Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

چکیده

منشآت خاقانی از نظر سبکی جزو متون پیچیده و مصنوع نثر فارسی است. خاقانی چنانکه در نظم، در عرصۀ نثر نیز صاحب سبک است و به شیوه‌های گوناگون کتابت وقوف دارد. این اثر از وجوه مختلف، ازجمله شناخت بهتر سبک و سیاق سخن خاقانی و نیز آشنا شدن با محیط و زمان او اهمیت فراوان دارد. آنچه در این نوشته می‌آید، تأملی بر برخی عبارات منشآت خاقانی به تصحیح محمد روشن است، که به لحاظ معنایی چندان رسا نیستند و امکان دارد مخاطب در خواندن آن‌ها دچار مشکل شود. در برخی جملات نیز بدخوانی نسخه و عدم ضبط صحیح، از ارزش ادبی و ظرافت‌های هنری آن کاسته‌است. تصحیح مجدد عبارات پس از خواندن دوبارۀ نسخۀ اساس و البته نسخه‌های کم‌اهمیت‌تری همچون پاریس و سپهسالار، که فقط تعداد اندکی از نامه‌ها را دارند، صورت گرفته‌است. در بسیاری از موارد بررسی‌شده، پس از وارد کردن صورت صحیح، شواهد متنی دیگری نیز به دست داده شده‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Re-correction of Some Confused Phrases in Khaghani's Monshaat

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Torki 1
  • moosa damankesh 2

1

2 Ph.D. Candidate in Persian Language & Literature, University of Tehran

چکیده [English]

In terms of style, Monshaat (letters) of Khaghani is one of the complicated and industrial texts in Persian literature. Khaghani had a special style of prose writing, just as in verse, and a full knowledge of various writing methods. This work is of great importance in various aspects such as better understanding of Khaqani's writing style as well as getting acquainted with his environment and time. What has been considered in present study is the contemplation on some of Khaghani's phrases in his Monasaat, corrected by Mohammad Roshan, that are not semantically expressive and the audience may get in to difficulties in reading them. Bad reading and unprincipled copying of the editions are, in some cases, among the factors have reduced the literary value and artistic delicacy of the work. The re-correction of phrases has been accomplished on the base manuscript, and the least on some insignificant manuscripts such as Paris and Sepahsalar that include just a few of the letters. In many reviewed cases, other textual evidences are obtained when the right phrase stands on its right place.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khaghani
  • Monshaat
  • Correction
  • Mohammad Roshan
  • Manuscript
  • Lala-Esmaeil Manuscript
  • Writing Style
ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1988)، لسان العرب، الطبعة الاولی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
ترکی، محمدرضا (1395)، «منشآت خاقانی»، دانشنامۀ زبان و ادبیات فارسی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، جلد 6، صص 223ـ226.
حسینی‌طبیب، محمدمؤمن (1345)، تحفۀ حکیم مؤمن، با مقدمۀ محمود نجم‌‌آبادی، چاپ دوم، تهران، مصطفوی.
خاقانی، افضل‌الدین بدیل (1346)، مجموعه‌نامه‌‌های افضل‌‌الدین بدیل خاقانی، به تصحیح سیدضیاءالدین سجادی، چاپ اول، تهران، دانشسرای عالی.
ــــــ (1362)، منشآت خاقانی، به تصحیح محمد روشن، چاپ دوم، تهران، فرزان.
ــــــ (1384)، منشآت خاقانی، به تصحیح محمد روشن، چاپ ششم، تهران، دانشگاه تهران.
ــــــ (1387)، تحفةالعراقین، به تصحیح علی صفری‌آق‌قلعه، چاپ اول، تهران، میراث مکتوب.
ــــــ (1388)، دیوان خاقانی، به تصحیح سیدضیاءالدین سجادی، چاپ نهم، تهران، زوار.
ــــــ (بی تا)، منشآت، نسخۀ کتا‌‌بخانۀ لالااسماعیل، شمارۀ 600.
ــــــ (بی تا)، منشآت، نسخۀ کتابخانۀ سپهسالار، شمارۀ 600.
ــــــ (سدۀ نهم)، منشآت، نسخۀ کتابخانۀ پاریس، شمارۀ 1816.
خواجه نظام‌‌الملک، حسن بن علی (1378)، سیرالملوک (سیاست‌نامه)، به اهتمام هیوبرت دارک، چاپ نهم، تهران، علمی و فرهنگی.
روشن، محمد (1385)، «استدراکاتی بر منشآت خاقانی»، آینۀ میراث، سال 4، شماره 2 و 3، تابستان و پاییز، صص 429ـ437.
فردوسی، ابوالقاسم (1386)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی‌مطلق، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
قوامی‌رازی، بدرالدین (1334)، دیوان، به تصحیح میرجلال‌‌الدین حسینی‌ارموی، چاپ اول، بی جا، بی نا.
الفراهیدی، خلیل بن احمد (بی تا)، العین، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، بیروت، دار و مکتبة الهلال.
مجیرالدین بیلقانی (1358)، دیوان، تصحیح و تعلیق محمد آبادی، چاپ اول، تهران، مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
  المختارات من الرسائل (۱۳۷۸)، تصحیح غلامرضا طاهر و ایرج افشار، چاپ اول، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
موفق هروی، ابومنصور (1346)، الابنیه عن حقایق الادویه، به تصحیح احمد بهمنیار، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران.
مهدوی‌‌فر، سعید (1390)، «تصحیح تحریفی از منشآت خاقانی»، گزارش میراث، دورۀ 2، سال 5، شمارۀ 47 و 48، مهر و دی، صص 16ـ18.
ناصرخسرو (1368)، دیوان ناصرخسرو، به تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران.
نظامی‌گنجوی، الیاس بن یوسف (1386)، مخزن‌ الاسرار، به تصحیح حسن وحیددستگردی، چاپ شانزدهم، تهران، قطره.