نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• حسین جودوی
• محمد علی محمودی
• محمد امیر مشهدی

زبان و ادبیات فارسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

این پژوهش با هدف تحلیل فرقه‌گرایی به‌مثابه یک ساختار مولار در سه‌گانه ابوتراب خسروی، شامل اسفار کاتبان، رود راوی و مَلَکان عذاب، انجام شده است. با تکیه بر نظریات ژیل دلوز و فلیکس گتاری، به‌ویژه مفاهیمی مانند ساختارهای مولار در تقابل با ساختارهای ریزوماتیک، نشان داده می‌شود که فرقه‌گرایی در این سه‌گانه با سازوکارهایی همچون سرکوب میل، نفی بس‌گانگی، انسداد خطوط گریز، بازقلمروگذاریِ قلمروزدایی‌ها و جایگزینی سوژه‌های منقاد به‌جای بدنِ بی‌اندام، به بازتولید ساختارهای سلسله‌مراتبی، متمرکز و ایستا می‌پردازد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با خوانش انتقادی متون، استدلال می‌کند که خسروی از طریق روایت‌های پیچیده، نه‌تنها ماهیت سرکوبگرانه و غیرپویای فرقه‌ها را افشا می‌کند، بلکه با تقبیح خرافه‌پرستی و جزمیت، به بازنمایی تنش میان ساختارهای مولار (نظم تحمیلی) و ساختارهای مولکولی (امکانِ رهایی) می‌پردازد. در راستای روش تحقیق، این مطالعه با اتکا به تحلیل متنِ روایی و رویکرد بینارشته‌ای، به واکاوی نشانه‌های فرقه‌گرایی در لایه‌های داستانی، شخصیت‌پردازی و گفتمان‌های ایدئولوژیک متن پرداخته است. داده‌ها از طریق استخراج مضامین مرتبط با سازوکارهای سلطه و تقابل آن‌ها با عناصر ریزوماتیک گردآوری شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که سه‌گانه خسروی، به‌مثابه متنی ضدفرقه‌گرا عمل می‌کند که با آشکارسازی مکانیزم‌های سلطه، خواننده را به بازاندیشی دربارة خطراتِ تثبیتِ هویت های جمعیِ بسته فرامی‌خواند. از طریق تقابل شخصیت‌های منفعل (سوژه‌های مولار) با شخصیت‌های چندبُعدی (سوژه‌های مولکولی)، متن به خواننده نشان می‌دهد که چگونه فرقه‌ها با مهار میل و تحدید آزادی، امکان هرگونه دگرگونی یا گریز را سلب می‌کنند. این یافته‌ها نه‌تنها درک عمیق‌تری از سه‌گانه خسروی را باعث می‌شوند، بلکه در مطالعات ادبی معاصر درباره پیوند ادبیات و نقد ایدئولوژی نیز کاربرد دارند.

کلیدواژه‌ها

• فرقه‌گرایی
• ژیل دلوز
• ساختار مولار
• سرکوب میل
• ابوتراب خسروی

عنوان مقاله [English]

Sectarianism as a Static Structure in the Trilogy of Abutorab Khosravi

نویسندگان [English]

• Hossein Joudavi
• Mohammad Ali Mahmoodi
• Mohammad Amir Mashhadi

Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Languages, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran

چکیده [English]

This study aims to analyze cultism as a molar structure in Abu Torab Khosravi’s trilogy, comprising Asfar-e Kataban (Scribes’ Journeys), Rud-e Ravi (The Ravi River), and Malakan-e Azaab (Angels of Torment). Drawing on the theories of Gilles Deleuze and Félix Guattari—particularly concepts such as molar structures in contrast to rhizomatic structures—it demonstrates that cultism in this trilogy reproduces hierarchical, centralized, and static structures through mechanisms such as the repression of desire, negation of multiplicity, blockage of lines of escape, reterritorialization of deterritorializations, and the substitution of subjugated subjects for the body without organs. Employing a descriptive-analytical method and a critical reading of the texts, this study argues that Khosravi, through complex narratives, not only exposes the oppressive and non-dynamic nature of cults but also condemns superstition and dogmatism, thereby representing the tension between molar structures (imposed order) and molecular structures (the possibility of emancipation).In terms of methodology, this interdisciplinary study relies on narrative text analysis to explore signs of cultism across the trilogy’s fictional layers, characterizations, and ideological discourses. Data were collected by extracting themes related to mechanisms of domination (e.g., subjection of individuals, distortion of truth, and instillation of fear) and their contrast with rhizomatic elements (e.g., micro-resistances, sudden escapes, and polyphony). Using Deleuze and Guattari’s theoretical framework, concepts such as deterritorialization and reterritorialization were analyzed within the narrative context of the trilogy to reveal processes of power consolidation and resistance within cults.The findings indicate that Khosravi’s trilogy functions as an anti-cult text, exposing mechanisms of domination and inviting readers to reflect on the dangers of fixed, closed collective identities. By contrasting passive characters (molar subjects) with multidimensional ones (molecular subjects), the text demonstrates how cults nullify the potential for transformation or escape by controlling desire and restricting freedom. These findings not only deepen the understanding of Khosravi’s trilogy but also contribute to contemporary literary studies on the intersection of literature and ideological critique.

کلیدواژه‌ها [English]

• Sectarianism
• Gilles Deleuze
• Molar Structure
• Repression of Desire
• Abu troab Khosravi