پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت

طنز هنر زبانی انسان است که به وسیلۀ آن با ناهنجاری‏های فردی و اجتماعی مقابله می‌کند. مفهوم طنز در ادب کلاسیک فارسی با آنچه امروزه می‌بینیم متفاوت است؛ در ادب کلاسیک فارسی، طنز شکل تکامل‌یافتۀ هزل ... بیشتر طنز هنر زبانی انسان است که به وسیلۀ آن با ناهنجاری‏های فردی و اجتماعی مقابله می‌کند. مفهوم طنز در ادب کلاسیک فارسی با آنچه امروزه می‌بینیم متفاوت است؛ در ادب کلاسیک فارسی، طنز شکل تکامل‌یافتۀ هزل و هجو است که به مقاصد گوناگون پردازش شده است. سعدی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین سخنوران ادب فارسی توجه ویژه‌ای به طنز داشته و با بهره‌گیری از این ظرفیت زبانی و ادبی آثارش را دلاویزتر کرده است. طنز سعدی ترکیبی از «مطایبه»، «هزل» و «طنز به معنای امروزی» است و ضمن برخورداری از پشتوانۀ اخلاقی، نشأت گرفته از تجارب فراوان و نگاه خاص او به انسان و زندگی است. بررسی طنز در آثار سعدی نشان می‌دهد که آنچه بیش از همه مورد توجه سعدی قرار داشته و از آن بیشترین بهره‌ را برده، شیوه‌ای است که می‌توان آن را «تقابل‌سازی» نامید. در این شیوه آنچه منجر به ایجاد طنز می‌شود رویارویی دو شخصیت‌ با یکدیگر است. در پژوهش حاضر ضمن پرداختن به مفهوم طنز، شیوۀ «تقابل‌سازی» به عنوان شیوۀ خاص سعدی برای طنزآفرینی معرفی شده و انواع آن شامل: «طنز بر مبنای تقابل خانوادگی»، «طنز بر مبنای تقابل پیر و جوان»، «طنز بر مبنای تقابل پادشاه و گدا»، «طنز بر مبنای تقابل پادشاه و درویش»، «طنز بر مبنای تقابل معلم و شاگرد»، «طنز بر مبنای تقابل ابلیس و آدم»، «طنز بر مبنای تقابل حاکم و مجرم» و «طنز بر مبنای تقابل‌ مبتنی بر موقعیت» مورد بررسی قرار گرفته است.

پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 13 (1403)

دوره 12 (1402)

دوره 11 (1401)

دوره 10 (1400)

دوره 9 (1399)

دوره 8 (1398)

دوره 7 (1397)

دوره 6 (1396)

دوره 5 (1395)

دوره 4 (1394)

دوره 3 (1393)

دوره 2 (1392)

دوره 1 (1391)

کلیدواژه‌ها = تقابل‌سازی

تقابل‌سازی؛ الگوی طنزآفرینی سعدی در بوستان و گلستان

چکیده