Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد

چکیده

نقد کهن‌الگویی روشی نوین در بررسی متون ادبی است. یونگ با طرح و شرح دو مقولۀ ناخودآگاه جمعی و کهن‌الگو، به این شیوه از نقد انسجام بیشتری بخشیده‌است. کهن‌الگوها میراث مشترک تمدن بشری هستند که در ناخودآگاه جمعی ذخیره شده‌اند. «آنیما» مهم‌ترین کهن‌الگو محسوب می‌شود و منظور از آن، «نیمۀ زنانۀ روح مرد» است. این کهن‌الگو در ادب فارسی از جملۀ منظومۀ ویس و رامین به صورت معشوقه تجلی یافته‌است. از این ‌رو، در مقالۀ حاضر، مهم‌ترین نمودهای کهن‌الگوی آنیما در قالب شخصیت «ویس»، معشوقۀ رامین، به روش توصیفی‌ـ تحلیلی واکاوی شده‌است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که عشق میان ویس و رامین در یک نگاه به وجود آمده‌است. ویس شخصیتی دوقطبی دارد و گاهی با عشوه و بی‌محلی باعث آزردگی خاطر رامین می‌شود و زندگی را بر او تلخ می‌کند و گاهی با نزدیک‌ شدن به عاشق و برآوردن خواسته‌های او، کامش را شیرین می‌سازد و زندگی دوباره‌ای به دلداده می‌بخشد.. یونگ نیز در ارتباط با آنیما به این موضوعات اشاره کرده‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Aspects of "Beloved" Anima in the Epic "Vis and Rāmin" (On the Basis of Jung's Theory of Archetypes)

نویسندگان [English]

  • Alimohammad Rezaei Haftador 1
  • Mazaher Nikkhah 2
  • Hossein Khosravi 3

1 Ph.D. Candidate in Department of Persian language & literature, Islamic Azad University, Share Kord

2 Assistant Professor Department of Persian language & literature, Islamic Azad University, Share Kord

3 Associate Professor Department of Persian language & literature, Islamic Azad University, Share Kord

چکیده [English]

Archetypal criticism is a new method by which literary texts are analyzed. Carl Gustav Jung has made this approach of criticism more coherent through suggesting and describing two concepts of Collective Unconscious and Archetype. The archetypes are the common heritage of human civilization that are accumulated in the collective unconscious. Anima, as the most important archetype, is the unconscious feminine side of a man's soul. This archetype is manifested as beloved characters in many works of Persian literature, such as the epic Vis and Rāmin. Hence, through a descriptive-analytical method, the most important manifestations of anima in the form of the character of Vis, the beloved woman of Rāmin have been analyzed in present study. The results show that Vis and Rāmin's love came at a glance. As a bipolar character, Vis sometimes makes Rāmin's life bitter and distressed with coquetry and ignoring, and sometimes, she makes her lover prosperous by approaching him and fulfilling his wishes with love-making... some issues about anima have been also pointed out by Jung.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vis
  • Rāmin
  • Jung
  • Archetype
  • Anima
  • Beloved
  • Images
آیوازیان، ماریا (1391)، اشتراکات اساطیری و باورها در منابع ایرانی و ارمنی، با همکاری آنوشیک ملکی بخشمندی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اقبالی، ابراهیم و قمری ‌گیوی (1383)، «بررسی روان‌شناختی سه منظومۀ غنایی فارسی (خسرو و شیرین، لیلی و مجنون و ویس و رامین). دوفصل‌نامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 2، صص 1ـ16.
اوداینیک، والتر و دیگران (1379)، یونگ و سیاست؛ اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی کارل گوستاو یونگ، ترجمۀ علیرضا طیب، تهران، نشر نی.
اردوبادی، احمد (1354)، مکتب روان‌شناختی تحلیل کارل گوستاو یونگ، تهران، دانشگاه پهلوی.
بولن، جین شینودا (1384)، نمادهای اسطوره‌ای و روان‌شناسی زنان، ترجمۀ آذر یوسفی، تهران، روشنگرا.
پالمر، مایکل (1385)، فروید، یونگ و دین، ترجمۀ محمد دهگان‌پور و دیگران، تهران، رشد.
جونز، ارنست و دیگران (1366)، رمز و مثال در روان‌کاوی، ترجمۀ جلال ستاری، تهران، توس.
زمردی، حمیرا (1388)، نقد تطبیقی ادیان و اساطیر در شاهنامۀ فردوسی، خمسۀ نظامی و منطق‌الطیر، تهران، زوّار.
ستاری، جلال (1377)، بازتاب اسطوره در بوف کور، تهران، توس.
ـــــــــــــ (بی‌تا)، مدخلی بر روان‌کاوی ادبی و هنری، رمز و مثل در روان‌کاوی، ترجمه و تألیف جلال ستاری، تهران، توس.
شایگان‌فر، حمیدرضا، (1380)، نقد ادبی، تهران، دستان.
شمیسا، سیروس (1370)، بیان، تهران، فردوس و مجید.
ــــــــــــــ  (1379)، داستان یک روح، تهران، فردوس.
ضمیران، محمد (1379)، گذار از جهان اسطوره به فلسفه، تهران، هرمس.
طغیانی، اسحاق و آزاده پوده (1394)، «تحلیل روان‌شناختی منظومۀ ویس و رامین بر اساس نظریۀ لیبیدوی فروید و فردیت یونگ»، فصل‌نامۀ مطالعات زبان و ادبیات غنایی دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد، س 5، ش 16، صص 77ـ90.
عبدی، لیلا و اکبر صیادکوه (1392)، «بررسی دو شخصیت اصلی منظومۀ ویس و رامین بر اساس الگوی سفر قهرمان»، مجلۀ ادب‌پژوهی، د7، ش 24، صص 114ـ129.
فدایی، فربد (1381)، یونگ و روان‌شناسی تحلیلی او، تهران، دانژه.
کی‌گوردن، والتر (1379). «درآمدی بر نقد کهن‌الگویی»، مجموعۀ مقالات نقد ادبی معاصر، به کوشش و ترجمۀ جلال سخنور، تهران، رهنما، صص 25ـ40.
گرگانی، فخرالدّین اسعد (1349)، ویس و رامین، به تصحیح ماگالی تودوا و الکساندر گواخاریا، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
گورین، ویلفرد و دیگران (1377)، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمۀ زهرا میهن‌خواه، تهران، اطلاعات.
مدرسی، فاطمه (1390)، فرهنگ توصیفی نقد و نظریه‌های ادبی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مورِنو، آنتونیو (1376)، یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمۀ داریوش مهرجویی، تهران، مرکز.
هال، کالوین اس؛ نوردبای، ورنون جی (1375)، مبانی روان‌شناسی تحلیلی یونگ، ترجمۀ محمدحسین مقبل، تهران، مرکز فرهنگی انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تربیت معلم.
یاحقی، محمدجعفر (1369)، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی، تهران، سروش.
یاوری، حورا (1384)، زندگی در آینه (گفتارهایی در نقد ادبی)، تهران، نیلوفر.
ـــــــــــ (1386)، «روان‌کاوی و اسطوره»، مجموعۀ مقالات گسترۀ اسطوره، به کوشش محمدرضا ارشاد، تهران، هرمس، صص 351ـ375.
یونگ، کارل گوستاو (1383)، انسان و سمبول‌هایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران، جامی.
ــــــــــــــــــ (1390)، روان‌شناسی دین، ترجمۀ فؤاد روحانی، تهران، علمی و فرهنگی.