نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• محبوبه اظهری اظهری ¹
• محمدرضا ترکی ²
• تیمور مالمیر ³
• علیرضا حاجیان‌نژاد ²

¹ دانشجوی دکتری ادبیات غنایی فارسی دانشگاه تهران

² دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

³ استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

چکیده

چند مسئله در داستان خسرو و شیرین، نظیر نحوۀ رسیدن و آشنا شدن این دو شخص، سرانجام غم‌انگیز آن‌ها، به‌رغم ظاهر پرنشاط رمانس‌های فارسی و میزان کنش شیرین در روایت نظامی درخور توجه است. بدین سبب، برای دریافت چگونگی شکل‌گیری داستان و فرجام غم‌انگیز شخصیت‌های مهم آن به بررسی و تحلیل ساختار روایت نظامی از داستان خسرو و شیرین پرداخته‌ایم. روایت خسرو و شیرین با یک پی‌رفت کامل آغاز می‌شود. با اتمام این پی‌رفت، دو پی‌رفت اصلی شکل می‌گیرد که یکی کنشگری خسرو در به دست آوردن چهار مطلوب ارزشمند «شیرین، تخت سلطنت، شبدیز و باربد» و دیگری کنشگری شیرین در به دست آوردن خسرو است. پی‌رفت‌های روایت چرخه‌های ثابتی از تغییر وضعیت از پایدار به ناپایدار هستند که کنش‌ها و واکنش‌های نیروهای یاریگر و مقابله‌گر در دگرگونی وضعیت آن‌ها نقشی اساسی دارند. هر پی‌رفت با دگرگون شدن از وضعیت متعادل به نامتعادل آغاز می‌شود و با امکان دگرگونی و در نهایت، دگرگونی پایان می‌پذیرد. این دگرگونی‌های مطلوب در پایان روایت از دست می‌روند و نشانی از وصال دائمی در هیچ‌ کدام از آن‌ها دیده نمی‌شود.

کلیدواژه‌ها

• ساختار روایی
• نظامی گنجوی
• خسرو و شیرین
• پی‌رفت‌ها
• کارکردها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Narrative Structure of Nizami’s Khosrow and Shirin

نویسندگان [English]

• Mahbubrh Azhari Azhari ¹
• Mohammad Reza Torki ²
• Teymoor Malmir ³
• Ali Reza Hajeiannejad ²

¹ Ph.D. Candidate of Persian Language and Literature, University of Tehran

² Associate Professor of Persian Language and Literature, University of Tehran

³ Professor of Persian Language and Literature, University of Kordestan

چکیده [English]

Nizami’s narration of Khosrow and Shirin is noteworthy for several points including the way these two characters meet each other, their tragic destinies despite the joyfulness of Persian romances, and the active role of Shirin. Therefore, to study the formation of the story and the tragic destinies of its characters, the article analyzes the structure of its narrative. The narration of Khosrow and Shirin begins with a complete sequence. This sequence forms two other major sequences, which are Khosrow’s efforts to gain the four desirables (Shirin, Royal throne, Shabdiz, and Barbad) and Shirin’s efforts to gain Khosrow. The sequences of the narrative are cycles of the change of situation from the stable to the unstable; actions and reactions of the auxiliary and opposing forces have a vital role in changing the situation. Each sequence begins with a change from a balanced state to an unbalanced one and ends with the possibility of transformation and, ultimately, the materialization of transformation. At the end of the narrative, because of the narrator’s belief that worldly blessings are unstable, these desirable transformations are lost and there is no sign of permanent achievement whatsoever.

کلیدواژه‌ها [English]

• Narrative structure
• Nizami Ganjavi
• Tzvetan Todorov
• Khosrow and Shirin
• Sequence
• Transformation