Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد، ایران.

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد نجف اباد،دانشگاه آزاد اسلامی واحد،نجف آباد،ایران

3 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام‌نور اصفهان، ایران.

4 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد، ایران.

چکیده

تردیدی نیست که مولانا در سرایش مثنوی وامدار متون عرفانی و حکمی پیش از خود است. با وجود این، پاسخ بدین پرسش که چرا مثنوی معنوی یکی از شاهکارهای بی‌بدیل ادب پارسی است، پرسشی است که سال‌ها ذهن پژوهشگران این حوزه را متوجه خود کرده‌است. نبوغ داستان‌پردازی مولانا نسبت به اخلاف خود یکی از دلایل برتری این اثر است. شاید هیچ شاعری مانند مولانا به این حد در دقایق داستانی تصرف نکرده‌است. او گاه داستانی را قبض می‌دهد و آن را در نهایتِ ایجاز و اختصار بیان می‌کند و گاه حکایتی را بسط می‌دهد و آن را در چندصد بیت بیان می‌کند. در این مقاله، نگارندگان با احصای داستان‌های گسترش‌پذیر در مقایسه با مآخذ آن، به تحلیل پنج داستان مثنوی پرداخته‌اند و میزان تصرفات مولانا را در ساختار حکایت، با رویکرد اطناب مشخص کرده‌اند تا تفوق حکایات بسیط مثنوی در مقایسه با مآخذ آن آشکار گردد. نتیجۀ به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که بسط (اطناب) داستان در مثنوی، کاملاً آگاهانه و با اهداف مشخصی بوده‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rumi’s Modification of Narrative: Expansion of Stories

نویسندگان [English]

  • Razie Jannesari 1
  • Mehdi nourian 2
  • hosein masjedi 3
  • Mahboubeh Khorasani 4

1 Ph.D. Student of Persian Language and Literature, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.

2 Professor of the persian language and literature,Najafabad Branch,Islamic Azad University, Najafabad, Iran

3 Associate Professor of Persian Language and Literature, Isfahan Paymenoor University.iran

4 Associate Professor of Persian Language and Literature, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.

چکیده [English]

There is no doubt that Rumi wrote Masnavi under the influence of his predecessors’ mystical and theological texts. Yet, why Masnavi is one of the unique masterpieces of Persian Literature is a question that has absorbed researchers’ minds for many years. Rumi’s genius for storytelling is one of the reasons that this work is a masterpiece. Perhaps no poet has modified the nuances of story like Rumi. He sometimes narrates a story with utmost brevity and sometimes extends his narration to hundreds of lines. This paper analyzes five stories of Masnavi in order to study how Rumi alters the usual structure of story. Thus, the article demonstrates that the expansion of stories in Masnavi is a fully conscious act that serves specific goals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Masnavi
  • Expansion of story
  • Storytelling
  • Narrative
  • Story elements
اشرف‌زاده، رضا (1375)، قصۀ طوطی جان، تهران، صالح.
انوری، حسن (1381)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن.
بارانی، محمد و فاطمه محمودی (1386)، «مقایسۀ ساخت در حکایت تمثیلی از مثنوی مولوی و مصیبت‌نامۀ عطار»، نشریۀ زبان و ادبیات؛ پژوهش‌نامۀ ادب غنایی، ش 8، صص 5ـ26.
بی‌نیاز، فتح‌االله (1387)، درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی، تهران، افراز.
پورنامداریان، تقی (1369)، داستان‌های پیامبران در کلیات شمس، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
 ــــــــــــ(1388)، در سایۀ آفتاب: شعر فارسی و ساخت‌شکنی در شعر مولوی، تهران، سخن.
توکلی، حمیدرضا (1394)، از اشارت‌های دریا: بوطیقای روایت در مثنوی، تهران، مروارید.
جمال‌زاده، محمدعلی (1385)، داستان‌های مثنوی (بانگ نای)، تهران، اطلاعات.
حمید، فاروق (1383)، «فنون قصه‌سرایی در مثنوی مولانا جلال‌الدّین رومی؛ آشفتگی یا توالی منطقی»، ترجمۀ عبدالرّزاق حیاتی، نامۀ فرهنگستان، د 6، س 3، ش 23، صص 95ـ171.
ریتر، هلموت (1369)، «دیوانگان در آثار عطار»، ترجمۀ عباس زریاب خویی، مجلۀ معارف، د 4، ش 2، صص 129ـ150.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1366)، بحر در کوزه، نقد و تفسیر قصه‌ها و تمثیلات مثنوی، تهران، علمی.
ــــــــــــــ(1366)، سر نی، نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی، تهران، علمی.
ـــــــــــ(1370)، با کاوران حله، چ6، تهران، علمی.
زمانی، کریم (1386)، شرح جامع مثنوی معنوی، چ24، تهران، اطلاعات.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1378)، زبور پارسی، تهران، آگه.
شوالیه، ژان و آلن گربران (1385)، فرهنگ نمادها، ترجمۀ سوادبه فضایلی، ج4، تهران، جیحون.
صفوی، سید سلمان (1388)، ساختار معنایی مثنوی، ترجمۀ مهوش‌السادات علوی، با مقدمۀ حسین نصر، تهران، میراث مکتوب.
عطار نیشابوری، فریدالدّین (1384)، منطق‌الطیر، به اهتمام صادق گوهرین، چ22، تهران، علمی فرهنگی.
ـــــــ(1386)، الف، اسرارنامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، چ2، تهران: سخن.
ـــــــ(1386)، ب، مصیبت‌نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، چ2، تهران: سخن.
ـــــــ(1387)، الهی‌نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، چ3، تهران، سخن.
فروزانفر، بدیع‌الزّمان (1382)، شرح مثنوی شریف، چ11، تهران، علمی فرهنگی.
ـــــــ(1370)، مآخذ قصص و تمثیلات، چ4، تهران: امیرکبیر.
منور، محمد بن ( 1371)، اسرارالتوحید، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، چ 3، تهران، آگاه.
مولوی، جلال‌الدّین محمد (1363)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد. ا. نیکلسون، به اهتمام نصراالله پورجوادی، تهران، امیرکبیر.
ـــــــ(1393)، غزلیات شمس تبریز، مقدمه، گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
منشی، ابوالمعالی نصراالله (1367)، کلیله و دمنه، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، چ 8، تهران، امیرکبیر.
هجویری، علی‌بن عثمان (1383)، کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، تهران، سروش.