Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

2 دانشجوی دورۀ دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

چکیده

با پیدایش نظریه‌های ادبی و غیرادبی از جمله نظریه‌های روان‌شناختی، ارتباط چندسویه بین علوم مختلف پدید آمده‌است؛ از جمله ارتباط بینارشته‌ای ادبیات و روان‌شناسی. این اتفاق باعث شد تا ادبیات محملی برای نگرش و تحلیلی روزآمد، کارآمد و خوانشی متفاوت تلقی شود. ادبیات به مدد نظریه‌های روان‌شناسی، خود را ملموس‌تر، عینی‌تر، عمل‌گراتر عرضه نموده‌است و بر جذابیت خود در متون ادبی، به‌ویژه در متون عرفانی افزوده‌است. از جملۀ این نظریات، نظریۀ ساختار شخصیت و ابعاد ذهن فروید و فرایند تفرّد یونگ است. موضوع این پژوهش، بررسی بُعد تعلیمی رؤیا با توجه به نظریات فروید و یونگ با محوریت حکایت «پادشاه‌زاده که...» از دفتر چهارم مثنوی است. این پژوهش نشان می‌دهد که «رؤیا» شاهراه دستیابی به ضمیر ناخودآگاه انسان است. مولوی در این حکایت، به مخاطب می‌آموزد که لازمۀ رسیدن به توازن، تعادل شخصیت و رسیدن به تفرّد، تعامل یکپارچۀ تمام ابعاد شخصیت روانی فرد است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Critique on the Instructional Aspect of Dreaming Based on the Theories of Jung and Freud in a Tale of Mathnavi: "The Prince Who Got the Real kingdom"

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Khazanehdarlou 1
  • Mohammad Kazem Yoosofpour 1
  • hossein yaseri 2

1 Associate Professor, Department of Persian Language & Literature, University of Guilan

2 Ph.D. Candidate in Department of Persian Language & Literature, University of Guilan

چکیده [English]

Different theories in various literary or non-literary fields, including psychology, have led to multidimensional relationships between different sciences; such as interdisciplinary studies between literature and psychology. This relation has made literature a platform for up-to-date attitudes and analysis and different readings. The use of psychological theories has created a context in which literature becomes more tangible, more objective, and more practical, and its attractiveness is manifested in literary, and especially mystical texts. Sigmund Freud's theory of psychic structure and Carl Gustav Jung's Individuation process are both among these type of theories. Based on Freud and Jung's theories, it has been tried, in present study, to explore and analyze the instructional aspects of dreaming through the tale of "the prince who got the real kingdom" in mathnavi's fourth volume. The results show that "dream" is the highway through which achieving the man's unconsciousness would be possible. Mowlavi teaches the audience, in this tale, that a balance in personality is essential to get equilibrium and to reach individuation, one should be able to create integrated interaction in all dimensions of his psychic personality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • dream
  • Freud
  • Psychic structure
  • Jung
  • Individuation process
  • Mathnavi
  • Mowlavi
قرآن کریم.
اپلی، ارنست، (1395)، رؤیا و تعبیر رؤیا، برگردان دل‌آرا قهرمان، چ2، تهران، میترا.
آروین، ادوارد، (1393)، مقدمه‌ای بر روان‌شناسی فروید، ترجمۀ بهروز سلطانی، چ1، تهران، جامی.
ایستوپ، آنتونی، (1392)، ناخودآگاه، ترجمۀ شیوا رویگریان، چ4، تهران، نشر مرکز.
ایگلتون، تری، (1392)، پیش‌درآمدی بر نظریۀ ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، چ7، تهران، نشر مرکز.
پارسا، سیداحمد و گل‌اندام واهیم، (1388)، «انواع خواب و رؤیا در مثنوی»، ادبیات عرفانی، د1، ش1، صص 33ـ58.
تسلیمی، علی، (1388)، نقد ادبی، نظریه‌های ادبی و کاربرد آن‌ها در ادبیات فارسی، چ1، تهران، آمه.
خاتمی، احمد، (1387)، ترجمه، تکمله و بررسی منابع و مآخذ احادیث مثنوی استاد بدیع‌الزمان فروزانفر، چ2، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
رابرتسون، رابین، (1393)، یونگ‌شناسی کاربردی، ترجمۀ ساره سرگلزایی، چ2، تهران، بنیاد فرهنگ زندگی.
زمان‌احمدی، محمدرضا و همکار، (1389)، «تحلیل کهن‌الگویی داستان پادشاه و کنیزک»، متن‌پژوهی ادبی، ش 45، صص87ـ104.
زمانی، کریم، (1384)، شرح جامع مثنوی معنوی، د1، چ16، تهران، اطلاعات.
ـــــــــــ ، (1387)، شرح جامع مثنوی معنوی، د2، چ19، تهران، اطلاعات.
ـــــــــــ ، (1386)، شرح جامع مثنوی معنوی، د3، چ14، تهران، اطلاعات.
ـــــــــــ ، (1387)، شرح جامع مثنوی معنوی، د4، چ16، تهران، اطلاعات.
رامان، سلدن و همکار، (1392)، راهنمای نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، چ5، تهران، طرح نو.
شولتز، دوان پی و سیدنی آلن شولتز، (1388)، نظریه‌های شخصیت، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، چ15، تهران، ویرایش.
شمیسا، سیروس، (1386)، نقد ادبی، چ2، تهران، میترا،
غیاثی، محمد تقی، (1382)، نقد روان‌شناختی متن ادبی، چ1، تهران، نگاه،
فروید، زیگموند، (1395)، روش تعبیر رؤیا، ترجمۀ محمد حجازی و محمود ساعتچی، چ3، تهران، جامی.
ـــــــــــــ ، (1394)، روان‌شناسی تحلیلی، ترجمۀ ابوالحسن گونیلی، چ1، تهران، مصدق.
فوردهام، فریدا (1393)، مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ، ترجمۀ مسعود میربهاء، چ2، تهران، جامی.
قبادی، حسینعلی و دیگران، (1388)، « خواب و رؤیا در اندیشۀ مولوی»، گوهر گویا، د 3، ش 4، صص 1ـ20.
گردر، یوستین، (1396) دنیای سوفی، داستانی دربارۀ تاریخ فلسفه، ترجمۀ حسن کامشاد، چ19، تهران، نیلوفر.
گلی‌زاده، پروین و نسرین گبانچی، (1392)، «روانکاوی شخصیت‌ها و نمادهای عرفانی مولانا در داستان رومیان و چینیان مثنوی معنوی»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، د9، ش31، صص164ـ179.
مقدادی، بهرام، (1393)، دانش‌نامۀ نقد ادبی از افلاتون تا به امروز، چ1، تهران، چشمه.
مکاریک، ایرنا ریما، (1388)، دانش نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، چ3، تهران، آگه.
مورِنو، آنتونیو، (1393)، یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمۀ داریوش مهرجویی، چ8، تهران، نشر مرکز.
میرباقری‌فرد، سید علی‌اصغر و طیبه جعفری، (1389)، «مقایسۀ تطبیقی سیر کمال‌جویی در عرفان و روان‌شناسی یونگ»، ادبیات عرفانی، د2، ش3، صص 163ـ195.
یاوری، حورا، (1387)، روانکاوی و ادبیات، چ2، تهران، سخن.
یونگ، کارل‌گوستاو، (1395)، خاطرات، رؤیاها، اندیشه‌ها، ترجمۀ پروین فرامرزی، چ5، مشهد، آستان قدس رضوی.
ــــــــــــــــ ، (1394)، انسان در جستجوی هویت خویشتن، ترجمۀ محمود بهفروزی، چ5، تهران، جامی.
ــــــــــــــــ ، (1390)، به سوی شناخت ناخودآگاه، انسان و سمبولهایش، ترجمۀ حسن اکبریان طبری، چ4، تهران، دایره.