نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسنده
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان
چکیده
حرمت شراب و باده در فرهنگ اسلامی موجب شده بحث‌های حافظ‌شناسان دربارۀ این پدیده در غزل حافظ به حوزۀ فقهی محدود شود و عمدتاً از دقت در تعابیر هنری جایگزین آن غفلت شود. در این مقاله، تعابیر متعدد حافظ از شراب، متناسب با ساختار غزلیات وی، استخراج شده‌است. در تعابیر حافظ، عمدتاً طنزهایی نهفته‌است که علت کاربرد شراب را در غزل نشان می‌دهد. حافظ به اعتبار رازگشایی شراب، از تعابیر استعاری «پیش‌بین» و «سروش عالم غیب» و «هاتف غیب» و «مفتاح مشکل‌گشایی» بهره جسته تا با این تعابیر، علت نهی و انکار شراب را از قول ریاکاران نشان دهد. متناسب با جنبۀ افشاگری شراب، گاهی از آن به‌صورتِ استعاری به «آفتاب» و «خورشید» تعبیر کرده‌است. «آفتاب صبح امید» و «شمع خلوتگه پارسایی» و «ماه کنعانی» و «ماه تمام»، تعابیری استعاری هستند برای «افشای راز خلوتیانی» که به ظاهر برای عبادت خلوت گزیده‌اند اما به حرام مشغول هستند و «پرده‌ای بر سر صد عیبِ» نهان می‌دارند. در مقابلِ کسانی که برای پنهان کردن هویت اصلی خود برای انجام کارهای زشت، خود را «پیر» می‌شمارند، شاعر همچنان با تعابیر استعاری دست به دامان پیری دیگر می‌شود تا دروغین بودنِ چنان کسانی را نشان دهد که در لباسِ «پیر» دغا می‌ورزند. این پیری که شاعر دست به دامانش شده، برعکس پیران ریاکار صوفیه، دروغ نمی‌گوید و موجب راستی کسانی می‌شود که بدان روی می‌آورند؛ بدین سبب، از شراب با تعابیر استعاری به‌صورتِ «پیر طریقت» و «پیر خرابات» و «شیخ جام» و «شیخ مذهب» یاد می‌کند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Function of Wine's Ironic Metaphors in Hafez’s Sonnets
نویسنده [English]
- Teymoor Malmir
Professor of Language and Literature, University of Kurdistan
چکیده [English]
Forbiddingness of wine in Islamic culture has restricted the discussions of Hafez scholars on this phenomenon to jurisprudence and has made them to ignore being careful about its alternative artistic interpretations. Various types of interpretations Hafez uses about wine have been extracted, in accordance with the structure of his sonnets, in present study. There are many ironies in his words that indicate the reason for the use of the word wine in his sonnets. Due to his belief in the secrecy of wine, Hafez has used the metaphorical meanings of the "foreteller" and "inspiration of the unseen world" and "the message from unknown worlds" and "problem solving key" to show why hypocrites had forbidden and denied wine. According to wine's revelation aspect, he has sometimes metaphorically interpreted it as "Sun" and "Sunshine". "The sunshine of the morning of hope", "the candle of the righteous privacy", " the Canaanite moon" and "the full moon" are some metaphorical interpretations that are used to "reveal the secretive ones" who seem choosing loneliness for worshipping but are clandestinely engaged with forbidden affairs and cover a "hundred hidden imperfections under a curtain." Using metaphorical interpretations, the poet gets help to stand against those who introduce themselves "sage" to hide their original identity to do their sinful acts and to reveal the falsehood of those who deceive in "sage" clothes. The "Wiseman" to whom the poet needs help never lies unlike the Sufi hypocrite sages and guide those who refer to him. Hence, the poet uses the word "wine" through metaphorical interpretations such as "Pīre Tarighat", "Pīre Kharābāt", and "Sheikh of wineglass" and "sheikh of religion".
کلیدواژه‌ها [English]
- Metaphor
- Hafez
- Structure
- Wine
- Sonnet
)