بررسی موسیقی کلام در مقامات حمیدی با تکیه بر کارکرد آرایة جناس

فقیهی, حسین; آقایانی چاوشی, لیلا

doi:10.22059/jlcr.2013.35927

بررسی موسیقی کلام در مقامات حمیدی با تکیه بر کارکرد آرایة جناس

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا

10.22059/jlcr.2013.35927

چکیده

مقامات حمیدی، اثر حمیدالدین ابوبکر عمربن محمودی بلخی (فو.559)، نخستین مقامه‌ای است که در زبان فارسی به رشته تحریر درآمده و ـ هر چند به شیوه مقامات بدیع‌الزمان همدانی و مقامات حریری، ره سپرده است ـ از این منظر که نخستین مقامه به زبان فارسی می‌باشد، حائز اهمیت است. از ویژگی‌های مهم مقامه، آهنگینی سخن و عبارت‌های موزون است. از آنجا که جناس از صنایع محوری در ایجاد موسیقی کلام در این نوع نوشتار ـ و از جمله مقامات حمیدی ـ است، این مقاله عهده‌دار بررسی کارکرد این آرایه در جایگاه یکی از اصلی‌ترین صنایع ادبی به‌کارگرفته شده در این اثر است. در این راستا پس از بیان مقدمه‌ای در باب مقامه‌نویسی و در پی آن اشاره‌ای به ویژ‌گی‌های مقامات حمیدی، به تقریر و تعریف صنعت جناس و انواع گوناگون آن و بهره‌گیری قاضی حمید‌الدین از این شگرد ادبی در پردازش این اثر آهنگین، می‌پردازیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Study of Music in Maqamat-e Hamidi According to the Pun technique

نویسندگان [English]

Hossein Faghihi ¹
Leila Aghayani Chavoshi ²

¹ Associate Professor of Persian Language and Literature, University of Alzahra

² PhD student of Persian Language and Literature, University of Alzahra

چکیده [English]

Maqamat-e Hamidi (by Hamid al-Din Abu-Bakr Balkhi, died in 1164) is the first Persian Maqam. Although it has adopted the manner of Maqamat-e Badiʾ al-Zaman Hamedani and Maqamat-e Hariri it has gotten a special position in the history of Maqamas. One of the important properties of Maqama is its musical and harmonic tone. This article tries to analyze pun, as one of the basic literary industries which make the speech musical in the texts like Maqamat-e Hamidi. So, after a brief introduction on the technique of pun, we concentrate on its different types in Maqamat-e Hamidi and the way Hamid al-Din Balkhi used it to process the musical tune of his work.