نقش‌های مرده در بلاغت نحوی آثار ادبی فارسی آسیای صغیرو بالکان بر مبنای نظریة هالیدی و تکیه بر گلزار دمساز قریمی، روضة العقول ملطیوی و بلبلستان موستاری

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحدخمینی شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، خمینی‌شهر، اصفهان، ایران.

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

ازنظر هالیدی، سه ساختار اصلی دستور زبان؛ گذرایی، وجهی و مبتدایی است؛ که عوامل محقق شدن فرا نقش‌های «بازنمودی» «بینا فردی» و «متنی» هستند. ازآنجاکه وقایع و اندیشه‌های فردی، توانایی انعکاس در زبان را دارند، نقش زبان در این سه سطح قابل‌بررسی است. به بیان فرمالیست‌ها، «ادبیّت» حاصل گریز از هنجار طبیعی زبان گفتاری است و با جابه‌جا کردن ارکان نحوی، اجزا، فرا نقش می‌شوند. معنا از دید‌گاه هالیدی، نقش در بافت است و با جابه‌جا نمودن نقش‌ها، تغییر می‌یابد.
زبان فارسی به‌واسطۀ ادبیات غنی خویش محبوبیت خاصی در سرزمین‌های غیرفارسی‌زبان چون آسیای صغیر، بالکان و هند داشته است به‌طوری‌که به‌عنوان زبان ادبی در مدارس آن‌ها آموزش و آثار فراوانی نیز به این زبان نوشته شد. بدیهی است ادبیّت در نحو زبانی این نویسندگان نیز می‌تواند از جنبه دستور نقش‌گرایی هالیدی، ارزیابی شود.
این مقاله به بررسی میزان موفقیت نویسندگان آسیای صغیر و مهارت آن‌ها در برجسته ساختن نقش‌های نحوی یا عدم تبحر آن‌ها و بخشیدن نقش‌های مرده به اجزای نحوی در گلزار دمساز قریمی، روضۀ العقول ملطیوی و بلبلستان موستاری پرداخته است و به دلیل آنکه قریمی، اثرش را مستقل نگاشته و آن را نسخه بدل یا ترجمه اثر دیگری قرار نداده‌، بیشتر موردتوجه بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Dead Functions in the Syntactic Rhetoric of the Persian Literature of Minor Asia in the Balkans Based on Theory of Halliday and considering Golzar Damsaz-e Qerimi,Roza-tol-oqul-e Malatyevee and Bolblestan of Moostari

نویسندگان [English]

  • Roya Bahadorani 1
  • Manzar Soltani 2
1 Assistant Professor Department of Literature, Khomeinishahr Branch, Islamic Azad University, Khomeinishar/ Isfahan, Iran.
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Kharazmi University, Tehran, Iran
چکیده [English]

According to Halliday, grammar consists of three main structures including: The representational, the interpersonal, and the contextual structure .These structures are the verifying factors of the representational, interpersonal and contextual highlighted of language. Since the individualized events and thoughts can be represented in the language, the role of language can be investigated in three levels .According to formalists, literariness is the departure from the natural norm of spoken language. In Halliday's view, meaning is the function in the context; therefore, meaning changes with the shift of functions. Because of its rich literature, Persian literature has been particularly popular languages like Minor Asia (Anatolia), the Balkans and India. It is taught as a literary language in their schools. Therefore, the Graduates of these schools have created many works in this language. The syntax used by these writers can be clearly evaluated by Halliday Functional Grammar.
The purpose of the present study is to examine and evaluate the success of Minor Asian writers as well as their ability and inability to highlight syntactic roles and to attribute dead roles to syntactic components in three works. Qerimi and his writer doesn’t have a copy and translate it form other writers’ books.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Halliday
  • Syntactic Functions
  • Qerimi
  • Malatyevee
  • Moostari
  • Functional grammar
آتش، احمد (بی‌تا)، آثار فارسی در آناتولی از قرن ششم تا هشتم، ترجمۀ صائمه ایتال صاوی، تهران، چاپ ارتش شاهنشاهی.
ارطغرل، علی (1385)، «منبع‌شناسی توصیفی تاریخ سلجوقیان آناتولی»، مجلۀ کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ترجمۀ نصراللّه صالحی، ش 101، 102 و 103، صص 40ـ75.
الرادویانی، محمدبن عمر(1362)، ترجمان البلاغه، تصحیح احمد آتش، چ 2، تهران، انتشارات اساطیر.
انوشه، حسن، (1383)، دانش‌نامۀ ادب فارسی، ج 6، چ 1، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بولتون، مارجوری (1374)، کالبدشناسی نثر، ترجمه و تألیف احمد ابومحبوب، چ1، تهران، نشر میترا.
پورگشتال، هامر (1367)، تاریخ امپراطوری عثمانی، ج 5، ترجمۀ میرزا زکی علی‌آبادی، به اهتمام جمشید کیان‌فر، تهران، زرین.
جامی، عبدالرحمن (1379)، بهارستان و رسایل جامی، تصحیح اعلاخان افضح‌زاده، محمدجان عمر اُف، ابوبکر ظهورالدّین، چ 1، تهران، میراث مکتوب.
جرجانی، علی بن محمد الشریف، (1428 ه.ق)، التعریفات، تحقیق محمد عبدالرحمن المرعشی، چاپ دوم، بیروت انتشارات الاسلامیه.
حقی، اسماعیل و اوزون چارشی لی (1369)، تاریخ عثمانی، ج 2، ترجمۀ ایرج نوبخت، چ1، تهران، انتشارات کیهان.
خطیبی، حسین (1366)، فن نثر در ادب فارسی، چ1، تهران، انتشارات زوّار.
دهخدا، علی‌اکبر، (بی‌تا)، لغت‌نامه، تهران، چاپ دانشگاه آزاد.
ریاحی، محمدامین (1369)، زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی، تهران، بی‌نا.
سارلی، ناصرقلی (1389)، «دوره‌بندی تاریخ دانش بلاغت فارسی»، نقد ادبی، س 10، صص 7ـ33.
سیّد قاسم، لیلا (1396)، بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی، چ 1، تهران، نشر هرمس.
غازی ملطیوی، محمد (1383)، روضةالعقول، تصحیح و توضیح جلیل نظری، چ 1، تهران، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
ناتل خانلری، پرویز (1372)، دستور تاریخی زبان فارسی، به کوشش عفت مستشارنیا، چ1، تهران، نشر طوسی.
فرشیدورد، خسرو (1375)، جمله و تحول آن در زبان فارسی، چ 1، تهران، انتشارات امیرکبیر.
فوزی موستاری، محمد (1163 ق.)، «بلبلستان» (به کوشش احمد بهنامی)، پیام بهارستان، بهار 1391، س 4، ش 75، ص 2.
قریمی، شهاب‌الدّین احمد، 879 ه.ق، گلزار دمساز، ش 19 F، ایاصوفیای ترکیه.
گلشنی، عبدالکریم (1354)، فرهنگ ایران در قلمرو ترکان، اشعار فارسی نعیم فراشوی، شاعر و نویسندۀ قرن نوزدهم آلبانی، شیراز، تجارت‌خانۀ گلشنی.
مظفری، علیرضا و رقیه گودرزی (1381)، «بررسی و مقایسۀ محتوایی و بلاغی بهارستان جامی با گلستان سعدی»، فصلنامۀ ادبیات فارسی، س 4، ش 11، صص 50ـ75.
نوروزی، زینب (1359)، «دستوربندی جملۀ ساده در نثر فنی»، کهن‌نامۀ ادب فارسی، ش 2، ص 7.
واحد، اسداالله، میرجلیل اکرمی، و مهناز سمندری (1394)، «تأثیر زبان و ادبیات فارسی در دیوان عثمانی»، زبان و ادب فارسی دانشگاهتبریز، س ۶8، ش ۲۳۱. صص 137ـ155.
وراوینی، سعدالدّین (1358)، مرزبان‌نامه، تصحیح و تحشیۀ محمد قزوینی، چ 1، تهران، انتشارات فروغی.
وردانک، پیتر (1389)، مبانی سبک‌شناسی، ترجمۀ محمد غفاری، چ 1، تهران، نشر نی.
ون دایک، نئون. ای. (1394)، ایدئولوژی و گفتمان، ترجمۀ محسن نوبخت، چ 1، بی‌جا، انتشارات سیاهرود.
یازیجی، تحسین (1371)، پارسی‌گویان آسیای صغیر، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.