Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

10.22059/jlcr.2024.375498.1987

چکیده

زبان دریچۀ ورود حقایق به ذهن و ضمیر انسان­ و یک پدیدۀ اجتماعی ـ فرهنگی است؛ بدین معنا که هر زبانی، به سبکی ویژه و منحصر به خود، واقعیت‌ها و پدیده‌های جهان بیرون را به میزانی متفاوت، در نظامی از نشانه‌ها، کدبندی و بازتاب می‌­دهد. قرآن کریم نیز که معجزۀ الهی و یک متن زبانی است و به «لسان قوم» نازل ‌شده است، از این قاعدۀ کلی مستثنا نیست. این مقاله، با روش توصیفی ـ تحلیلی، تحول در معانی برخی از واژه­‌های قرآنی مرتبط با باورهای عرفی، اجتماعی و زبانی عصر جاهلی را بررسی نموده است و کوشیده به این پرسش پاسخ گوید که قرآن کریم چگونه آن سازه­‌های محیطی را در خدمت خلق مفاهیمی متعالی و ماندگار به کار گرفته است. نتیجۀ به‌دست‌آمده از پژوهش، گویای آن است که متن قرآنی، با لطافتی زیبا و متناسب با ذهنیت مخاطب، به مفهوم‌­سازی تعلیمی - تربیتی از واقعیت‌ها و پدیده‌های فرهنگ عمومی جامعه عصر نزول پرداخته و با خلق معانی نو، آن‌ها را در راستای تبیین و ترویج جهان‌بینی و تربیت دینی به کار گرفته است و این تغییر کاربرد در سازه­‌های محیطی، دلالتی ژرف به مفهوم نزول قرآن به لسان قوم می‌­بخشد و گویای آن است که قرآن کریم، نه‌تنها به زبان تکلم قوم عرب، بلکه به زبان فرهنگ آن‌ها و سوار بر بستر باورهای عرفی و اجتماعی آن‌ها نازل‌ شده و مفهوم آفرینی نموده است. پژوهش حاضر، مروری بر مؤلفۀ «محیط و فرا محیط» در زبان قرآن است در قالب تحلیل مفهومی برخی مضامین و برخی واژه­‌های قرآنی است.

عنوان مقاله [English]

A Subtle Expression of the Different Function of Some Traditional-Social Beliefs of the Jahili Era In the Language of the Holy Quran

نویسنده [English]

  • Ali Salimi

Professor of Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature, Razi University, Kermanshah, Iran.

چکیده [English]

Language is the door of entering facts into the human mind and is a socio-cultural phenomenon. Each language encodes and reflects the realities and phenomena of the outside world in a system of signs in a special style. The Holy Qur'an is a divine miracle and a linguistic text, and it was revealed in the "language of the people", it is not exempt from this general rule. This article, with a descriptive-analytical method, has investigated the evolution in the meanings of some Quranic words and tried to answer the question of how the Holy Quran has used those environmental structures in the service of creating sublime and lasting concepts. The result obtained from the research shows that the Qur'anic text, with a beautiful tenderness and appropriate to the mentality of the audience, deals with the educational-educational conceptualization of the phenomena of the general culture of the society of the decline and them in the direction of explaining and promoting the worldview and religious education. has been used and this change of use in environmental structures gives a deep meaning to the concept of the revelation of the Qur'an in the language of the people and it shows that the Holy Qur'an is not only in the spoken language of the Arab people, but also in the language of their culture and based on The bed of their customary and social ramparts has been revealed and created a concept.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quranic language
  • Jahili era
  • sublime concepts
  • bad omen
  • slavery system
منابع
قرآن کریم.
ابن اثیر، محمد بن مبارک (بی­تا). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. مؤسسه مطبوعاتی اسماعییلیان: قم.
ابن عاشور، محمد بن طاهر (2000). التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسه التاریخ.
ابو الحسین، احمد بن فارس بن زکریا (1404 هـ. ش). معجم مقاییس اللغة. محقق و مصحح: عبدالسلام محمد هارون، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
ابوزید، نصر حامد (1389). معنای متن. ترجمۀ مرتضی کریمی نیا، طرح نو، چاپ پنجم.
احمد زنید، خالد (1423). الإبل و أهمیتها الحضاریة فی شبه الجزیرة العربیة: خلال القرن الأول الهجری/ سابع المیلادی، مجله آفاق الثقافة و التراث، العدد 40.
ایزوتسو، توشیهیکو (1361). خدا و انسان در قرآن. ترجمه: احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار، (به نقل از: حسینی، سید محمود طیب و خدیجه بنائی).
جاحظ، ابو عثمان (1424 هـ. ش). الحیوان. بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم.
جورج، یولف (1385). کاربردشناسی زبان. ترجمه محمد عموزاده مهدی رجی، منوچهر توانگر، چاپ دوم، تهران: سمت.
حسینی، سید محمود طیب و خدیجه بنائی (1395). پژوهشی دربارۀ تحول کلمات در قرآن در مقایسه با فرهنگ جاهلی (مطالعۀ موردی: واژۀ «کریم»). سراج منیر، سال 7، شمارۀ 25.
حمودة، عبدالوهاب (1360). اثر الإبل فی الحیاة العقلیّة للعرب. مجله الثقافة، العدد 144.
دینوری، ابن قتیبه (بی­تا). الشعر و الشعراء. تحقیق و شرح احمد محمد شاکر، قاهره، دارالمعارف.
زمخشری، جارالله (1412 هـ. ش). ربیع الأبرار و نصوص الأخیار. بیروت، اعلمی.
زوزنی، عبدالله حسن بن احمد (1385). شرح المعلّقات السبع. المطبعة، شریعت، تهران.
سلیمی، علی و نبی الله پاک منش (1393). الگوهای تعلیمی قابل تقلید در داستان­های قرآنی (بررسی موردی: داستان سلیمین و ایوب) مجلۀ پژوهش­های تعلیم و تربیت اسلامی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 6، شماره 9.
شفیق، حمدی (بی­تا). الإسلام محرر العبید، عالم المعرفة.
ضیمران، محمد (1383). درآمدی بر نشانه‌شناسی هنر. نشر قصه، چاپ دوم، تهران.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417 هـ. ش). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات جامعۀ مدرسین علمیّه قم، چاپ پنجم.
طرفه بن العبد (2000 م.) دیوان طرفه، شرح الأعلم الشنتمری. محقق، دریّه الخطیب و لطفی صقال، بیروت، المؤسسة العربیة للدراسات و النّشر، الطبعة الثانیة.
طمّاس، حمدو (2004). دیوان لبیعد. بیروت، دارالمعرفة، الطبعة الأولی.
عروة بن الورد و السموأل (بی­تا). دیوانا عروة بن الورد و السّموأل. دار صادر، بیروت.
علوان، عبد الناصح (بی­تا). نظام الّرقّ فی الإسلام. الإصدار الأول.
علی، جواد (1993 م.). المفصّل فی تاریخ العرب قبل الإسلام. الطبعۀ الثانیۀ، جلد 4، بیروت.
العنانی، أشرف (2000 م.). الإبل فی الذاکرة الثقافیة العربیة: رحلة الحضور الساطع بین الشفاهیة و الکتابیة، مجله الواحة، العدد 18.
فولادوند، محمدمهدی (1415 هـ. ش). ترجمه قرآن کریم. تهران، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
قائمی نیا، علیرضا (1389). بیولوژی نص. تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
قائمی نیا، علیرضا (1390). معناشناسی شناختی قرآن. تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
قرنی، عزت (بی­تا). الاسلام و حقوق الإنسان، عالم المعرفة.
قیروانی، ابراهیم بن علی (بی­تا). زهر الآداب و ثمر الألباب. بیروت، دار الجلیل.
مجتهد شبستری، محمد (بی­تا). تئوری قرائت نبوی از جهان. کاری از انجمن احیاگران فلسفه نو.
محمد بن حسین بن حمدون (1417 هـ. ش). التذکرة الحمونیة. بیروت، دار صادر.
مدرّسی، کمال‌الدین (1378). شرح معلّقات دهگانه. دانشگاه ارومیه، ارومیه.
مرتاض، عبدالملک (1998 م.). السبع المعلّقات [مقاربة سیمائیّة/ أنتروبولوجیّة لنصوصها] من منشورات اتحاد الکتاب العرب.
معروف، یحیی (1384). الإبل فی القرآن و الأدب العربی «العصر الجاهلی نموذجاً». مجله العلوم الإنسانیّة، العدد 12.
نویری، شهاب الدین (1423 هـ. ش). نهایه العرب فی فنون الأدب. قاهره، دار الکتب و الوثائق القومیه.
References
The Holy Quran.
Abu al-Hussein, Ahmed bin Faris bin Zakaria (1404 A.H.). the dictionary of linguistics, researcher and proofreader: Abdussalam Muhammad Haroun, publications of the Islamic Propaganda Office of Qom Seminary. (In Persian)
Abu Zaid, Nasr Hamed (1389). translation by Morteza Kariminia, the meaning of the text, new design, fifth edition. (In Persian)
Ahmad Zanid, Khaled (1423). The camel and its cultural significance in the Arabian Peninsula: during the first century of the Hijri / the seventh of the year, Afaq Al-Taqwa va Al-Tarath magazine, issue 40. (In Persian)
Abu Zaid, Nasr Hamed (1389). translated by Morteza Kariminia, meaning of the text, new design, fifth edition. (In Persian)
Ahmad Zanid, Khalid (1423). The camel and its cultural significance in the Arabian Peninsula: during the first century of the Hijri / the seventh of the year, Afaq Al-Taqwa va Al-Tarath magazine, issue 40. (In Persian)
Dinouri, Ibn Qutaiba (Bita). Poetry and Poets, Ahmad Muhammad Shaker's Research and Commentary, Cairo, Darul Ma'arif.
Foladvand, Mohammad Mahdi (1415 AH). Translation of the Holy Quran, Tehran, Department of Islamic History and Education Studies. (In Persian)
Ghaeminia, Alireza (1389) Text Biology, Tehran, Islamic Culture and Thought Research Institute Publishing Organization. (In Persian)
Ghaeminia, Alireza (1390) Cognitive Semantics of Quran, Tehran, Islamic Culture and Thought Research Institute Publishing Organization. (In Persian)
George, Yolf (1385) Language Usage, translated by Mohammad Amozadeh Mehdirji, Manouchehr Tawangar, second edition, Semit, Tehran. (In Persian)
Hosseini, Seyyed Mahmoud Tayyeb and Khadijah Bani (2016) esearch on the transformation of Kalman in the Qur'an compared to Jahili culture (case study: "Karim" vase) Siraj Munir, year 7, number 25. (In Persian)
Hamouda, Abdul Wahab (1360). The effect of the camel in the intellectual life of the Arabs, Culture magazine, issue 144.
Ibn Athir, Muhammad Ibn Mubarak (Bita). Al-Nahiya fi Gharib Hadith and Athar, Ismailian Press Institute, Qom.
Izutsu, Toshihiko (1361) God and Man in the Qur'an, translated by: Ahmad Aram, publishing company, Tehran, (cited by: Hosseini, Seyyed Mahmoud Tayeb and Khadija Bani). (In Persian)
Ibn Ashour, Muhammad Bin Tahir (2000). Tahrir and al-Tanweer, Beirut, Institute of History. (In Persian)
Jahiz, Abu Othman (1424 A.H.). in al-Haiwan, Beirut, Dar al-Kutb al-Alamiya, second edition. (In Persian)
Jazria, this essay, Muhammad bin Mubarak (Bita). Al-Nahiya fi Gharib al-Hadith and Athar, Ismailian Press Institute, Qom. (In Persian)
Mojtahad Shabestri, Mohammad (Bita). The Theory of Prophetic Reading from the World, a work of the Association of New Philosophy Revivalists. (In Persian)
Muhammad bin Hussain bin Hamdoun (1417 A.H.). al-Tazikrah al-Hamouniyyah, Beirut, published by Dar Sadir. (In Persian)
Madrasi, Kamal al-Din (1378). Commentary on the tenth edition, Urmia University, Urmia. (In Persian)
Murtaz, Abdul Malik (1998). Al-Saba Al-Mu'alqat [Symological/Anthropological Approach to Texts] from the pamphlets of Ittihad Al-Katab Al-Arab. (In Persian)
Marouf, Yahya (1384). Al-Ibl in the Qur'an and Arabic literature "Al-Asr Al-Jahili Model" Journal of Humanities, Issue 12. (In Persian)
Noveiri, Shahab al-Din (1423 A.H.). Nahayeh al-Arab fi Fanon al-Adab, Cairo, Dar al-Katb and al-Daqteem al-Qumiya. (In Persian)
Qarani, Ezzat (Bita). of Islam and human rights, Alam al-Marafe. (In Persian)
Qairwani, Ebrahim bin Ali (Bita). Zohr al-Adab and Samar al-Albab, Biret, Dar al-Jalil. (In Persian)
Salimi, Ali and Nabiullah Pak Manesh (2013). educational models that can be imitated in Quranic stories (case study: the story of Sulaimin and Ayyub) Journal of Islamic Education Research, Shahid Bahonar University of Kerman, year 6, number 9. (In Persian)
Shafiq, Hamdi (Bita) Al-Islam, edited by Al-Obeid, Alam al-Marafeh. (In Persian)
Tabatabaei, Seyyed Muhammad Hossein (1417 A.H.). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an, Qom, Publications Office of the Qom Scholars Association, fifth edition. (In Persian)
Tarfa Bin Al-Abd (2000). Divan Tarfa, Sharh al-Alam al-Shantmari, Mohaghegh, Dariya Al-Khatib and Lotfi Saqqal, Beirut, Al-Arabiyyah Foundation for Studies and Publishing, second edition. (In Persian)
Tammas, Hamdo (2004). Diwan Labi'ad, Beirut, Daral al-Marefa, first edition. (In Persian)
Urwa Bin Al-Ward and Al-Samual (Beita). Diwana Urwa Bin Al-Ward and Al-Samual, Dar Sadir, Beirut. (In Persian)
Zamakhshari, Jarallah (1412 A.H.). Rabi Abrar and Nasus al-Akhyar, Beirut, Alami. (In Persian0
Zozni, Abdullah Hassan bin Ahmad (1385). Sharh al-Mu'alqat al-Saba, al-Muttabah, Shariat, Tehran. (In Persian)
zimaran, Mohammad (2004). An introduction to the semiotics of art, Qasa publication, 2nd edition, Tehran. (In Persian)