بنیان فرهنگ، اندیشه، هنر و ادب زمانۀ خویش هستند. در پژوهش پیشِ رو، کوشیدهایم به روش تحلیل محتوا و با تکیه بر مطالعات کتابخانهای و اسنادی، و کاربست نظریۀ «ترامتنیت» ژُنت(از نظریهپردازان بینامتنیت)، متن نمایشنامۀ «آرش» را تحلیل کنیم. دستاوردهای پژوهش گویای این است که این نمایشنامه(برخوانی)، مشتمل بر عناصر بینامتنی، بیشمتنی، فرامتنی، سرمتنی و پیرامتنی با بسامدی درخور توجّه است، که همین امر، این اثر را واجد ظرفیت جدید معنایی و خوانش دگرسان کرده است؛ در مواجهۀ بینامتنی این اثر با متن معاصر آن، یعنی منظومۀ آرش سیاووش کسرایی، بیضایی اسطوره را به چالش میکشد و آرش مطلوب خود و جامعۀ خود را به تصویر میکشد؛ هر چند هر دوی آثار با اسطورۀ آب و دیو خشکسالی در ارتباط هستند. از سوی دیگر می‌توان در تحلیل فرامتنی، طبقات موجود در برخوانی آرش را منطبق با طبقات موجود در نظریۀ استبداد شرقی ویتفوگل دانست که بر بنیان جامعۀ آبسالار و روابط حاکم بر آن تعریف می‌شود. از منظر تحلیل پیرامتنی این اثر با نمایشنامه‌های اژدهاک و کارنامۀ بندار بیدخش در ارتباط است. در بخش تحلیل سرمتنی نیز، این نمایشنامه به گونهای از تراژدی شباهت دارد که با تعزیۀ مسیح و ماجرای کربلا بیارتباط نیست.

موسیقی، سنجه‌ای در شناخت اوج و فرود رباعی فارسی

یحیی کاردگر

دوره 10، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 105-126

https://doi.org/10.22059/jlcr.2021.309077.1534

چکیده

جدای از مضمون رباعی، آنچه بیش از هر ویژگی دیگر موجب برجستگی آن شده، سادگی زبانی، بی‌پیرایگی بیانی، ایجاز و موسیقی گوش‌نواز آن است، اما به سهم موسیقی در حُسن قبول قالب رباعی کمتر توجه شده‌است. این در ... بیشتر جدای از مضمون رباعی، آنچه بیش از هر ویژگی دیگر موجب برجستگی آن شده، سادگی زبانی، بی‌پیرایگی بیانی، ایجاز و موسیقی گوش‌نواز آن است، اما به سهم موسیقی در حُسن قبول قالب رباعی کمتر توجه شده‌است. این در حالی است که قالب رباعی بیش از قالب‌های دیگر شعری، با موسیقی پیوند دارد، تا بدان‌جا که وزن، یکی از مؤلّفه‌های تمایزبخش این قالب است. ازاین‌رو، بررسی تطبیقی موسیقی نخستین رباعیات فارسی با نقطۀ اوج آن می‌تواند نقش و جایگاه موسیقی را در سیر رباعی‌سرایی فارسی و رسیدن آن به نقطۀ کمال تبیین کند. در این مقاله، در شیوه‌ای توصیفی‌ـ تحلیلی و با استناد به داده‌های آماری، ویژگی‌های موسیقایی رباعیات رودکی به‌عنوان یکی از آغازگران این قالب، با رباعیات خیام به‌عنوان اوج رباعی‌سرایی فارسی مقایسه شده‌است. ازاین‌رو، رباعیات رودکی بر مبنای 34 رباعی چاپ نفیسی و براگینسکی و مقابله با چاپ‌های دانش‌پژوه، شعار و جهانگیر منصور مورد استفاده قرار گرفته‌است و رباعیات خیام با توجه به اختلاف گستردۀ چاپ‌های مختلف و اتفاق نظر غالب خیام‌پژوهان دربارۀ اصالت رباعیات موجود در کتاب‌های مرصادالعباد، تاریخ جهانگشای جوینی، نزهةالمجالس، تاریخ وصّاف و تاریخ گزیده، و با توجه به 34 رباعی موجود در این کتاب‌ها مبنای این پژوهش است. نتیجۀ این پژوهش نشان می‌دهد که رودکی با بهره‌گیری افزون‌تر از اختیارات شاعری و عدم توجه به ظرافت‌هایی چون نسبت حروف سکون و متحرّک مصراع‌ها، کم‌توجهی به موسیقی کناری و درونی و سرانجام، غفلت از موسیقی آشنای واژه‌های فارسی، نتوانسته‌است از جاذبه‌های موسیقایی رباعی برای جذب مخاطب بهره بگیرد، در حالی که خیام با دقت در بهره‌گیری کمی و کیفی از اختیارات شاعری، پای‌بندی بیشتری به ویژگی‌های موسیقایی وزن اصلی رباعی، بهره‌گیری اعتدالی از ظرفیت‌های موسیقی کناری و درونی در کنار ایجاد آهنگی آشنا، با به‌کارگیری واژه‌های اصیل فارسی، از برجستگی موسیقی رباعی در جذب مخاطب و کمال این قالب بهره برده‌است.

نقد نگره ی اخلاق سَروَری در بینش تراژیک اخوان ثالث

چیمن فتحی؛ رامین محرمی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 1-1

https://doi.org/10.22059/jlcr.2021.309907.1540

چکیده

شعر اخوان ثالث، به خلاف تظاهرات فراوان یأس و نومیدی و نیز با وجود اظهار امکان عبث بودگی، اغلب، خبر از گونه ای کنشگری، آفرینندگی، پویایی و التزام شور زندگی می دهد. این ویژگی در شعر اخوان، ... بیشتر شعر اخوان ثالث، به خلاف تظاهرات فراوان یأس و نومیدی و نیز با وجود اظهار امکان عبث بودگی، اغلب، خبر از گونه ای کنشگری، آفرینندگی، پویایی و التزام شور زندگی می دهد. این ویژگی در شعر اخوان، به سبب جانمایه های فلسفیِ مدرن و معانی بلند و ژرفی است که آن را درخورِ تحلیل هایی فراتر از مرز معمول می کند. یکی از بارزترین این معانی، نگرهی «اخلاق سَروَری» در بستر «بینشی تراژیک» در مواجهه ی او با درد و رنج اجتماعی- فلسفی است که مسأله ی اصلی این مقاله است. به نظر می رسد پس از آرمان های ملّی گرایانه، که پیش زمینه ی آرمان های فلسفی و هستی شناسانه ی اخوان است، آشنایی وی با اندیشه‌های جریان‌ساز عصر مدرن اروپا، از جمله، اندیشه های فلسفی فریدریش نیچه، فیلسوف بنام آلمانی، در انتخاب این بینش و نگرهی اخلاقی بی تأثیر نبوده است. امکان این تأثیر، ما را بر آن داشت تا در تحلیل آن، گرایش های اخلاق سروری را در اندیشه ی شعری اخوان ثالث، در رهیافت «بینش تراژیک» نیچه ای نقد و واکاوی کنیم. این واکاوی نشان می دهد که اندیشه ی شعری اخوان در این مقوله، بازتاب شیوه هایی از رهیافت «بینش تراژیک» نیچه ای، همچون: ارادهی قدرت، مرگ خدا، مِهر سرنوشت، گذار نیهیلیستی، نخبهگرایی، دگردیسی جان و چندی دیگر است که راه آفرینش ابرانسان و پذیرش خرسندانه ی تمامیت زندگی یا تصدیق همه جانبه ی زندگی است. حاصل این پژوهش، نشان می دهد که شعر اخوان در نگرشی کلی، نمود نوعی بینش تراژیک است که با ویرانگری بینش تئوریک و متافیزیک، به ستایش و پاسداشت زندگیِ زمینی و سفارش به پیوستگی و پویایی جریان رود زندگی، توجیه زیبایی شناسانه ی هستی، نخبه گرایی و نقد نگرههای اخلاق تراژیک می پردازد و بدین گونه پایگاه خود را در ساحتی بس فراتر از نقدهای متناسب با نظام های اخلاقی معمول و تئوریک بنا مینهد. روش تحقیق، کیفی و رویکرد ناظر بر تحلیل‌ها، رویکرد نقد فلسفی از گونه‌ی فلسفه‌ی غیرمفهومی است؛ گاهی هم تحلیل ها با رویکردی توصیفی و با تکیه بر گزاره‌های شاعرانه‌ی آن دو صورت می پذیرد.

تحلیل نشانه‌شناسانۀ عنصر مکان در رمان گوانتانامو اثر یوسف زیدان بر اساس رویکرد پیرس

عباس نجفی؛ جواد رنجبر

دوره 12، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 1-1

https://doi.org/10.22059/jlcr.2024.363012.1951

چکیده

یوسف زیدان در رمان گوانتانامو که عمده وقایع آن در زندانی به همین نام می‌گذرد، به مشکلات و سختی‌های گرفتاران در زندان پرداخته است. مکان و دلالت‌های روان‌شناسانه و اجتماعی-سیاسی آن، جایگاه برجسته‌ای ... بیشتر یوسف زیدان در رمان گوانتانامو که عمده وقایع آن در زندانی به همین نام می‌گذرد، به مشکلات و سختی‌های گرفتاران در زندان پرداخته است. مکان و دلالت‌های روان‌شناسانه و اجتماعی-سیاسی آن، جایگاه برجسته‌ای را در رمان مورد نظر به خود اختصاص داده است. عنوان رمان که خود یک مدلول مکانی است بر اهمیت کارکرد این مفهوم در رمان افزوده است. پژوهش پیش رو، با هدف تبیین نشانه‌های مکان در رمان گوانتانامو و تعامل این عنصر با دیگر عناصر و لایه‌های درونی متن، به شیوه توصیفی- تحلیلی و در دو محور نظری و تحلیلی تدوین شده است. لذا هدف از انجام این پژوهش آن است که ضمن تبیین مهم‌ترین نشانه‌های مکانی و ارتباط دلالی و رمزگانی آنها با یکدیگر، کارکرد این عنصر حیاتی در ساختمان و پیکرۀ رمان گوانتانامو تبیین و تحلیل گردد.در بخش نظری، مفاهیم نشانه‌شناسی و عنصر مکان، تعریف و تبیین شده و در محور تحلیلی، به بررسی انواع مکان و تحلیل دلالت‌های آن پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که مکان نقش بی‌بدیلی را در رمان گوانتانامو ایفا کرده و دلالت‌های روان‌شناسانه و اجتماعی-سیاسی متنوّعی را با خود حمل می‌کند به طوری که می‌توان عنصر مکان را بر اساس تأثیری که از حالت‌های روحی شخصیّت‌ها می‌پذیرد، به انواع مکان ذهنی، مرتفع، مأنوس، نا مأنوس، متعدّد الأبعاد، تغییر دلالت داده و خلأ آمیز تقسیم کرد. همچنین ردّپای سه نوع نشانه مدّ نظر پیرس که عبارتند از نشانة نمادین، شمایلی و نمایه‌ای در رمان گوانتانامو به وضوح قابل پیگیری است. با این توضیح که نشانۀ نمادین بیشترین حضور و بالاترین بسامد را از بین نشانه‌های سه گانة پیرس خود اختصاص داده است.

مشاهده مقاله

سنجش صدق و کذب خبر در گزارههای ادبی

اسماعیل شفق

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1393، ، صفحه 87-102

https://doi.org/10.22059/jlcr.2014.52689

چکیده

یکی از مباحث اصلی علم معانی، تعیین صدق و کذب جمله‌های خبری است. چنانچه گزاره‌ای قابل صدق و کذب باشد، خبری است، و اگر چنین نبود، انشایی است. نخستین مطرح‌کنندگان صدق و کذب خبر، از میان متکلّمان و فلاسفه ... بیشتر

بررسی و توصیف نظام عروضی در زبان‌های روسی و فارسی

زینب صادقی سهل‌آباد؛ ملیحه‌‌ جز‌‌سید‌‌محمد‌‌حکیم

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1394، ، صفحه 87-98

https://doi.org/10.22059/jlcr.2016.57566

چکیده

شعر دارای ویژگی‌های مختلفی از قبیل وزن و آهنگ و قافیه و صور خیال است. هریک از این ویژگی‌ها به گونه‌‌ای معرف هویت شعرند. در این مقاله، به ویژگی‌ها و تفاوت‌ها و شباهت‌های نظام عروضی و نیز وزن و آهنگ شعر ... بیشتر

مطالعه تطبیقی ساختار کنایه در زبان فارسی و عربی

علی خضری؛ رسول بلاوی؛ معصومه فتحی مقدم

دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 89-106

https://doi.org/10.22059/jlcr.2017.107190.87

چکیده

زبان و ادبیات فارسی و عربی از دیرباز ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر داشته و از همدیگر تأثیر و تأثر فراوانی پذیرفته‌اند. از جملۀ این تأثیر و تأثرات، می‌‌توان مبحث «کنایه» را نام برد که یکی از بحث‌‌های ... بیشتر

دلالت تقدیم و تأخیر در سیاق نفی و اثبات از دیدگاه عبدالقاهر جرجانی

محمد هادی مرادی؛ فاطمه کاظمی

دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 91-109

https://doi.org/10.22059/jlcr.2016.59106

چکیده

در مقالۀ حاضر، دلالت تقدیم و تأخیر در ساختار جمله‌های مثبت و منفی از دیدگاه عبدالقاهر جرجانی بررسی شده‌است. تقدیم و تأخیر، موضوعی بلاغی و یکی از مباحث اصلی دستور زایاـ‌گشتاری است. جرجانی اعتقاد دارد ... بیشتر

خوانش شالوده‌‌شکن قصیده‌‌ای از خاقانی

علیرضا امامی؛ سید محمد صاحبی

دوره 5، شماره 2 ، آذر 1395، ، صفحه 91-103

https://doi.org/10.22059/jlcr.2016.61398

چکیده

در این مقاله، پس از اشاره‌ای مقدماتی و اجمالی به مفهوم شالوده‌شکنی و طرح خلاصه‌ای از اندیشه‌های فلسفی، زبان‌شناسیک و ادبی دریدا، رهیافت شالوده‌شکنی با اشاره به خوانش او از دو متن ادبی غربی بررسی ... بیشتر

درآمدی بر جایگاه فرایند اقناع در فنّ خطابه و مطالعات ادبی

علی‌محمّد مؤذّنی؛ محمّد احمدی

دوره 3، شماره 2 ، اسفند 1393، ، صفحه 93-111

https://doi.org/10.22059/jlcr.2015.54198

چکیده

اقناع، فرایندی است که به منظور نفوذ در مخاطبان و مجاب ساختن آنان به وجود می‌آید. این فرایند ارتباطی اهمّیّت ویژه‌ای در دنیای ادبیّات دارد؛ زیرا همواره یکی از مهمّ‌ترین اهداف سخنوران و پدیدآورندگان ... بیشتر

هنرنمایی خاقانی در استعارۀ مصرحۀ مطلقه

علی حیدری؛ علی گراوند

دوره 6، شماره 2 ، دی 1396، ، صفحه 93-109

https://doi.org/10.22059/jlcr.2017.65527

چکیده

در این مقاله پس از بررسی مختصری در مورد پیشینهی استعاره و تحلیل استعارهی مصرحهی مطلقه، به هنر نمایی خاقانی در این زمینه اشاره شده‌است. خاقانی در موارد متعددی در استعارهی مصرحهی مطلقه، به ... بیشتر

مبالغه؛ تصویری فراتر از خیال

محمّدحسین محمّدی؛ میثم حاجی پور

دوره 2، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 95-114

https://doi.org/10.22059/jlcr.2014.50571

چکیده

مبالغه تصویری است بلاغی که اغلب برای آرایش کلام و جلب توجّه شنونده به کار میرود. در مبالغه، شاعر با استفاده از دو شیوۀ بزرگنمایی و کوچکنمایی مفاهیم خُرد را بزرگ جلوه میدهد و مفاهیم بزرگرا ... بیشتر

دوره 12 (1402)

دوره 11 (1401)

دوره 10 (1400)

دوره 9 (1399)

دوره 8 (1398)

دوره 7 (1397)

دوره 6 (1396)

دوره 5 (1395)

دوره 4 (1394)

دوره 3 (1393)

دوره 2 (1392)

دوره 1 (1391)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده