Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

10.22059/jlcr.2024.371749.1977

چکیده

منطق گفتگویی، جوهرِ اصلی اندیشۀ باختین در تمام سطوحِ فکریِ اوست. او منطق مکالمه را بنیانِ حیات انسانی می‌داند که سبب می­شود دریچه ­های جدیدی را از جهان­ بینی مبتنی بر مکالمه، در ذهن مخاطب بگشاید. این پژوهش بر مبنای روش توصیفی تحلیلی از طریق یادداشت ­برداری کتابخانه‌ای باهدف تبیین چندصدایی در شعر فروغ فرخزاد، بر مبنای نظریۀ میخائیل باختین انجام‌ گرفته است. نتایج حاکی از آن است که: فروغ برای اینکه صدایش بهتر شنیده شود، از چندصدایی در شعرش استفاده نموده است و از طریق قائل ‌شدن به تکثر آگاهی ها توانسته است به‌گونه‌ای هنرمندانه، مخاطب را با خود به فضای گفتمانی وارد کند. او برای ایجاد فضایی تعاملی، از گزاره‌ای پرسشی، امری و ندایی در شعرش، استفاده می­ کند. به ­علاوه او، با ایجاد تضاد و تقابل در کلامش، توانسته است، چندآوایی منحصربه‌فردی را  در سطح واژگان  پدید آورد، به­ گونه­ ای که هم‌زمان می ­توان صداهای غنایی، حماسی، امیدوارانه و مأیوسانه، صلح­ طلب و ستیزه‌جویانه را، در کنار عناصر موجود در طبیعت، به‌وضوح مشاهده کرد. همچنین، فروغ در شعرش تأکید زیادی بر «سخن‌گفتن» دارد که این خود خفقان حاکم بر جامعه و مُهری که بر دهان زنان، در جامعۀ مردسالار و زن­ستیز آن روز حاکم بوده، را نشان می­ دهد و شاعر قصد دارد این فضا را به محیطی تعاملی و گفتگو محور بدل سازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Polyphonic Analysis of the Poem "Eternal Sunset" by Forough Farrokhzad According to the Theory of Mikhail Bakhtin

نویسندگان [English]

  • Khadijeh Sadat Tabatabaee 1
  • Abdollah Hasanzadeh Mirali 2

1 Ph.D. Candidate of Persian Language and Literature, Semnan University, Semnan, Iran.

2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Semnan University, Semnan, Iran.

چکیده [English]

Dialogue logic, especially polyphonic, is the main essence of Bakhtin's thought in all her intellectual levels. He considers the logic of conversation to be the basis of human life which causes it to open new windows of conversation-based worldview in the audience's mind. This research is based on the analytical descriptive method through library note-taking, and its main purpose is to explain polyphony in Forough Farrokhzad's poetry, based on Mikhail Bakhtin's theory. The results indicate that: In order to make her voice heard better, Forough has used multiple voices in her poetry and by acknowledging the plurality of consciousnesses, she has been able to artistically bring the audience into the discourse space with her. She uses interrogative, imperative and imperative sentences in her poetry to create an interactive atmosphere. In addition, by creating contradictions and contrasts in his words, he has been able to create a unique polyphony at the level of words, in such a way that he simultaneously uses lyrical, epic, hopeful and desperate, pacifist and belligerent sounds. Next to the elements in nature, clearly observed. Also, in his poem, Forough puts a lot of emphasis on "speaking", which shows the suffocation that governs the society and the seal that prevailed on women's mouths in the patriarchal and misogynistic society of that day, and the poet intends to create this space. turn it into an interactive and conversation-oriented environment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • polyphony
  • discourse
  • Bakhtin
  • Forough
  • dialogue logic
منابع
ابوالحسنی چیمه، زهرا (1394). «حافظ و خود دیگر: بررسی زبان‌شناختی چندصدایی در تخلص غزل‌های حافظ». جستارهای زبانی، دوره ششم آذر و دی 1394 شماره 5 (پیاپی 26)، صص 1-25.
 احمدی، بابک (1378). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
اخوان ثالث، مهدی (1396). مجموعه متن کامل ده کتاب شعر مهدی اخوان ثالث. چاپ دوم، تهران: زمستان.
باقری خلیلی، علی‌اکبر؛ حقیقی، مرضیه (1393). «گفتگو در شعر فروغ فرّخ زاد با تکیه بر منطق مکالمة میخائیل باختین». شعرپژوهی (بوستان ادب). دوره 6، شماره 4، شماره پیاپی 4، اسفند 1393، 23-46.
بوبر، مارتین (1380). من و تو. ترجمۀ ابوتراب سهراب و الهام عطاردی، تهران: فرزان فر.
پورآذر، رؤیا؛ سخنور، جلال (1389). «سوژه گفت و گویی باختین: گذشته و حال». نقد ادبی، سال هشتم. تابستان1394. شمارة 30، صص 7-32.
تودوروف، تزوتان (1373). باختین بزرگ­ترین نظریه­پرداز ادبیات قرن بیستم، سودای مکالمه، خنده، آزادی، میخائیل باختین. ترجمه محمد پوینده، تهران: آرست.
تودوروف، تزوتان (1377). منطق گفتگویی میخائیل باختین. ترجمۀ داریوش کریم، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
جلیلی، رضا؛ مشهور، پروین­دخت (1396). «تحلیل مولفه­های کارناولی مجموعۀ هوای تازه از احمد شاملو با رویکرد آراء میخائیل باختین». دوفصلنامۀ مطالعات نقد ادبی، دوره 12، شماره 46، دی 1396، 69-94.
حسین­پور چافی، علی (1384). جریان­های شعری معاصر فارسی. تهران: امیرکبیر.
ذوالفقار خانی، مسلم (1399). «بررسی اصالت زن- طبیعت و اندیشه­های طبیعت­گرایانه فروغ فرخزاد». پژوهشنامه ادب غنایی. 18(34)، زمستان 1399، 123-142.
رضوانیان، قدسیه (1393). «بررسی تطبیقی نظریة گفت وگویی نیما یوشیج و میخائیل باختین». ادبیات پارسی معاصر، سال چهارم، بهار 1393 شماره 1 (پیاپی 9). 71-83.
رنجبر، محمود (1395). «خوانش باختینی رمان حیاط خلوت». نشریۀ ادبیات پایداری، سال هشتم، شمارۀ 15، 229-205.
ستوده، عابده؛ نیک پناه، منصوره (1394). «تجلی یاس و امید در شعر فروغ فرخزاد». همایش بین­المللی جستارهای ادبی، (1-18).
سلطانی، احسان (1398). چندصدایی و مکالمه در شعر. تهران: آسنی.
شایگان فر، حمیدرضا (1380). نقد ادبی معرفی مکاتب نقد همراه با نقد و تحلیل شواهد و متونی از ادب فارسی. تهران: انتشارات دستان.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1390). با چراغ و آینه. تهران: سخن.
شمیسا، سیروس (1388). نقد ادبی. تهران: میترا.
غلام حسین‌زاده، غریب رضا؛ غلام‌پور، نگار (1387). ﻣﻴﺨﺎﻳﻴﻞ ﺑﺎﺧﺘﻴﻦ، زندگی، اندیشه­ها و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ. چاپ اول. تهران: روزگار.
فرخزاد، فروغ (1382). مجموعه اشعار. تهران: موسسۀ انتشارات نگاه.
قبادی، حسینعلی؛ غلامحسین زاده، غلامحسین؛ مشرف، مریم و رامین نیا، مریم (1389). «چندآوایی و منطق گفتگویی در نگاه مولوی به مسئله جهد و توکل با تکیه بر داستان شیر و نخچیران». جستارهای نوین ادبی، 43 (3 (مسلسل 170))، 71-94. SID. https://sid.ir/paper/185474/fa
مدرس زاده، عبدالرّضا (1394). «گونه­های تازه ادب غنایی در ادبیات معاصر». مجموعۀ مقاله­های دهمین همایش بین­المللی ترویج زبان و ادب فارسی دانشگاه محقق اردبیلی. شهریور1394، 1-9.
نامور مطلق، بهمن. (1390). «چندصدایی باختینی و پساباختینی (تکوین و گسترش چندصدایی با تأکید بر هنر و ادبیات)». در مجموعه مقالات گفتگومندی در هنر و ادبیات. تهران: سخن 11-32.
یاکوبسن، رومن (1373). باختین، پیشگام روان­شناسی اجتماعی. ترجمه: محمد پوینده، تهران: آرست.
یوشیج، نیما (1395). مجموعه کامل اشعار نیما یوشیج. گردآوری و تدوین سیروس طاهباز. چاپ پانزدهم، تهران: نگاه.
References
Abolhassani Chimeh Z. Hafez and the other Self: A linguistics account of polyphony in signature verse Ghazals of Hafez. LRR 2015; 6 (5) :1-24. (In Persian)
Ahmadi, B (1999). Structure and Interpretation of Text. Tehran: Markaz. (In Persian)
bagheri khalili, A. A., & haghighi, &. (2015). Conversation in poetry of Forough based on Mikhail Bakhtin's dialogism. Journal of Poetry Studies (boostan Adab), 6(4), 23-46. doi: 10.22099/jba.2015.212. (In Persian)
Bakhtin, M (1973). Problems of Dostoevsky’s Poetics. Trans: Rotsel, R. W.Ann Arbor: Ardis.
Blackledge, A. (2005). Discourse and Power in Multilingual World. John Benjamin.
Buber, M (2001). I and you. Translated by Abou-Taleb Sohrab and Elham Atardi, Tehran: Farzanfar. (In Persian)
Ducrot, O. (1984). Polyphonie In Ladies. No. 4. pp 3-40. Found online as Patrick Denale: Three Linguistic Theories of Polyphony/Dialogism: An External Point of View and Comparison.
Ekhtavan Thaleth, M (2017). Complete Collection of the Ten Poetry Books of Mehdi Ekhtavan Thaleth. Second Edition, Tehran: Zemestan. (In Persian)
Eskin, M. (2000). Bakhtin on poetry. In Poetry Today. Vol. 21. No.2 (Summer). pp. 279-391. Porter Institute for Poetics and Semiotics.
Farrokhzad, F (2003). Complete Poems. Tehran: Negah Publications Institute.
Ghobadi, H., Gholmhoseinzade, G., Mosharraf, M., & Raminnia, M. (2010). Polyphony and Dialogism in Mowlavi`s attitude to Jahd o Tavakol with emphasis on Shir O Nakhchiran story. New Literary Studies, 43(3), 71-94. doi: 10.22067/jls. V43i3.9349. (In Persian)
Gholam-Hosseinzadeh, G. R; Gholampour, N (2008). Mikhail Bakhtin: Life, Thoughts, and Fundamental Concepts. First Edition. Tehran: Roozegar. (In Persian)
Hosseinpour Chafi, A (2005). Contemporary Persian Poetic Movements. Tehran: Amirkabir. (In Persian)
Jakobson, R (1994). Bakhtin, Pioneer of Social Psychology. Translated by Mohammad Poyandeh, Tehran: Arast. (In Persian)
Jalili, R; Mashhoor, P (2017). "Analysis of the Carnival Elements in the Collection Havaye Tazeh by Ahmad Shamlou from the Perspective of Mikhail Bakhtin's Theories." Journal of Literary Criticism Studies, Volume 12, Issue 46, Winter 2017, Pages 69-94. (In Persian)
Leps, M.C (2004). Critical productions of discourse Agenot, Bakhtin, Foucault. The Yale Journal of Criticism. Vol. 17. No. 2. John Hopkins University Press. pp. 267-286.
Modarreszadeh, A (2015). "New Forms of Lyric Literature in Contemporary Literature." In Proceedings of the 10th International Conference on the Promotion of Persian Language and Literature, Urmia University of Mohaghegh Ardabili. September 2015, Pages 1-9. (In Persian)
Morson, G. S & Emerson, C. (1990). Mikhail Bakhtin: Creation of a Prosaic. Stanford: Stanford University Press.
Namvar-Motlagh, B (2011). "Bakhtinian and Post-Bakhtinian Polyphony (Formation and Expansion of Polyphony with a Focus on Art and Literature)." In Proceedings of Dialogue in Art and Literature. Tehran: Sokhan, Pages 11-32. (In Persian)
Pollard, R. (2008). Dialogue and Desire: Michail Bakhtin and the Linguistic Turn in Psychology. London: GBR Kamac Books.
Pourazar R, Sokhanvar J. Bakhtinian Dialogic Subject: Past and Present. LCQ 2015; 8 (30) :7-36. (In Persian)
Ranjbar, M (2017). A Bakhtinian Reading of “Hayat Khalvat” (The Backyard), a Novel. Journal of Resistance Literature, 8(15), 205-228. doi: 10.22103/jrl.2017.1617. (In Persian)
Rezvanian, G. (2014). A Comparative Study of Dialogic Theory of Nima and Bakhtin. Contemporary Persian Literature, 4(1), 71-83. (In Persian)
Shafiei Kadkani, M (2011). With Lamp and Mirror. Tehran: Sokhan. (In Persian)
shahkolahi, F., & Fahimifar, A. (2021). The Study of Mikhail Bakhtin's Concept of Polyphony and Dialogism in Reza Abbasi's Paintings. Negareh Journal, 16(59), 75-89. doi: 10.22070/negareh.2020. 5267.2440. (In Persian)
Shaiganfar, H (2001). Literary Criticism: Introduction to Critical Schools with Critiques and Analysis of Persian Literary Texts. Tehran: Dastan Publications. (In Persian)
Shamisa, S (2009). Literary Criticism. Tehran: Mitra. (In Persian)
Sotoudeh, A; Nikpanah, M (2015). "The Manifestation of Despair and Hope in the Poetry of Forough Farrokhzad." International Conference on Literary Essays, Pages 1-18. (In Persian)
Sultani, E (2019). Polyphony and Dialogue in Poetry. Tehran: Asni. (In Persian)
Todorov, T (1994). Bakhtin: The Greatest Literary Theorist of the 20th Century, The Desire for Dialogue, Laughter, Freedom, Mikhail Bakhtin. Translated by Mohammad Poyandeh, Tehran: Arast. (In Persian)
Todorov, T (1998). The Dialogic Logic of Mikhail Bakhtin. Translated by Dariush Karim, First Edition, Tehran: Markaz. (In Persian)
Yushij, N (2016). Complete Collection of Nima Yushij's Poems. Compiled and edited by Siros Tahbaz. Fifteenth Edition, Tehran: Negah. (In Persian)
Zolfagharkhani, M. (2020). Woman-Nature Principle in Forough Farrokhzad’s Poetry and her Nature-oriented Thoughts. Journal of Lyrical Literature Researches, 18(34), 123-142. doi: 10.22111/jllr.2020.5292. (In Persian)