نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

• فرزاد قائمی

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

ادبیات آرمان‌شهری از حیث محتوا، دربرگیرندۀ آرزوی تحقق جهانی با شرایط بهتر و آرمانی (آرمان‌شهر) یا حاوی تصور جهانی مطلوب و در عین حال انتزاعی (ناکجا‌‌آباد) است. این نوعِ ادبی، بر مبنای انگیزۀ اصلی واحدی که نوستالژی و آرزوی بازگشت به خاستگاهی ازلی است، و با توجه به پارادایم‌های فکری شکل‌دهنده به آن‌ها، ساخت‌های مشخصی را شکل داده‌است. در خاستگاه‌‌شناسی و تحلیل کیفی نوع ادبیات آرمان‌شهری. احساس نوستالژی و وحشت از تبعید به دنیای خاکی (لغزیدن به سطح خودآگاهی) و تصویر کهن‌الگویی شهر آرمانی و بهشت زمینی، عوامل اصلی شکل‌دهنده به این نوع است. این شهر، ساختی کهن‌‌الگویی (مشابه پردیس آسمانی) در روایات اساطیری، ساختی فانتزی در روایات مذهبی و عامیانه، ساختی تمثیلی در ادبیات تعلیمی، ساختی رمزی در ادبیات عرفانی دارد. در این جستار، ضمن مرور و طبقه‌‌بندی الگویی این گونۀ ادبی، انواع آن در سه زمینۀ آرمان‌شهر اساطیری، آرمان‌شهر فلسفی، آرمان‌شهر روایی ـ تعلیمی، و نمودهای هر کدام از این الگوواره‌‌ها در فرهنگ ایرانی و ادبیات کلاسیک فارسی بررسی شده‌است.

کلیدواژه‌ها

• "آرمانشهر"
• "ادبیات آرمانشهری"
• "آرمانشهرگرایی"
• "شهر پردیسی"
• "بهشت"
• ""کهن الگو"
• "نقد کهن الگویی"

عنوان مقاله [English]

Analysis of Archetypal Utopianism and the Evolution of its Literary Paradigms In Persian Classical Literature

نویسنده [English]

• Farzād Ghāemi

Assistant Professor in Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

Utopian literature, in terms of content, includes the dream of a world with better and ideal conditions or an image of favorable and yet abstract (nowhere) world. Based on a single main motivation, nostalgia and the desire to return to eternal origin and due to the intellectual paradigms form them, this genre has formed certain structures. From the perspective of realizing the origin and having a qualitative analysis of a utopian genre, nostalgia and the fear of deportation to the mundane (slip to the level of consciousness) and proposing an archetypal image of the ideal city and the earthly paradise are the things can be considered as the main causes form the genre. This city has an archetypal structure in mythological narratives (as Heavenly Paradise), fantasy structure in religious and popular narratives, allegorical structure in didactic literature and mysterious structure in mystical literature. Reviewing and paradigm-based classifying this literary genre, its different types in three areas of Mythical Utopia, Philosophical Utopia and Narrative-Didactic Utopia will be studied in present paper, beside the manifestation of these paradigms in Iranian culture and Persian classic literature. 

کلیدواژه‌ها [English]

• "utopia"
• "utopian"
• " literature"
• "Utopianism"
• "Paradise"
• "archetype"
• "myth"و "archetypal criticism"