مطالعه تطبیقی ساختار کنایه در زبان فارسی و عربی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر

2 استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج‌فارس، بوشهر

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

زبان و ادبیات فارسی و عربی از دیرباز ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر داشته و از همدیگر تأثیر و تأثر فراوانی پذیرفته‌اند. از جملۀ این تأثیر و تأثرات، می‌‌توان مبحث «کنایه» را نام برد که یکی از بحث‌‌های اساسی علم بیان و حساس‌ترین مسائل زبان است و در دو زبانِ فارسی و عربی، تعریف‌های مشابهی از آن دیده می‌‌شود. کنایه در هر دو زبان، به بخش‌هایی همچون «کنایه از صفت» و «کنایه از موصوف» و «کنایه از فعل یا مصدر» و «کنایه از نسبت» تقسیم می‌‌‌شود. در این مقاله، بر مبنای روش توصیفی ـ تحلیلی، ساختار کنایه در دو زبان فارسی و عربی بررسی تطبیقی شده، و نقاط مشترک و متفاوت آن برجسته شده، و دیدگاه‌های مختلف صاحب‌‌‌نظران دو زبان دربارۀ این مبحث، بیان شده‌است. یافته‌ها نشان می‌دهد که کنایه در دو ادب فارسی و عربی به یک معناست و تفاوت‌‌های آن بسیار کم و گاه جزئی به نظر می‌‌رسد که در مختصرترین شکل، می‌‌توان آن را براساس تفاوت در معنایی دانست که بدان اشاره می‌کند. با این حال باید توجه داشت که در زبان عربی، نبود قرینه، کنایه را از مجاز متمایز می‌سازد، ولی در زبان فارسی این مبحث دقیقاً در برابر استعارۀ مرکب قرار می‌‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Allusion in Persian and Arabic Literature

نویسندگان [English]

  • Ali khezri 1
  • rasul belavi 2
  • n f 3
1 عضو هیئت علمی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر
3 avZ
چکیده [English]

The Persian and Arabic language and literature have been closely related and interchanged with each other for a long time. Allusion, among these interactions, is the most fundamental rhetorical subjects and the most sensitive issue of language which has similar definition both in Persian and Arabic languages. Allusion is, in both languages, divided in several parts such as: "allusion of adjective", "allusion of noun", "allusion of verb or infinitive", "allusion to relation". Highlighting the similarities and differences of the structure of allusion in both languages, they have comparatively analyzed, in present essay, through an analytic-descriptive method and different opinions of experts of both languages have been expressed. Findings show that allusion has same meaning both in Persian and Arabic literatures and their differences seem being very little that, in its lowest form, it can be pointed out on their semantic differences. However, it should be noted that the lack of symmetry, in Arabic language, makes allusion distinguished from other figures. But in Persian language, this subject is precisely used as mixed metaphor.
           

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rhetoric
  • Expression
  • Allusion
  • Persian language
  • arabic language
انوری (1372)، دیوان، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، جلد دوم، چاپ سوم، تهران، علمی و فرهنگی.
البحتری (1991)، دیوان، بتحقیق محمد التنوجی، جلد دوم، الطبعة الثانیة، بیروت، دارالکتاب العربی.
الجارم، علی و مصطفی الامین (1426)، البلاغة الواضحة، چاپ چهارم، قم، مؤسسة الصادق(ع) للطباعة والنشر.
تجلیل، جلیل (1362)، معانی و بیان، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
تفتازانی، سعدالدین (1409)، شرح السعد المسمی مختصر المعانی، بتحقیق محمد محی‌الدین عبدالحمید، الطبعة الاولی، قم، سیدالشهدا.
ــــــ (بی‌‌تا)، المطول، قم، مکتبة الداوری.
حافظ شیرازی (1382)، دیوان، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، چاپ سوم، تهران، زوار.
حسینی، جعفر (1413)، اسالیب البیان فی القرآن، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خاقانی (1375)، دیوان، ویراستۀ دکتر میرجلال‌الدین کزازی، دو جلد، چاپ اول، تهران، مرکز.
خطیب القزوینی، محمد بن عبدالرحمن (1989)، الایضاح فی علوم البلاغة، شرح و تعلیق و تنقیح محمد عبدالمنعم الخفاجی، الجزء الاول، بیروت، الشرکة العالمیة للکتاب.
سعدی شیرازی (1385)، کلیات، به تصحیح محمدعلی فروغی، چاپ اول، تهران، هرمس.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1366)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ سوم، تهران، آگاه.
شمیسا، سیروس (1385)، بیان، ویراست سوم، تهران، میترا.
عرفان، حسن (1389)، کرانه‌‌ها (شرح فارسی کتاب مختصر المعانی)، جلد سوم، چاپ پنجم، قم، هجرت.
غریب، عبدالعاطی علی علام (1413)، البلاغة العربیة بین الناقدین الخالدین عبدالقاهر الجرجانی و ابن‌سنان الخفّاجی، الطبعة الأولی، بیروت، دارالجیل.
فاضلی، محمد (1376)، دراسة و نقد فی مسائل بلاغیة هامة، مشهد، دانشگاه فردوسی.
فردوسی، ابوالقاسم (1377)، شاهنامه، چهار جلد، تحت نظر ی.ا.برتلس. چاپ اول، تهران، سوره.
کزازی، میرجلال‌الدین (1386)، بیان (زیبا‌شناسی سخن پارسی)، تهران، مرکز.
گلی، احمد (1387)، بلاغت فارسی (معانی و بیان)، تبریز، آیدین.
مسعود سعد سلمان (1362)، دیوان، به تصحیح رشید یاسمی، چاپ دوم، تهران، امیرکبیر.
نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1390)، کلیات، به تصحیح وحید دستگردی، چاپ دوم، تهران، نگاه.
الهاشمی، احمد (1383)، ترجمه و شرح جواهرالبلاغه، جلد دوم (بیان و بدیع)، ترجمۀ حسن عرفان، چاپ چهارم، قم، بلاغت.
همایی، جلال‌الدین (1370)، معانی و بیان، به کوشش ماهدخت‌بانو همایی، چاپ اول، تهران، هما.
وحیدیان کامیار، تقی (1375)، «کنایه؛ نقاشی زبان»، مجلۀ فرهنگستان، شمارۀ 8، صص 55ـ69.