Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات دانشگاه رازی، کرمانشاه

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه

چکیده

سیر العباد إلی المعاد نخستین معراج‌نامۀ منظوم ادب فارسی و داستان درماندگی روح سنایی در عالم مادّه و اشتیاق سفر و بازگشت به عالم معناست. سنایی مراتب وجود را از جمادی و حیوانی تا انسانی طی می‌کند و به مرتبۀ عقل کلّی می‌رسد و سپس به پیکر آخشیجی خود باز می‌گردد. بـررسی ساختار داستان­های  قهرمانانه از سوی جوزف کمبل، منجر به طرح نظریۀ «تک‌اسطوره» مبنی بر هستی‌مندی همیشگی یک قهرمان با پیکرگردانی مداوم شد و کریستوفر ووگلر در کتاب «سفر نویسنده»، ریخت دیگری از این نظریه به دست داد و ساختار سفرهای قهرمانانه را در دوازده بخش و هفت کهن‌الگو بازنویسی کرد. در این جستار مراحل سفر قهرمان در سیر العباد الی المعاد بر پایۀ الگوی ووگلر و با روش توصیفی ـ تحلیلی سنجیده شده‌است و دستاورد پژوهش نشان می‌دهد که ساختار کلی سفر سنایی با الگوی سفر نویسنده تطبیق دارد، اگرچه در بعضی مراحل ناسازی‌هایی دیده می‌شود که گاه برآمده از تفاوت  در تعریف مفهوم قهرمان در دو نظام عرفان و اسطوره و گاه نشانه‌ای از سستی شگردهای داستانی سیرالعباد الی المعاد است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Structural Analysis of Seir al-'Ibad Ila al-Ma'ad on the Basis of Pattern Propose by Christopher Vogler in his "The Writer's Journey"

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Rahimi Zangeneh 1
  • Ehsan Zandi Talab 2

1 Assistant Professor Department of Persian Language & Literature, Razi University

2 M.A. Graduate in Department of Persian Language & Literature, Razi University

چکیده [English]

Seir ul-'Ibad Ila al-Ma'ad is the first verse Miraj Nameh of Persian literature, the story of Sanai's spiritual inability in material world and his traveling passion for returning to the world of meaning. Sanai begins his existential upgrade procedure from being an animal or concrete up to the level of general intellect and then returns to his elemental body. The study of heroic structure of Joseph Campbell led to the development of a theory started with the term "monomyth", based on permanent ontology of a hero with a constant metamorphosis. Christopher Vogler proposed in his work "The Writer's Journey" another form of the theory and rewrote the heroic journey in 12 volumes and 7 archetypes. Through a descriptive-analytical method, the stages of hero's journey have been surveyed in Seir ul-'Ibad Ila al-Ma'ad, in present study, on the basis of Vogler's pattern. The results show that the overall structure of Sanai's journey is adaptable to the pattern of "The Writer's Journey", although there are some incompatibilities in some stages that are sometimes the result of differences in the definition of hero concept in two systems of mysticism and myth, and sometimes indicate the weakness of fictional techniques of Seir ul-'Ibad Ila al-Ma'ad.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Archetype
  • Hero's Journey
  • Christopher Vogler
  • Sanai
  • Seir ul-'Ibad Ila al-Ma'ad
ایستوپ، آنتونی (1393)، ناخودآگاه، ترجمۀ شیوا رویگریان، تهران، مرکز.  
برتلس، یوگنی ادواردویچ (1387)، تصوّف و ادبیات تصوّف، ترجمۀ سیروس ایزدی، تهران، امیرکبیر.
برسلر، چارلز (1393)، درآمدی بر نظریه‌ها و روش‌های نقد ادبی، تهران، نیلوفر.
روتوِن، ک.ک (1385)، اسطوره، ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران، مرکز.   
ریپکا، یان (1381)، تاریخ ادبیات ایران، ترجمۀ عیسی شهابی، تهران، علمی و فرهنگی.
سپهسالار، فریدون احمد (1391)، رساله در مناقب خداوندگار، تصحیح و توضیح محمدعلی موحد و صمد موحد، تهران، کارنامه.
سجادی، ضیا الدین (1383)، مقدمه‌ای بر مبانی عرفان و تصوف، تهران، سمت.
سجادی، جعفر (1389)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران، طهوری.
سراج طوسی، ابونصر (1388)، اللمع فی التّصوف، تصحیح و تحشیۀ رینولد آلن نیکلسون، ترجمۀ مهدی محبتی، تهران، اساطیر.       
سلدن، رامان و ویدوسون، پیتر (1392)، راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، تهران، طرح نو.
سنایی، ابوالمجد مجدود بن آدم (1316)، سیرالعباد إلی المعاد، تصحیح سعید نفیسی، تهران، آفتاب.
ــــــــــــــــــــــــــ (1348)، سیرالعباد إلی المعاد، تصحیح تقی مدرس رضوی، دانشگاه تهران.
فرای، نورتروپ (1391)، تحلیل نقد، ترجمۀ صالح حسینی، تهران، نیلوفر.     
فروزانفر، بدیع الزمان (1380)، سخن و سخنوران، تهران، خوارزمی.
ـــــــــــــــــــ (1385)، مولانا جلال الدین محمد مشهور به مولوی، تهران، معین.
فروید، زیگموند، (2537)، آیندۀ یک پندار، ترجمۀ هاشم رضی، تهران، آسیا.
ــــــــــــــ (1390)، «ضمیر ناخودآگاه» روانکاوی (1)، ترجمۀ شهریار وقفی پور، ارغنون شمارۀ 21، صص 133ـ152، تهران، سازمان چاپ و انتشارات.                               
ــــــــــــــ (1390 الف)، تفسیر خواب، ترجمۀ شیوا رویگریان، تهران، مرکز.
ــــــــــــــ (1394)، مفهوم سادهً روانکاوی، ترجمۀ فرید جواهرکلام، تهران، علمی و فرهنگی.
کاشانی، عزّالدین محمود بن علی، (1389)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح  جلال­الدین همایی، تهران، زوار.     
کتاب مقدس، (بی تاریخ)، ترجمۀ تفسیری شامل عهد عتیق و عهد جدید.
کمبل، جوزف، (1386)، قهرمان هزار چهره، ترجمۀ شادی خسرو پناه، مشهد، گل‌ آفتاب.
گرین، ویلفرد و مورگان، لی و لیبر، ارل و ویلینگهم، جان، (1385)، مبانی نقد ادبی، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران، نیلوفر.
مادیورو، رنالدو.ج و ویلرایت، جوزف.ب (1382)، «کهن‌الگو و انگارۀ کهن‌الگویی»، روانکاوی (2)، ترجمۀ بهزاد برکت، ارغنون ، صص 281- 287، تهران، سازمان چاپ و انتشارات.
مستملی بخاری، ابوابراهیم اسماعیل بن محمد (1389)، شرح التعرّف لمذهب التّصوف، تصحیح محمد روشن، تهران، اساطیر. 
معین، محمد (1381)، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر.
مکاریک، ایرنا ریما (1385)، دانش‌نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران، آگه.
ملّاصدرا، محمّد بن ابراهیم (1381)، مبدأ و معاد، ترجمۀ احمد بن محمّدالحسینی اردکانی، به کوشش عبدالله نورانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
نیکلسون، رینولد الین (1389)، شرح مثنوی معنوی مولوی، ترجمۀ حسن لاهوتی، تهران، علمی و فرهنگی.
ووگلر، کریستوفر (1394)، سفر نویسنده، ترجمۀ محمد گذرآبادی، تهران، مینوی خرد.
هارلند، ریچارد (1385)، درآمدی تاریخی بر نظریۀ ادبی از افلاتون تا بارت، ترجمۀ علی معصومی، ناهید اسلامی، غلامرضا امامی، شاپور جورکش، تهران، چشمه.
هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان (1390)،  کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، تهران، سروش.
یونگ، کارل گوستاو، (1381)، راز پیوند، ترجمۀ پروین فرامرزی، فریدون فرامرزی، مشهد، به نشر.
ـــــــــــــــــــ (1384)، انسان و سمبول هایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران، جامی.
ـــــــــــــــــــ (1390 ج)، چهار صورت مثالی، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد، به نشر.
ـــــــــــــــــــ (1390 ب)، انسان امرزوی در جستجوی روح خود، ترجمۀ فریدون فرامرزی، و لیلا فرامرزی، مشهد، به نشر.
ــــــــــــــــــــ (1390 الف)، سمینار یونگ دربارۀ زردشت نیچه، ویرایش و تلخیص جیمز ل جرت، ترجمهً سپیده حبیب، چهارم، تهران: قطره.
ـــــــــــــــــ (1392الف)، انسان در جستجوی هویّت خویشتن، ترجمۀ محمود بهفروزی، تهران، جامی.
ـــــــــــــــــ (1392 ب)، روان‌شناسی و کیمیاگری، ترجمۀ محمود بهفروزی، تهران، جامی.