Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران.

10.22059/jlcr.2025.373585.2000

چکیده

نشانه‌شناسی دانش مطالعۀ انواع نشانه‌ها، عوامل حاضر در فرایند تولید معنا و تعبیر آن‌ها و قواعد حاکم بر نشانه‌ها است. این نظریه علاوه بر این‌که به جوانب گوناگون ساختمان شعر یعنی انباشت، منظومۀ توصیفی، هیپوگرام و شبکۀ ساختاری توجه می‌کند، برخی از زوایای پنهان اشعار را آشکار می‌کند و انسجام و طرح فکری و دلالت‌هایی که در پس‌ معنای ظاهری شعر نهفته است، با این الگو قابلِ بررسی و تبیین است. ما در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی در پی آن هستیم که «عشق» در منطق‌الطیر عطار را با غزلیات فاضل نظری، بر مبنای نشانه‌شناسی ریفاتر بررسی و تحلیل‌ کنیم. دلیل انتخاب این دو شاعر این بوده است که خواسته‌ایم مفهوم عشق را از دیدگاه قدیم و جدید بررسی کنیم و ضمن تطور این مفهوم، دیدگاه هر دو شاعر را نسبت به «عشق» بررسی و تحلیل و به تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو دیدگاه اشاره ‌کنیم. بر این اساس در این پژوهش معنابُن‌های عاشق و غیر عاشق یا عشق و بدون عشق در متن کلاسیک و معاصر ترسیم شد و مشاهده گردید که هیپوگرام‌های مشترک در منظومۀ فکری دو شاعر وجود دارد: از دیدگاه هر دو شاعر، عشق پایگاه و جایگاهی بلند دارد؛ به‌گونه‌ای که بنیاد آفرینش بر اساس عشق است و با عنایت و کرامت عشق است که زندگی معنا و ارزش پیدا می‌کند. در راه عشق و عاشقی باید خون‌دل‌ها خورد و مرارت‌ها و سختی چشید و کشید و همه‌چیز را فنا و قربانی کرد تا به هستی و معرفت حاصل از عشق رسید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Semiotic Study of “Love” Based on Rifater’s Theory in Attar’s Mantiq al-Tayr and Fazel Nazari’s Ghazals

نویسندگان [English]

  • Fateme Modarresi 1
  • hussein shirdel 2

1 Professor of Persian Language and Literature, Facculty of Literature and Humanities, Urmia University, Urmia, Iran

2 M.A. Student in Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Karaj Branch, Karaj, Iran

چکیده [English]

Semiotics is the knowledge of studying all kinds of signs and the factors present in the process of producing meaning and their interpretation, and the rules that govern the signs. This theory, while paying attention to various aspects of the structure of poetry, i.e. accumulation, descriptive system, hypogram and structural network, reveal some of the hidden features of the poems. This model accounts for the coherence, intellectual plan and the implications that lie behind the apparent meaning of the poem. This research intends to study LOVE in The Conference of the Birds composed by Attar of Nishapur (1145-1221) and in Fazel Nazari's lyrical poetry based on Michael Rifater's Theory of Semiotics. In this research, we are looking for descriptive-analytical method to investigate and analyze "love" in al-Tayr Attar's logic with Fazel Nazari's lyrical poetry based on Rifater's semiotics. The reason for choosing these two poets is that we wanted to examine the concept of love from the old and new perspectives, and while developing this concept, examine and analyze the views of both poets regarding "love" and point out the differences and similarities between these two views. From the viewpoints of both, love has a very lofty position. As such, the foundation of the created being was based on love and it is with the care and attention of love that life finds its meaning. On the road of lovers, one must eat the blood of his heart, taste bitterness, and destroy everything to reach the true existence and knowledge.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semiotics
  • Rifater
  • Eshgh
  • Al-Tir Attar logic
  • Fazel Nazari's lyrical poetry
قرآن الکریم.
ابراهیم بن بزرگمهر، عراقی (1376). گزیدۀ آثار عراقی. انتخاب، مقدمه و شرح لغات از سعید یوسف نیا، چاپ دوم. تهران: قدیانی.
ابن عربی، محمد بن علی (1380). عشق و عرفان. ترجمۀ سید محمد رادمنش، چاپ سوم، تهران: جام.
---------------- (1389). عشق و عرفان. ترجمۀ سید محمد رادمنش، چاپ سوم. تهران: جام.
احمدی، بابک (1382). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
اکو، امبرتو (1389). نشانه­شناسی. ترجمۀ پیروز ایزدی، چاپ دوم. تهران: نشر ثالث.
آلگونه جونقانی (1395). «کاربست الگوی نشانه‌شناختی ریفاتر در خوانش شعر»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، دورۀ ۲۲ ۱۳۹5، شمارۀ ۱، صص 33 – 58.
آلن، گراهام (1380). بینامتنیت. ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.
امین مقدسی، أبوالحسن و سالم، محمد (2020). أثر النکسة فی شعر أمل دنقل «دراسة سیمیائیة على ضوء منهجیة مایکل ریفاتر»، دورۀ 11. شمارۀ 31. آذر 2020. صص 1-22.
پاینده، حسین (1388). نشانه‌شناسی شعر: نقد نشانه‌شناختی شعر زمستان، ادبیات و زبان‌ها: گوهران. شمارۀ 21-22. ص 183-165.
--------- (1387). نقد شعر آی آدم­ها سرودۀ نیمایوشیج از منظر نشانه­شناسی. نامۀ فرهنگستان 40. دورۀ 10. ش 4. ص 113-95.
چدوک، چالز (1375). سمبولیسم. ترجمۀ مهدی سحابی، تهران: مرکز.
سلدن، رامان (1372). راهنمای نظریۀ ادبی معاصر. ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو.
شفیعی، کدکنی (1392). زبان شعر در نثر صوفیه. تهران: سخن.
صارمی، سهیلا (1389). مصطلحات عرفانی و مفاهیم برجسته در زبان عرفان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
صبور، داریوش (1349). عشق و عرفان و تجلی آن در شعر فارسی. تهران: زوار.
صفوی، کورش (1394). آشنایی با نشانه­شناسی ادبیات. تهران: انتشارات علمی.
عطار نیشابوری، فرید‌الدین (1366). تذکره الاولیاء. به تصحیح محمد استعلامی، تهران: زوّار.
------------------- (1356). منطق‌الطیر. به اهتمام صادق گوهرین، تهران: نشر کتاب.
فلامکی، منصور (1381). شکل­گیری معماری در تجارب ایران و غرب. تهران: انتشارات فضا.
گیرو، پیر (1380). نشانه‌شناسی. ترجمة محمد نبوی، نشر تهران: آگه: تهران.
مخری، حسنی (220 م). نظریة النص من بنیة المعنى إلى سیمیائیة الدال. الطلعة الأولی، الجزائر: الدار العربیة للعلوم.
مکاریک، ایرناریما (1385). دانشنامۀ نظریه­های ادبی معاصر. ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی. چاپ دوم. تهران: آگه.
----------- (1385). نظریۀ دانش‌نامه‌های ادبی معاصر. ترجمة مهران مهاجر، چاپ دوم. تهران: آگه.
نبی‌لو، علیرضا (1390). کاربرد نظریۀ نشانه‌شناسی مایکل ریفاتر در تحلیل ققنوس نیما. پژوهش‌های زبان‌شناختی در زبان‌های خارجی. دورة 1. شمارة 2. پاییز و زمستان. صص 81 ـ 94.
نجم رازی، عبدالله بن محمد (1389). مرصادالعباد. به اهتمام محمدامین ریاحی. چاپ چهاردهم، تهران: علمی فرهنگی.
نظری، فاضل (1401). کتاب (مجموعه اشعار). تهران: سورۀ مهر.
References
The Holy Quran.
Ahmadi, Babak (2003). Sakhtar va Ta'vil-e Matn. Tehran: Markaz. (In Persian)
Alguneh Joneghani (2016). "Application of the Semiotic Model of Rivater in Reading Poetry," Pazhohesh-e Adabiat-e Mo'aser-e Jahan, Vol. 22, No. 1, pp. 33-58. (In Persian)
Allen, Graham (2001). Binamatniat. Translated by Payam Yazdanjoo. Tehran: Nashr-e Markaz. (In Persian)
Amin Maqdasi, Abul Hasan and Salem, Muhammad (2020). "The Impact of the Setback in the Poetry of Amal Dunqul: A Semiotic Study in Light of Michael Rivater's Methodology," Vol. 11, No. 31. December 2020, pp. 1-22. (In Persian)
Attar Neishabouri, Farid al-Din (1987). Tazkerat al-Awliya. Edited by Mohammad Estelami. Tehran: Zavar. (In Persian)
Chadok, Charles (1996). Symbolism. Translated by Mehdi Sahabi. Tehran: Markaz. (In Persian)
Eco, Umberto (2010). Shenasehasi. Translated by Pirouz Izadi. Second edition. Tehran: Nashr-e Salis. (In Persian)
Flamaki, Mansour (2002). Shekl-giri-ye Me'mari dar Tajareb-e Iran va Gharb. Tehran: Entesharat-e Faza. (In Persian)
Giro, Pierre (2001). Neshaneshenasi. Translated by Mohammad Nabavi. Tehran: Agah. (In Persian)
ibrahim ibn Bozorgmehr, Iraqi (1997). Ghazideh Aasar Iraqi. Edited, introduced, and glossed by Said Youssef Nia. Second edition. Tehran: Qadyani. (In Persian)
Ibn Arabi, Muhammad ibn Ali (2001). Ishq va 'Irfan. Translated by Seyed Mohammad Radmanesh. Third edition. Tehran: Jam. (In Persian)
Ibn Arabi, Muhammad ibn Ali (2010). Ishq va 'Irfan. Translated by Seyed Mohammad Radmanesh. Third edition. Tehran: Jam. (In Persian)
Makarik, Iranarima (2006). Daneshnameye Nazariyehayi Adabi Mo'aser. Translated by Mehran Mohajer and Mohammad Nabavi. Second edition. Tehran: Agah. (In Persian)
Makariak, Iranarima (2006). Nazariye-ye Daneshnameha-ye Adabi Mo'aser. Translated by Mehran Mohajer. Second edition. Tehran: Agah. (In Persian)
Makri, Hasani (220 AC). Nazariye-ye Text az Bonyade Ma'na ta Semiotics-e Dal. First edition. Algeria: Al-Dar Al-Arabiyya Lil-‘Uloom. (In Persian)
Nabillu, Alireza (2011). Karbord-e Nazariye-ye Shenasehasi-e Michael Rivater dar Tahlil-e Qoqnus-e Nima. Pazhoheshha-ye Zaban-shenakhti dar Zabanha-ye Khareji. Vol. 1, No. 2. Autumn and Winter, pp. 81-94. (In Persian)
Najm Razi, Abdullah ibn Muhammad (2010). Mirsad-ul-Ibad. Edited by Mohammad Amin Riayhi. 14th edition. Tehran: Ilmi Farhangi. (In Persian)
Nazari, Fadel (2022). Ketab (Majmueh Ash'ar). Tehran: Sooreh Mehr. (In Persian)
Payandeh, Hossein (2008). Naqd-e She'r-e "Ay Adam-ha" Sorude Nima Youshij az Manzar-e Shenasehasi. Nameh-ye Farhangestan 40, Vol. 10, No. 4, pp. 113-95. (In Persian)
Payandeh, Hossein (2009). Shenasehasi-ye She'r: Naqd-e Shenasekhashti-ye She'r-e Zemestan, Adabiat va Zabanha: Goharan. Nos. 21-22, pp. 183-165. (In Persian)
Riffater, Michael (1973). “Interpretation and Descriptive Poetry: A Reading of Wordsworth’s Yew-Trees”. New Literary History, Vol. 4. Iss. 2, pp. 229-257. (In Persian)
Riffater, M. (1978) Semiotics Of Poetry, 1st ed. Bloomingston: Indiana University Press. (In Persian)
Safavi, Kourosh (2015). Ashnaii ba Shenasehasi-ye Adabiat. Tehran: Entesharat-e Elm. (In Persian)
Saremi, Soheila (2010). Mastelahat-e 'Irfani va Mafahim-e Barjaste dar Zaban-e 'Irfan. Tehran: Pazhoheshgah-e Ulume Insani va Mutale'at-e Farhangi. (In Persian)
Selden, Raman (1993). Rahnamayi Baraye Nazariye-ye Adabi Mo'aser. Translated by Abbas Mokhber. Tehran: Tarh-e No. (In Persian)
Shafiei Kadkani (2013). Zaban-e She'r dar Nasr-e Sofiyeh. Tehran: Sokhan.  (In Persian)