Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

3 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

4 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.22059/jlcr.2024.378328.2003

چکیده

نویسندگان هنگام نوشتن برای کودکان و نوجوانان معیاری در ذهن دارند، محققان و ناقدان حوزۀ ادبیات کودک نیز نقدها و معیارهایی ارائه می‏‌کنند. در این بین، مطالعه‌‏ای جامع و هدفمند که بتواند معیارها و مؤلفه‏‌های ساختاری و محتوایی مشخصی را برای ادبیات کودک و نوجوان ارائه دهد، وجود ندارد. هدف پژوهش حاضر استخراج «مؤلفه‏‌ها و معیارهای ساختاری و محتوایی ادبیات کودک» برای گروه سنی 12 تا 18 سال است.
مطالعۀ حاضر به روش مرور نظام‌‏مند انجام شده است. این مطالعه با جستجوی مقالات براساس کلیدواژه‏‌های «ادبیات داستانی»، «ادبیات نوجوان»، «ادبیات کودک»، «ساختار»، «محتوا» و «معیار» در پایگاه‏‌های نورمگز، مگیران، علوم انسانی، سیویلیکا، پایگاه مقالات دانشگاه تهران و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) انجام شد و در نهایت معیارها و مؤلفه‌های ادبیات داستانی کودک و نوجوان استخراج گردید.
با انجام مرور نظام‌‏مند، 834 مقاله استخراج شد. طی فرایند غربال‏گری مقالات با بررسی عنوان‏‌ها، چکیده و محتوای کامل مقالات استخراج شده، در نهایت هشت مقاله برای تجزیه و تحلیل نهایی انتخاب شدند. مؤلفه‌‏های استخراج شده، به دو طبقۀ اصلی مؤلفه‏‌های محتوایی و ساختاری تقسیم شدند. طبقۀ محتوا، به سه زیرطبقۀ روان‏‌شناختی، آموزشی - مهارتی و علاقه‌‏مندی‌ها و سلایق نوجوانان تقسیم شد. طبقۀ ساختار نیز در سه زیرطبقۀ ویژگی‌‏های ادبی، نوع و عنوان داستان و شخصیت‌‏پردازی طبقه‏‌بندی شد.
نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌‏دهد تفاوت‏‌های ظریف ساختاری و محتوایی بین ادبیات داستانی نوجوان با ادبیات کودک و یا ادبیات داستانی بزرگسال وجود دارد که باید در تولید اثر برای این گروه سنی مورد توجه قرار گیرد. نتایج این مرور نظام‏‌مند، به‌عنوان معیارها و مؤلفه‏‌های ساختاری و محتوایی ادبیات کودک، می‏‌تواند مبنایی برای مدیران و تصمیم‏‌گیران حوزۀ ادبیات کودک و نوجوان جهت برنامه‏‌ریزی و سیاست‏‌گذاری در این حوزه، مخصوصاً برای گروه سنی 12 تا 18 سال باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Children's and adolescent literature, systematic review, content, structure, fictional literature.

نویسندگان [English]

  • Elham Zamani 1
  • Mahmoud Fazilat 2
  • A S 3
  • Maryam Jalali 4

1 Ph.D. Candidate of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran

2 Corresponding Author, Professor of Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran.

3 Professor of Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran

4 Associate Professor of Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Children fiction’s writers have their own standards and criteria. Researchers and critics in the field of children's literature also provide reviews and standards.Meanwhile, there is no comprehensive and targeted study that can give specific criteria and structural and content components for children's literature.The current research aims to extract "structural and content components and criteria of children's literature" for the age group of 12 to 18 years children.
This study was conducted using a systematic review method and carried out by searching for articles based on these keywords "Fictional Literature", "Juvenile Literature", "Children's Literature", "Structure", "Content" and "component" in several scientific databases: Noormagz, Magiran, Ensani, ISC, the University of Tehran’s Scientific Journals database and Civilica databases were conducted. The criteria and components of fiction literature for children and adolescents were extracted.
By conducting a systematic review, 834 articles were extracted. During the screening process of the articles by examining the titles, abstracts, and full text of the extracted articles, finally, 8 articles were selected for the final analysis. The extracted components were divided into two main classes content and structural components. The content class was divided into three subclasses: psychological, educational skills, and teenagers' interests and tastes. The structure class was also classified into three subclasses: literary features, story type, and title, and characterization.
The results of this research show that there are subtle structural and content differences between juvenile fiction and children's or adult fiction that should be taken into account when writing stories for this age group. The results, as structural and content criteria of children's literature, can be a basis for managers and decision-makers in the field of children's and adolescent literature for planning and policy-making in this area; Especially for the age group of 12 to 18 years.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Children's and adolescent literature
  • systematic review
  • content
  • structure
  • fictional literature
منابع
استیونز، جان )1387). ایدئولوژی و گفتمان روایی در ادبیات داستانی کودک؛ دیگرخوانی‏های ناگزیر. ترجمۀ مرتضی خسرونژاد، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
امجدی، زهرا؛ پریرخ، مهری (1386). «داستان همچون ابزاری برای کمک به کودکان و نوجوانان در مقابله با مشکلات (بررسی داستان‏های کودکان با رویکرد کتاب درمانی». نشریه پژوهش نامه ادبیات کودک و نوجوان، شمارۀ 48، 49- 68.
امیدی‏نیا، مریم؛ مکتبی‏فرد، لیلا؛ مؤمنی، عصمت (1392). «بررسی مهارت‏های تفکر انتقادی در رمان‏های برگزیدۀ نوجوان فارسی دهۀ 80 براساس فهرست پیتر فاسیونه». تفکر و کودک پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شمارۀ 10، 1-26.
پولادی، کمال (1384). بنیادهای ادبیات کودک. چاپ دوم، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
--------- (1387). مروری بر پیشینۀ ادبیات کودک. تهران: کانون فکری کودکان و نوجوانان.
جلالی، مریم (1395). شاخص‏های اقتباس در ادبیات کودک و نوجوان. تهران، انجمن فرهنگی زنان ناشر.
جوکاری، مهناز؛ حدائق، بهی (1397). «کاوشی بر میزان نفوذ ایدئولوژی در رمان نوجوان، مورد مطالعه: رمان لالایی برای دختر مرده». نقد و نظریۀ ادبی، شمارۀ 6، 29-51.
حافظی، علیرضا (1382). «ادبیات کودک ادبیات تدریج است». پژوهشنامۀ ادبیات کودک و نوجوان، شمارۀ 26، 3-13.
حجوانی، مهدی (1382). «ادبیات کودک در میانۀ راه حرفه‏ای شدن». پژوهشنامۀ ادبیات کودک و نوجوان، شمارۀ 35، 70 -66.
خدائی مجد، وحید (1395). «ارزیابی شیوه‏های روان‏شناختی آموزش اعتماد به نفس در قصه‏های کودکان ایرانی». نشریۀ علمی آموزش و ارزشیابی، شماره 33، 137-158.
دهقانی، لیلا (1398). «بررسی سلیقه و میزان اقبال نوجوانان مدارس متوسطۀ اول شهر شیراز به آثار داستانی». مجلۀ مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، شمارۀ 20، 21-40.
رجب نژاد، مریم؛ شیروانی، آرمین؛ خزانه‏داری، شهاب (1385). مرور نظام مند شواهد. تهران: انتشارات مرکز تعالی دانشگاه.
رشنو، سمیه (1390). «تحلیل محتوای کتاب‏های داستانی تألیفی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در گروه سنی نوجوان براساس مهارت‏های تفکر انتقادی». پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تربیت معلم تهران.
رضانژاد، الهام (1400). درج شده در تاریخ اول آذر، «مرور نظام‏مند چیست و چرا یادگیری آن ضرورت دارد؟» پایگاه اینترنتی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به آدرس:
رضایی، پوران (1390). «بررسی ویژگی‏های محتوایی و اسلوبی ادبیات کودکان در آثار نبیل سلیمان». پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عرب، دانشگاه تربیت مدرس.
رضایی، حمید؛ نجفی بهزادی، سجاد (1399). «بررسی تطبیقی مهارت‏های زندگی در رمان‏های (نوجوانان) اریش کستنر و فرهاد حسن‏زاده». مجلۀ مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، شمارۀ 21، 80-106.
رضویان، حسین؛ حکم‏آبادی، عاطفه‏سادات (1400). «بررسی استعارۀ دستوری در کتاب‏های داستان گروه سنی «الف» و «د»». مجلۀ مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، شمارۀ 24، 155-180.
رنلدز، کیمبرلی (1394). ادبیات کودک، ترجمۀ مهدی حجوانی، تهران، نشر افق.
سارلند، چالز؛ هانت، پیتر (1388). «نقد ادبی و ایدئولوژی». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره دی‏ماه 1388، 51-60.
سرشار، محمدرضا (1389). گذری بر ادبیات کودکان و نوجوانان قبل از انقلاب. تهران: مؤسسۀ انجمن قلم ایران.
شریفی، شهلا؛ حامدی شیروان، زهرا (1389). «بررسی استعاره در ادبیات کودک و کودک و نوجوان در چهارچوب زبان‏شناسی شناختی». نشریۀ تفکر و کودک پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شمارۀ 2، 39-63.
شعاری‏نژاد، علی اکبر (1378). ادبیات کودکان. چاپ اول، تهران، انتشارات اطلاعات.
شیخ حسینی، زینب (1396). «مفاهیم غنایی در رمان نوجوان». پژوهشنامۀ ادب غنایی، شمارۀ 29، 89-108.
شیرشاهی، افسانه؛ گراوند، علی؛ سلطانی کوهبنانی، حسن (1400). «تحلیل ساختار و محتوای رمان "نفس‏ها و هوس‏ها" از رضا شابهاری». متن‏پژوهی ادبی، شمارۀ 90، 235- 260.
علی‏شاهرودی، فروغ (1392). «سلیقۀ مخاطبان و دیدگاه‏های تازه به متن». روشنان، شمارۀ 15: 195.
فروزانفر، جواد (1389). بررسی فلسفۀ دوران کودکی و نقش قصه و داستان در رشد و پرورش روحیۀ فلسفی در کودکان. رسالۀ دکتری دانشگاه تربیت معلم تهران.
فولادوند، مرجان (1399). «بازتولید کهن‏الگوی قربانی در چهار رمان نوجوان انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (منتخب دهۀ 60 تا 90)». مجلۀ مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، شمارۀ 22، 101-128.
قزل ایاغ، ثریا (1385). ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن. تهران: سمت.
کاوه، ذبیح‏اله (1391). «تأثیر آموزش مهارت‏های زندگی بر رضایت و سازگاری زنان متأهل». پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان.
کنعانی، فاطمه؛ حسن‏زاده، علیرضا؛ الهی، شعبان؛ طباطبائیان، سیدحبیب‏اله (1397). «بررسی کاربرد روش‏های آینده‏نگری؛ مرور سیستماتیک». فصلنامۀ راهبرد، دورۀ 65 شمارۀ 25 ، 7-33 .
کهنسال، مریم (1397). «زنان به روایت مردان: بررسی بازنمایی زنان و دختران در آثار نویسندگان مرد رمان‏های نوجوان در ایران». نشریۀ مطالعات ادبیات کودک، شمارۀ 17، 1350164.
مرتضوی یوسف‏آبادی، طیبه؛ محرمی، رامین (1401). «بررسی استانداردهای ویژۀ ادبیات کودک و نوجوان در داستان‏های دفاع مقدس». دوفصلنامۀ مطالعات داستانی پیام نور، شمارۀ 20، 111-122.
مکتبی‏فرد، لیلا (1389). بررسی تناسب محتوای داستان‏های تألیفی ایرانی برای کودکان و نوجوانان گروه سنی (ج) با مهارت‏های تفکر انتقادی. رسالۀ دکتری دانشگاه شهید چمران اهواز.
میرهادی، توران (1396). ادبیات کودکان. تهران: شرکت فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان.
میشل، آندره (1376). پیکار با تبعیض جنسی. ترجمۀ محمدجعفر پوینده، تهران: نگاه.
ناولز، مورای؛ مامجر، کریستن (1380). «گونه‏های ادبی در ادبیات کودک». ترجمۀ شهرام اقبال‏زاده، کتاب ماه کودک و نوجوان، شمارۀ اردیبهشت 1380، 68-70.
نجفی بهزادی، سجاد (1401). «تحلیل عنوان رمان‏های نوجوان (رمان هستی، زیبا صدایم کن و عاشقانه‏های یونس در شکم ماهی) از دیدگاه توصیفی ژرار ژنت». مجلۀ مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، شمارۀ 25، 289-312.
نورتون، دونا (1382). شناخت ادبیات کودکان، گونه‏ها و کاربردها. ترجمۀ منصوره راعی و دیگران، تهران: قلمرو.
نیکویی، علی‏رضا؛ باباشکوری، شراره (1392). «بازخوانی قصه‏های کودکان بر مبنای مؤلفۀ طرح‏واره در رویکرد شناختی». مطالعات ادبیات کودک، پاییز و زمستان 1392، شمارۀ 8، 149- 174
وادزورث، باری جی (1387). تحول شناختی و عاطفی از دیدگاه پیاژه. ترجمۀ سید امیر امین‏یزدی و جواد صالحی فدردی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
واینرایش، توربن (1400). ادبیات کودک هنر یا پداگوژی؟. ترجمۀ فریده یوسفی، تهران: انتشارات مدرسه.
هانت، پیتر (1397). دیدگاه‏های نظری و انتقادی در ادبیات کودکان. ترجمۀ کرمانی، علیرضا؛ ابراهیم آبادی، علیرضا، تهران: آرون.
References
Ali-Shahrodi, Forough (2012). "Audience's taste and new perspectives to the text". Roshan. No. 15. pp.195. (In Persian)
Amjadi, Zahra; Parirokh, Mehri (2016). "Story as a tool to help children and teenagers to deal with problems (examination of children's stories with the book therapy approach)". Children and Adolescent Literature Research Journal, No. 48. pp. 49-68. (In Persian)
Dehghani, Leila (2018). "Investigation of the taste and tendency of teenagers of the first secondary schools from Shiraz city towards fiction books". Shiraz University Children's Literature Studies Magazine, No. 20. pp. 21-40. (In Persian)
Foladvand, Marjan (2019). "Reproduction of the victim archetype in four teenage novels published by the Center for Intellectual Development of Children and Adolescents (selected from the 1960s to the 1990s)". Journal of Children's Literature Studies of Shiraz University. No. 22. pp. 101-128. (In Persian)
Forozanfar, Javad (2009). investigation of childhood philosophy and the role of stories in the development of philosophical spirit in children. PhD thesis. Tehran, Tarbiat Moalem University. (In Persian)
Hafezi, Alireza (2012). "Children's literature is a gradual literature". Journal of Children and Adolescent Literature, No. 26. pp. 13-3. (In Persian)
Hajvani. Mehdi (2012). "Children's literature in the middle of becoming professional". Children and Adolescent Literature Research Journal, No. 35. pp. 66-70. (In Persian)
Hunt, Peter (2017). Theoretical and critical perspectives in children's literature. translated by Kermani. Alireza; Ebrahimabadi. Alireza, Tehran: Aron. (In Persian)
Jalali, Maryam (2015). Indicators of Adaptation in Children's and Adolescent Literature. Tehran: Women's Cultural Association Publisher. (In Persian)
Jokari, Mahnaz; Hadaeq, Behi. (2017). "Exploration of the influence of ideology in teenage novels. case study: A lullaby for a dead girl". Literary Criticism and Theory Magazine, No. 6. pp. 29-51. (In Persian)
Kanaani, Fatemeh; Hassanzadeh, Alireza; Elahi, Sha'ban; Tabatabaian. Seyyed Habibollah. (2017). "Investigating the use of foresight methods; Systematic Review". Rahbord magazine, Vol. 65. No. 25. pp. 7-33. (In Persian)
Kaveh, Zabihollah (2012). "The effect of life skills training on satisfaction and compatibility among married women". Master's thesis, Isfahan, University of Isfahan. (In Persian)
Khodaei Majd, Vahid (2015). "Evaluation of psychological methods of teaching self-confidence in Iranian children's stories". Scientific Journal of Education and Evaluation, No. 33. pp. 137-158. (In Persian)
Knowles, Murray; Mamjer, Kristen (2010). "Literary genres in children's literature". translated by Shahram Iqbalzadeh, Children and Teens Book Magazine, April 2010 issue. pp. 68-70. (In Persian)
Kohansal, Maryam (2017). "Women through the eyes of men: investigation of the representation of women and girls in teenage novels male authors in Iran". Journal of Children's Literature Studies, No. 17. pp. 135-164. (In Persian)
Maktabi-Fard, Leila (2009). examining the suitability of the content of Iranian authored stories for children and adolescents for age group (C) with critical thinking skills. PhD thesis of Shahid Chamran, University of Ahvaz. (In Persian)
Michel, Andre (1997). struggle with sexual discrimination. translated by Mohammad Jaafar Poindeh, Tehran: Negah. (In Persian)
Mirhadi, Toran (2016). children's literature. Tehran: children and teenagers dictionary company (Farhangnaleh). (In Persian)
Mortazavi Yusefabadi, Tayyebeh; Moharrami, Ramin (2022). "Investigation of the special standards of children's and adolescent literature in the stories of the holy defense (Defae Moqadas)". Payam Noor Bi-Quarterly Journal of Fiction Studies, No. 20. pp. 111-122. (In Persian)
Najafi Behzadi, Sajjad (2022). "Analysis of the Titles of Teenage Novels (Hesti. Ziba call me. and Yunus' Romances in the Belly of the Fish) from the Descriptive Point of View of Gerard Genet". Children's Literature Studies of Shiraz University Magazine, No. 25. pp. 289-312. (In Persian)
Nikoei, AliReza; Babashakuri, Sharareh (2013). "Rereading children's stories based on the schema component in the cognitive approach". Journal of Children's Literature Studies, No. 8. pp. 174-149. (In Persian)
Norton, Donna (2003). Knowing children's literature, types and uses. translated by Mansoureh Ra'i and others, Tehran: Qalamroo publication. (In Persian)
Omidiania, Maryam; Maktabifared, Leila; Momeni, Esmat (2012). "Investigation of critical thinking skills in selected novels of Persian teenagers of the 80s based on Peter Fasioneh's list". the journal of Thinking and Children of Humanities and Cultural Studies Research Institute, No. 10. pp. 1-26. (In Persian)
Puladi, Kamal (2004). Foundations of Children's Literature. second edition, Tehran: Children and Adolescents Center for Intellectual Development. (In Persian)
------------------ (2008). a review of the history of children's literature. Tehran: Children and Adolescents Center for Intellectual Development. (In Persian)
Qezel Ayagh, Soraya (2006). children's and teenagers' literature and reading promoting. Tehran: Samt. (In Persian)
Rajab Nejad, Maryam; Shirvani, Armin; Khazandari, Shahab (2006). Systematic Review of Evidence. Tehran: University’s Growth Center Publications. (In Persian)
Rashno, Samieh (2017). "Content analysis of fiction books authored by The Center for intellectual development of children and adolescents in the adolescent age group based on critical thinking skills". Master's thesis. Faculty of Psychology and Educational Sciences, Tehran, Tarbiat Moalem University. (In Persian)
Razovian, Hossein; Hokmabadi, Atefeh Sadat (2021). "Review of Grammatical Metaphor in Story Books for Age Group "A" and "D" ". Journal of Children's Literature Studies of Shiraz University, No. 24. pp. 155-180. (In Persian)
Reynolds, Kimberly (2014). children's literature. translated by Mehdi Hajvani, Tehran: Ofoq publications. (In Persian)
Rezaei, Hamid; Najafi Behzadi, Sajjad (2019). "A Comparative Study of Life Skills in the Novels of Erich Kestner and Farhad Hassanzadeh". Shiraz University Children's Literature Studies Magazine, No. 21. pp. 80-106. (In Persian)
Rezaei, Pouran (2017). "Investigation of content and stylistic characteristics of children's literature in Nabil Suleiman's books". master's thesis in Arabic language and literature, Tarbiat Modares University. (In Persian)
Rezanejad, Elham (2021). "What is a systematic review and why is it necessary to learn it?" The website of the Institute of Humanities and Cultural Studies. listed at 1400/09/01 (In Persian). the address: https://www.ihcs.ac.ir/event/fa/news/21578.
Saarland, Charles; Hunt, Peter (2009). "Literary Criticism and Ideology". Children's and Teenager's Book Magazine, December 2009. pp. 51-60. (In Persian)
Sarshar, Mohammad Reza (2009). Review of Children and Adolescent Literature before the Revolution. Tehran: Iran’s Qalam Association Institute. (In Persian)
Sharifi, Shahla; Hamedi Shirvan, Zahra (2009). "Research on metaphors in children's and children's and adolescent literature in the framework of cognitive linguistics". Humanities and Cultural Studies Research Institute magazine, Thinking and Child. No. 2. pp. 39-63. (In Persian)
Sheikh Hosseini, Zainab (2016). "Lyric Concepts in Teenage Novel". Adab Ghanai Research Journal, No. 29. pp. 89-108. (In Persian)
Shirshahi, Afsaneh; Gravand, Ali; Soltani Kohbonani, Hassan (2021). "Analysis of the structure and content of the novel "Breathes and Cravings" by Reza Shabahari". Literary Text Research, No. 90. pp. 235-260. (In Persian)
Shoaari Nejad, Ali Akbar (1999). children's literature. first edition, Tehran: Ettelaat publications. (In Persian)
Stevens, John (2008). Language and Ideology in Children's Fiction. translated by Morteza Khosroonjad, Tehran: Center for Intellectual Development of Children and Adolescents. (In Persian)
Wadsworth, Bari J. (2007). Cognitive and emotional evolution from Piaget's point of view. translated by Seyed Amir Amin Yazdi and Javad Salehi Fedaradi, Mashhad: Ferdowsi University Press. (In Persian)
Weinreich, Torben (2021). Children's literature is art or pedagogy?. translated by Faridah Yousefi, Tehran: Madreseh Publications. (In Persian)