صفات بلاغی با تکیه بر جنبه‌های کنایی آن در غزلیات سعدی شیرازی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، رودهن، ایران.

2 استادگروه زبان وادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، رودهن، ایران.

3 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن رودهن، ایران.

چکیده

مبحث دستور در عرصۀ بیکران زبان و ادبیات فارسی به عنوان یکی از مباحث اساسی فنون و نظم سخن بسیار پرکاربرد است. با توجه به این امر، بررسی بن‌مایه‌ها و عناصر درونی این مقوله بستر مناسبی را برای تحقیق و پژوهش بسیار فراهم می‌آورد. «صفت» یکی از مقوله‌های دستور زبان فارسی است و کار آن از نظر منطقی و دستوری در کلام، خاص کردن موصوف است. در عین حال، «کنایه» از مباحث بیان و بدیع است که از طریق استدلال و دریافت معنی صورت می‌گیرد. یکی از شگردهای زبانی سعدی، آوردن صفات و تعابیر کنایی زیباست که از آن برای برجسته‌سازی کلام خویش بهره می‌گیرد و با کمک این عناصر شاعرانه و بدیع بر جذابیت کلام خود می‌افزاید. هدف از این جستار، بررسی بسامد عناصر و بن‌مایه‌های صفت با توجه به جنبه‌های کنایی آن از نظر ساختار لفظی، انواع صفت و روابط و مناسبات آن در غزلیات سعدی شیرازی است. روش کار در این پژوهش، توصیفی‌ـ آماری است. صفت‌های کنایی به عنوان یکی از اجزای سازندۀ زبان محاوره در غزلیات سعدی نمودِ بسیار روشن و آشکاری دارد که البته در این میان، سهم سعدی در کاربرد صفت‌های کنایی به طور محسوسی کمتر از هم‌عصران خود است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Metonymical Aspects of Rhetorical Adjectives in Saadi Shirazi’s Sonnets

نویسندگان [English]

  • Kobra Shaban Ghoochan Atigh 1
  • mahmoud tavousi 2
  • mehdi Mahoozi 3
1 Ph.D. Candidate of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Roudehen Branch, Roudehen, Iran.
2 Professor of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Roudehen Branch, Roudehen, Iran.
3 Associate Professor of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Roudehen Branch, Roudehen, Iran.
چکیده [English]

Grammar is one of the fundamental subjects of study in the vast field of Persian language and literature and the study of its elements provides a good basis for research. “Adjective” is one of the parts of speech in Persian grammar and its function is to modify the noun to which it refers. Metonymy is a means of expression that is understood through argumentation and meaning comprehension. One of Saadi’s linguistic techniques is the use of beautiful adjectives and metonymies to make his poetry more attractive. This research employs a statistical approach to investigate the frequency of adjectives containing metonymy in terms of verbal structure in Saadi’s sonnets. Metonymical adjectives, as one of the elements of conversational language, play a prominent role in Saadi’s sonnets. However, Saadi’s contribution to the use of metonymical adjectives is considerably less than that of his contemporaries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adjective
  • Metonymy
  • Sonnet
  • Saadi Shirazi
  • Artistic technique

مراجع

ارژنگ، غلامرضا (1396)، دستور زبان فارسی امروز، تهران، قطره.
انوری، حسن و حسن گیوی (1385)، دستور زبان فارسی، تهران، فاطمی.
جرجانی، عبدالقاهر (1372)، اسرارالبلاغه، ترجمۀ جلیل تجلیل، تهران، نشر دانشگاه تهران.
حسین‌پور سرکاریزی، احمد (1395)، «ارزش بلاغی و زیباشناسی صفت»، فصلنامۀ تخصصی ادبیات فارسی واحد مشهد دانشگاه آزاد، د 2، ش 7، صص 155ـ172.
خزائلی، محمد (1350)، دستور زبان فارسی، تهران، جاوید.
خطیب‌رهبر، خلیل (1368)، دستور زبان فارسی، تهران، مهتاب.
خیام‌پور، عبدالرسول (1386)، دستور زبان فارسی، تهران، ستوده.
دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران.
رادویانی، محمد‌بن عمر (1380)، ترجمان البلاغه، به اهتمام، تصحیح، حواشی و توضیحات احمد آتش، ترجمه، مقدمه و توضیحات به کوشش توفیق سبحانی و اسماعیل حاکمی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
زکی‌نژادیان، سید محسن، محمدرضا صالحی مازندرانی و پروین گلی‌زاده (1396)، «کارکرد کنایه در غزلیات شمس»، پژوهشنامۀ زبان و ادب پارسی (گوهر گویا)، د 11، ش 2 (پیاپی 33)، صص 95ـ118.
زمخشری، جاراالله محمود (1385)، اساس البلاغه، به کوشش م. ر. جویباری و جمعی از نویسندگان، قم، نسیم فردوس.
سرافرازی، عباس؛ باغدار دلگشا، علی، (1373) کلیّات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی و عباس اقبال آشتیانی، تهران، فروغی.
سیوطی، عبدالرّحمن (1380)، الإتقان فی علوم القرآن، ج 2، ترجمۀ سیّد هادی حائری، تهران، امیرکبیر.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380)، صُوَر خیال در شعر فارسی، چ 12، تهران، آگاه.
شمیسا، سیروس (1387)، بیان، چ 3، تهران، میترا.
فرشیدورد، خسرو (1392)، دستور مفصل امروز، تهران، سخن.
کزازی، میرجلال‌الدّین (1389)، زیباشناسی سخن پارسی 1 (بیان)، چ 9، تهران، کتاب ماد.
محتشمی، بهمن (1370)، دستور کامل زبان فارسی، تهران، اشراقی.
مدرسی، فاطمه (1387)، از واج تا جمله؛ فرهنگ زبان‌شناسی‌ـ دستوری، تهران، چاپار.
مشکوة‌الدینی، مهدی (1385)، دستور زبان بر پایۀ نظریۀ گشتاری، مشهد، دانشگاه فردوسی.
مشکور، محمدجواد (1368). دستورنامه: در صرف و نحو زبان پارسی، تهران، شرق.
ناتل خانلری، پرویز (1377)، دستور زبان فارسی، تهران، توس.
وحیدیان کامیار، تقی (1375)، «کنایه؛ نقاشی زبان»، نامۀ فرهنگستان، ش 8، صص 55ـ69.
وزین‌پور، نادر (1375)، دستورات زبان فارسی، تهران، معین.
وفایی، عباسعلی (1392)، دستور تطبیقی، تهران، انتشارات سخن.
همایی، جلال‌الدّین (1383)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چ 22، تهران، مرکز نشر هما.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 اسفند 1397
  • تاریخ بازنگری: 20 مهر 1398
  • تاریخ پذیرش: 01 بهمن 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار