سیر و تطور تاریخی استعارۀ تمثیلیه در نگاهی نقادانه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایذه

چکیده

در مقالۀ حاضر تلاش شده با روش تحلیل محتوا و توصیفی، آرای متعدد و مختلف اهل بیان از ورود این اصطلاح به عرصۀ بلاغت عربی و فارسی تا زمان حاضر، بررسی و تطبیق و نقد شود؛ نتایج تحقیق، مبیّن آن است که اهل بلاغت، علاوه بر اختلاف در نام‌گذاری و پریشان‌گویی‌های زیاد در تعریف مصادیق آن، چهار دیدگاه ماهوی درخصوص کمّیت و کیفیت استعارۀ تمثیلیه دارند. به نظر می‌رسد باتوجه‌به لفظ تمثیل و معانی آن، دیدگاه اول صحیح و با این نام‌گذاری تطبیق دارد؛ هرچند برای رهایی از این همه نام‌گذاری و پریشان‌گویی، پیشنهاد می‌شود جایی‌که مجاز مرکب است و به‌اصطلاح از امور متعدد انتزاع می‌شود، قائل به تفصیل شد و درصورتی‌که ارتباط بین عبارت مذکور و معنای دوم آن غیرمشابهت باشد، آن را مجاز مرکب نامید، و درصورتی‌که ارتباط بین عبارت مذکور و معنای دوم، علاقۀ مشابهت باشد و عبارت مذکور مَثَل یا در حکم مَثَل بوده، آن را استعارۀ تمثیلیه نامید، و اگر عبارت مذکور مَثَل یا در حکم مَثَل نباشد، آن را استعارۀ مرکب نامید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Historical Evolution of Allegoric Metaphor through Criticism

نویسنده [English]

  • kiamars shavali koshori
Assistant Professor in Islamic Azad University, Izeh
چکیده [English]

Through a descriptive and content analysis method, it has been tried in present paper, to review, compare and criticize several different opinions of specialists about the entrance of allegorical metaphor into Arabic and Persian rhetoric from beginning up to now. The results of the research show that the rhetoricians have four essential viewpoint about the quality and quantity of allegorical metaphor in addition to their differences on naming and their delirious remarks about the definition of its examples. The first viewpoint seems being correct and corresponds with the naming due to the word allegory and its meanings; However, in order to get rid of all these naming and distortions, it is suggested to accept detailing where compound allegory is permitted or it is so-called abstracted from several affairs; and calling it a compound allegory is suggested  if the relation between the term and its second meaning is inconsistent; and  an allegoric metaphor if the relation between the term and its second meaning is consistent or the phrase is a proverb or a proverb-like sentence; and a compound metaphor if the phrase isn't a proverb or a proverb-like sentence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Metaphor
  • Allegoric Metaphor
  • Sakaki
  • Qazvini
  • Taftazani
قرآن کریم.
ابن‌الأثیر، ضیاءالدین (1375 ق)، الجامع الکبیر فی صناعة المنظوم من الکلام والمنثور، قم، مطبعة المجمع العلمی.
ابن‌عاشور، محمدطاهر (1884)، تفسیر التحریر والتنویر، تونس، دار التونسیة للنشر.
ابن‌قتیبه، عبدالله (1973)، تأویل مشکل القرآن، شرح السید احمد صقر، چاپ دوم، قاهره، دار التراث.
الایجی، عضدالدین (1991)، الفوائد الغیاثیة، تحقیق عاشق حسین، بیروت، دار الکتاب اللبنانی.
التفتازانی، سعدالدین (2004)، المطول شرح تلخیص المفتاح، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
التفتازانی، سعدالدین (بی تا)، شرح المختصر، قم، منشورات دار الحکمة.
التهاونی، محمدعلی (1996)، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، لبنان، مکتبة لبنان.
الجاحظ، عمر بن بحر (1966)، الحیوان، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قاهره، شرکة مکتبة مصطفی البابی واولاده.
الجرجانی، عبدالقاهر (1992)، دلائل الاعجاز. تحقیق محمود محمد شاکر، جدة، دار المدنی.
حبنّکه، عبدالرحمن حسن (1996)، البلاغة العربیة أسسها وعلومها وفنونها، جلد دو، چاپ اول، دمشق، دارالقلم.
زرکشی، بدرالدین (بی تا)، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، دار التراث.
زمخشری، جارالله (1998)، تفسیر الکشاف، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوّض، چاپ اول، ریاض، مکتبة العبیکان.
السبکی، بهاء‌الدین (2009)، عروس الافراح فی شرح تلخیص المفتاح، تحقیق عبدالحمید هنداوی. جلد دو، بیروت، المکتبة العصریة.
السکاکی، یوسف (1987)، مفتاح العلوم، تحقیق نعیم زرزور، چاپ دوم، بیروت، دار الکتب العلمیة.
السیوطی، عبدالرحمن (1376)، الاتقان فی علوم القرآن، ترجمۀ سیدمهدی حائری‌قزوینی، تهران، آگاه.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1375)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ ششم، تهران، آگاه.
شمیسا، سیروس (1374)، بیان، چاپ پنجم، تهران، فردوس.
طیب، عبدالحسین (1378)، اطیب القرآن فی تفسیر القرآن، تهران، اسلام.
الطیبی، حسن (2011)، التبیان فی علم المعانی والبیان والبدیع، تحقیق هادی عطیه مطر، بیروت، علم الکتب.
العسکری، ابوهلال (1995)، الصناعتین، تحقیق محمد طاهر الجبلاوی، مصر، مکتیبة الاسرة.
قدامة, ابوالفرج بن جعفر (1963)، نقد الشعر، تحقیق کمال مصطفی، مصر، مکتبة خانجی.
القزوینی، جلال‌الدین (2011)، الایضاح فی علوم البلاغة، تحقیقمحمد عبدالقادر الفاضلی، بیروت، المکتبة العصریة.
قلقیلة، عبده عبدالعزیز (1992)، البلاغة الاصطلاحیة، چاپ دوم، قاهرة، دار الفکر.
القیروانی، ابی‌الحسن (1981)، العمده، تعلیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید، چاپ پنجم، بیروت، دار الجبل.
گَرَکانی، محمدحسین (1377)، ابدع البدایع، به اهتمام حسین جعفری، چاپ اول، تبریز، احرار.
المراغی، احمد مصطفی (1993)، علوم البلاغة البیان والمعانی والبدیع، چاپ دوم، بیروت، دار الکتب العلمیة.
الهاشمی، احمد (1367 ق)، جواهر البلاغة فی المعانی والبیان والبدیع، چاپ اول، قم، مصطفوی.