Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

چکیده

مخاطب ساختن خویشتن، غیرانسان‌ها، خدا، پیامبر، معشوق، مخالف، خواننده و جز ایشان و نیز مخاطب ساختن انسان‌ها از قول آفریدگار، آغازگر بیش از نیمی از رباعی‌های منسوب به بابا افضل کاشانی است که در رباعی‌سرایی در میان شعرای فارسی‌زبان، مقامی والایی دارد. گاهی نیز در اثنای سروده به مخاطب التفات می‌شود. از این‌ها گذشته، شاعر برای بیان مقصود خویش از امر، نهی و خبر دادن به مخاطب همراه با تحریض، تحذیر، ملامت و جز آن استفاده می‌کند. مقالۀ حاضر می‌کوشد آنچه مورد خطاب گوینده قرار می‌گیرد، مواقع، اَشکال، اغراض خطاب و فواید آن را در اشعار بابا افضل کاشانی با ارائۀ آمار دقیق نشان دهد و رباعیات وی را از جهات گوناگون با رباعی‌های خاقانی و ظهیر، از استادان معاصرش، و عبدالرّحمان جامی، از بزرگان رباعی‌سرایی مقایسه کند تا آشکار شود که گاهی هنر وی در هنری‌ترین جنبه‌های بهره‌گیری از اسلوب خطابی بر آنان می‌چربد. همچنین، به نقش معلمی سراینده بر نفوذ عمیق این شیوه در شعرش و تأثیر این ویژگی سبکی برجسته در شیوع رباعیات افضل اشاره خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of Addressing in Quatrains of Afzal al-Din Kashani

نویسندگان [English]

  • Reza Khabbazha 1
  • Farhad Doroudgaryan Doroudgaryan 2

1 Ph.D. Candidate inDepartment Persian Language and Literature, Institute for Humanities and Cultural Studies

2 Associate Professor Department Persian Language and Literature in Payam-e noor University

چکیده [English]

More than half of the quatrains attributed to Baba Afzal Kashani, a high rank quatrain-composer among Persian poets, begin with self-addressing, or addressing nonhumans, God, prophet, beloved, opponent, reader and etc. as well as addressing human beings from the promise of the Creator. The audience is sometimes paid attention in the middle of the poem. Besides, to get his purpose, the poet applies imperative and preventive sentences to inform his audience using enthusiasm, avoidance and reproach. Providing exact statistics, the present study is to show what is addressed by the poet, the times, the forms, the reasons for addressing and its benefits in Baba Afzal Kashani's poems, and to compare his quatrains with the works of Khaghani and Zahir, two of his contemporary masters and Abd al-Rahman Jami, of the great quatrain-composers to reveal that his art sometimes overtakes theirs in using most of addressing methods. Also, the profound influence of the poet's teaching role on the influence of this method in his poetry and the effect of this eminent stylistic feature on the prevalence of Afzal's quatrains will be pointed out.     

کلیدواژه‌ها [English]

  • Addressing
  • Afzal al-Din Kashani
  • Quatrain
  • Figures of Speech
  • teaching
  • semantics
  • attention
بهار، محمدتقی. (1381). سبک‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی. ج 3. تهران: زوار.
جامی، عبدالرّحمان. (1369). رباعیات جامی. به کوشش محمود مدبری. تهران: پاژنگ.
خاقانی شروانی، بدیل‌بن علی. (1382). دیوان خاقانی شروانی. به کوشش ضیاءالدین سجادی. تهران: زوّار.
راستگو، محمد. (1380). هنر سخن آرایی (فن بدیع). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
رستگار فسایی، منصور. (1380). انواع شعر فارسی. شیراز: نوید شیراز.
زریاب خویی، عباس. (1375). دانشنامۀ جهان اسلام. مدخل «بابا افضل». ج 1. تهران: دایرة‌المعارف اسلامی.
شروانی، جمال خلیل. (1375). نزهة المجالس: چهارهزار رباعی از سیصد شاعر. به تصحیح و تحقیق محمدامین ریاحی. تهران: علمی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1366). صور خیال در شعر فارسی: تحقیق انتقادی در تطور ایماژهای شعر پارسی و سیر نظریۀ بلاغت در اسلام و ایران. تهران: آگاه.
ــــــــــــــــــــــــ . (1370). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
قیس رازی، محمد‌. (1360). المعجم فی معاییر اشعار العجم. به تصحیح محمدبن عبدالوهاب قزوینی. با مقابله با شش نسخۀ خطی قدیمی و تصحیح مجدد محمدتقی مدرس رضوی. تهران: کتابفروشی زوار.
شمیسا، سیروس. (1363). سیر رباعی در شعر فارسی. تهران: آشتیانی.
ـــــــــــــــ . (1381). بیان. تهران: فردوس.
صفا، ذبیح‌االله. (1366). تاریخ ادبیات در ایران و در قلمرو زبان پارسی. تهران: فردوس.
ظهیر فاریابی، طاهربن محمد. (1381). دیوان ظهیرالدّین فاریابی. به تصحیح، تحقیق و توضیح امیرحسین یزدگردی و اهتمام اصغر دادبه. تهران: قطره.
فشارکی، محمد. (1376). نقد بدیع. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
گرکانی، محمدحسین. (1382). ابدع البدایع: جامع‌ترین کتاب در علم بدیع فارسی. به اهتمام حسین جعفری. با مقدمۀ جلیل تجلیل. تبریز: احرار تبریز.
مدرس رضوی، محمدتقی. (1334). احوال و آثار خواجه نصیرالدّین محمدبن حسن طوسی. تهران: دانشگاه تهران.
مَرَقی کاشانی، محمدبن حسن. (1311). رباعیات بابا افضل کاشانی به ضمیمۀ مختصری در احوال و آثار وی. به اهتمام سعید نفیسی. تهران، کتابخانۀ دانشکده.
ــــــــــــــــــــــــــــ . (1337). مصنفات افضل‌الدّین محمد مرقی کاشانی. به تصحیح و اهتمام مجتبی مینوی و یحیی مهدوی. ج 2. تهران: دانشگاه تهران.
ــــــــــــــــــــــــــــ . (1351). دیوان حکیم افضل‌الدّین محمد مَرَقی کاشانی (بابا افضل). به تصحیح مصطفی فیضی و دیگران. کاشان: ادارۀ فرهنگ و هنر کاشان.
نجم رازی، عبداالله‌بن محمد. (1373). مرصاد العباد. به اهتمام محمدامین ریاحی. تهران: علمی و فرهنگی.
وحیدیان کامیار، تقی. (1379). بدیع از دیدگاه زیبایی‌شناسی. تهران: دوستان.
همایی، جلال‌الدّین. (1370). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران، هما.