خطبۀ جهاد از مشهورترین خطبه‌‌هاى حضرت علی(ع) است که مضمونش بر محور جهاد دور می‌زند. گفتمان خطبه، اهمّیّت جهاد و آثار مهمّ آن، و نیز پیامدهاى ترک جهاد را براى امّت‌‌ها، تبیین می‌‌کند. در بخش‌‌های دیگر این خطبه، ملامت بر کوفیان و حادثۀ دردناک حملۀ «سفیان غامدى» به شهر مرزى انبار و شهادت «حسّان بن حسّان»، نمایندۀ شجاع و باوفاى امام، و آمادگى کامل حضرت براى جهاد به همراه سابقۀ جهادی خویش در غزوات صدر اسلام، بیان شده و در مجموع، روح حماسى فوق‌العادۀ بر فضای خطبه، هر شنونده‌‌اى را تحت تأثیر قرار مى‌‌دهد. در شیوۀ گفتار این خطبه، پیوندی تنگاتنگ میان آنچه در الفاظ و عبارات و معانی آنها جاری است، با روان و تجربۀ گویندۀ خطبه برقرار است. سیاق کلّی خطبه، توبیخ و ملامت کوفیان است، به طوری که شدّت توبیخ، واژه به واژه و عبارت به عبارت زیادتر می‌‌شود. استفاده از تشبیه و استعاره و کنایه و سایر فنون ادبی معانی و بیان، و آهنگ درونی مانند سجع و جناس و موازنه، با مطابقت حال و مقتضا، به زیبایی‌‌های خطبه افزوده؛ امری که در مقالۀ حاضر بررسی شده است.
ابتدای صفحه