نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• سهیلا صارمی ¹
• اکرم نوری ²

¹ دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی

² کارشناسی ارشد ایران¬شناسی دانشگاه شهید بهشتی، تهران

چکیده

فتوت واژه­ای عربی و در زبان فارسی به معنی جوانمردی است و فتی از نظر لغوی «جوان» است و به معنی کسی است که به کمال فطرت و آنچه کمال اوست رسیده باشد. با توجه به شواهد موجود و مقایسۀ فتوت در آیین مهر با فتوت پس از اسلام به نظر می­رسد آیین جوانمردی پیش از اسلام نیز در ایران رایج بوده است. نوشیدن جام آب و نمک شبیه به مراسم مهرورزان است که در مراسمی آیینی، تازه‎واردان با نوشیدن جام شراب و خوردن نان، «مهر دین» محسوب می‎شدند. همچنین مهریان یکدیگر را «یار» ‌و استاد خود را «مِهیار» می­نامیدند. عیاران نیز رئیس خود را «سرهنگ» می­نامیدند و پیشوند «ـ سر» که به معنی بزرگ و مهتر است، یادآور مهیار مهریان است. ضمن اینکه «عیار» همان یار است و بدین ترتیب ارتباط میان آنها آشکارتر می‎شود. یار در زمان ساسانیان لقبی درباری تشریفاتی بود که به دوستان و یاوران شاه اطلاق می­شد.
ویژگی­ها و منش اسواران ساسانی، یعنی صفات شجاعت، پهلوانی، ‌ازخودگذشتگی و پایبندی به اصول اخلاقی و ...، یادآور ویژگی­های پهلوانی و عیاری است. آنها از محافظان و حامیان پادشاه بوده، کمر خدمت به بندگی او بسته بودند و خدمتگزاری­‎شان با کمربندی که بر میان بسته بودند، مشخص می­شد. این کمربند هم حمایل است و هم تعهد و خدمت‌گزاری را نشان می­دهد.
بعد از اسلام، فتوت و عیاری به دو گروه جداگانه تقسیم می­شود: سلحشوری و جنگجویی را در عیاران، و صفات پارسایی و نیک­کرداری را در فتیان می­یابیم. در کلّ   می­توان گفت جوانمردی این گروه­ها بعد از اسلام به صورت صفاتی با معانی پارسایی، سخاوت، ‌ایثار و شجاعت در می­آید که البته هر دو گروه یعنی عیاران از اصول اخلاقی و فتیان از جنگاوری و سلحشوری بهره داشتند.

کلیدواژه‌ها

• آیین مهر
• میترا
• آیین فتوت
• فتی و فتوت نامه

عنوان مقاله [English]

The Reflect of Mehr Creed in Futuwwat School

نویسندگان [English]

• Soheila Saremi ¹
• Akram Nouri ²

¹ Faculty Member of Institute for Humanities and Cultural Studies

² M.S Degree in Iranology Shahid Beheshti University - Tehran

چکیده [English]

Futuwwa is an Arabic word meaning ‘javanmard’ in Persian and ‘fata’ is literally a young man. From its meaning we envisage him as a person who has reached to the apogee of him life or the perfection in his life. According to the available evidences and in comparison to Mihr creed, it is considered that chivalry was prevalent in the pre- Islamic Iran. Drinking a cup of saltwater is similar to Mithra’s ceremony in which newcomers were considered a “newly converted” to Mithra by drinking a glass of wine and eating  bread.
Likewise, Mithraian called each other “Yaar” and their master “Mehyar”. Also, Ayyaran called their master “Sarhang” and the prefix ‘-sar’ meaning senior and great, remind us of “Mehyar”. Note that “Ayyar” is the popular “Yar” hence their relation becomes clearer. In Sassanid era, “Yar” was a ceremonial title given to king’s friends and helpers.
The characteristics of Sassanid “Assvar” namely braveness, athletic, devotion and being bound to morality remind us of “Ayyari” and athletic traits. They were protectors of the king who were determined to do so, and their belt would present their serving the king. This belt was not only a piece of clothing, but also a sign of commitment.
After Islam, “Futuwwat” and “Ayyari” divided to two distinct groups: chivalry and militancy is found in “Ayyaran” and piousness and modesty in Fetyan. Generally speaking, we can claim that chivalry of this group changed to characters meaning piousness, generosity, braveness after Islam, which of course, each group “Ayyaran” possessed morality and Fetyan had militancy.

کلیدواژه‌ها [English]

• Mehr creed
• Mithraism
• Futuwwat
• Fata and futuwwatnameh