هنرنمایی خاقانی در استعارۀ مصرحۀ مطلقه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام

چکیده

در این مقاله پس از بررسی مختصری در مورد پیشینه­ی استعاره و تحلیل استعاره­ی مصرحه­ی مطلقه، به هنر نمایی خاقانی در این زمینه اشاره شده‌است. خاقانی در موارد متعددی در استعاره­ی مصرحه­ی مطلقه، به جای این­که برای مشبه و مشبهٌ‌به ملایماتی بیاورد، ملایمی را آورده‌ که ایهام دارد. یکی از معانی ایهامی آن از ملایمات مشبه و معنی دیگر از ملایمات مشبهٌ‌به‌است. به نظر می­رسد این شگرد که ظاهراً در هیچ­کدام از کتب بیانی به آن اشاره­ای نشده‌است، آگاهانه مد نظر خاقانی بوده‌است. گاهی اوقات خاقانی این تردید و کشمکش را که با کمک ملایمات مشبه و مشبه‌به صورت می‌‌گیرد، با کلمه‌‌ای که ایهام دارد، محقق می‌‌سازد. در برخی موارد، ملایمات به صورت ترکیب وصفی یا اضافی است که بخشی از ترکیب از ملایمات مشبه و بخشی دیگر آن از ملایمات مشبه‌به‌است. گاهی نیز کلمه‌‌ای که از ملایمات به حساب می‌‌آید، بدون اینکه ایهامی داشته باشد با دو سوی استعاره در ارتباط است. کلماتی که می‌‌توانند چنین نقش­هایی را ایقا کنند، یقیناً محدودند. خاقانی در این زمینه از اصطلاحات نجومی و سپس از عناصر داستان­های اسطوره‌ای و تاریخی بیشترین بهره را برده‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Proficiency of Khaghani in Making Absolute Implicit Metaphors

نویسندگان [English]

  • Ali Heidary 1
  • Ali Garavand 2
1 Professor in Persian Language & Literature, University of Lorestan
2 Assistant Professor in Persian Language & Literature, University of Lorestan
چکیده [English]

In this paper, after short survey of background of metaphor and analyzing of vivid metaphor, dexterity of khaghani in the field of this art will be discussed. Khaghani in some cases of this metaphor tris to use of one irony as an alternative of similie. These substituted ironies always refer back some time to simile and some time image which come from similie. Khaghani tries to make reader more preper to pay more attention and wisdom for understanding the meaning of metaphor. This thecnique which ignorant from regarding books, seem to be yielded by Khaghani deliberately. Khaqani Sometimes makes this hesitancy and uncertainity, by use of indications of tenor and vehicle. In some cases, indications are in the form of Descriptive or Adduct componds, which the part of the compound is from indications of tenor, and the the other of vehicle. And sometimes the word that is derived from indications is related to the two sides of the metaphor without having an amphiboly. The words that can play such roles are certainly limited. Khaghani has used the astronomical terms, then the elements of mythical and historical stories in this field.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khaghani
  • Metaphor
  • Absolute Implicit Metaphors
  • Expedient
  • Tenor
  • Vehicle

مراجع

ارسطو (1385)، ارسطو و فن شعر، ترجمۀ عبدالحسین زرین‌‌کوب، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر.
جلیل، تجلیل (1370)، معانی و بیان، چاپ پنجم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
ثروتیان، بهروز (1369)، بیان در شعر فارسی، تهران، برگ.
جرجانی، عبدالقادر (1374)، اسرارالبلاغه، ترجمۀ جلیل تجلیل، تهران، دانشگاه تهران.
حافظ، محمد شمس‌الدین (1367)، دیوان حافظ، به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، چاپ سوم، تهران، علمی و فرهنگی.
خاقانی، افضل‌الدین (1368)، دیوان خاقانی، به تصحیح سیدضیاء‌‌الدین سجادی، چاپ سوم، تهران، زوار.
دریکوند، عصمت (1389)، بررسی تطبیقی صنعت ادبی استعاره در زبان‌‌های فارسی و انگلیسی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهیدبهشتی.
دشتی، علی (1381)، خاقانی؛ شاعری دیرآشنا، چاپ چهارم، تهران، امیرکبیر.
رادویانی، محمد بن عمر (1362)، ترجمان‌البلاغه، به تصحیح احمد آتش، چاپ دوم، تهران، اساطیر.
الزوبجی، طالب محمد و ناصر الحلاوی (1996)، البیان و البدیع، بیروت، دارالنهضة العربیا.
سجادی، سیدضیاءالدین (1351)، «ایهام و تناسب در شعر خاقانی و شعر حافظ»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمارۀ 79 و 80، صص 95ـ110.
شریفی‌‌فر، مسعود (1378 و 1379)، «استعاره ـ زندگی ـ ترجمه»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه کرمان، دورۀ جدید، شمارۀ 11 و 12، صص 45ـ56.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1380)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ هشتم، تهران، آگه.
شمس قیس رازی، شمس‌الدین محمد بن قیس (1373)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، به کوشش سیروس شمیسا، تهران، فردوس.
شمیسا، سیروس (1372)، بیان و معانی، چاپ هفتم، تهران، فردوس.
علوی‌مقدم، محمد و رضا اشرف‌زاده (1382)، معانی و بیان، چاپ دوم، تهران، سمت.
غلامرضایی، محمد (1377)، سبک‌‌شناسی شعر پارسی، تهران، جامی.
فرشیدورد، خسرو (1382)، دربارۀ ادبیات و نقد ادبی، تهران، امیرکبیر.
کزازی، میرجلال‌الدین (1368)، زیباشناسی سخن فارسی (بیان)، تهران، کتاب ماد.
ـــــــ (1376)، سراچۀ آوا و رنگ، تهران، سمت.
ـــــــ (1380)، گزارش دشواری‌‌های دیوان خاقانی، چاپ دوم، تهران، مرکز.
مشهدی، امیرمحمد و دیگران (1389)، «استعاره‌های نو و چندلایه در شعر خاقانی»، نشریۀ فنون ادبی، سال 2، شمارۀ 2 (پیاپی 3)، صص 81ـ96.
مصفا، ابوالفضل (1366)، فرهنگ اصطلاحات نجومی، چاپ دوم، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
معین، محمد (1371)، فرهنگ فارسی معین، چاپ هشتم، تهران، امیرکبیر.
همایی، جلال‌الدین (1377)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ پانزدهم، تهران، نیما.
واینریش، ه. و دیگران (1377)، زبان‌شناسی و ادبیات، ترجمۀ کورش صفوی، تهران، هرمس.
وطواط، رشیدالدین (1362)، حدائق‌السحر فی دقائق‌الشعر، به تصحیح عباس اقبال‌آشتیانی، تهران، طهوری و سنایی.
هاوکس، ترنس (1380)، استعاره، ترجمۀ فرزانه طاهری، چاپ دوم، تهران، مرکز.
Lakoff, G. & Johnson, M. (1980), Metaphors We Live, By Chicago and London، University of Chicago Press.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 05 اسفند 1394
  • تاریخ بازنگری: 19 فروردین 1395
  • تاریخ پذیرش: 13 بهمن 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار