سماع رنگ در غزلیات شمس (کمپوزیسیون رنگ و تأثیر رنگ در ادراک خودآگاه و ناخودآگاه)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی

2 استاد روانشناسی بالینی دانشگاه خوارزمی

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی

چکیده

در این پژوهش، شیوه‌های کاربرد رنگ را در غزلیات شمس مولانا بررسی کرده‌ایم؛ شیوه‌هایی که انتقال معانی و مفاهیم ذهنی او را تسریع کرده‌اند و از نظر شناختی نیز حائز اهمیت هستند. رنگ در غزلیات شمس بسیار تراکم دارد. به همین دلیل، ما از کثرت رنگ به «سماع رنگ» تعبیر کرده‌ایم. منظور از کثرت رنگ، هم تعداد رنگ‌هاست و هم رنگ در انواع نمودهای آن و نیز شیوه‌های کاربرد رنگ‌ها در آن مد نظر است. این تراکم رنگ را به طرق مختلف که عبارتند از: کمپوزیسیون رنگ (خلوص رنگ، حرکت در رنگ، هارمونی رنگ و کنتراست رنگ) و تأثیر رنگ در ادراک خودآگاه و ناخودآگاه، و نیز اکسپرسیون رنگ (روان‌شناسی رنگ) بیان کرده‌ایم. ترکیب‌بندی رنگ‌ها در غزلیات شمس، گاهی در یک بیت، گاهی در چند بیت پیاپی و گاهی در هر بیت یک غزل، پی‌درپی، یک یا چند رنگ یا مصادیق رنگ‌ها به‌کار برده شده‌است. در این پژوهش، رنگ‌های پربسامد را با مفاهیم آن‌ها تحلیل کرده‌ایم و از اصطلاحاتی که در فیزیک و هنر کاربرد دارند، در خدمت ادبیات و روان‌شناسی بهره برده‌ایم. به دلیل گستردگی رنگ‌ها در غزلیات شمس، فقط به رنگ‌های سفید، سیاه و قرمز بسنده کرده‌ایم. روش ما در این تحقیق نیز کمّی و کیفی است. مولانا در همۀ غزلیات خویش از رنگ‌ها برای بیان مفاهیم انتزاعی و گاهی مفاهیم محسوس و حقیقی بهره برده‌است. همچنین، از رنگ‌ها بیشتر به شکل نمادین و سمبولیک استفاده کرده‌است. در عرصۀ شعر، رنگ‌هاـ که مُثُل‌های ازلی‌ هستند و فرزندان نورند و نور مادر آن‌هاست ـ یاریگر اندیشۀ مولانا هستند. این مفاهیم انتزاعی با رنگ برای انسان ملموس‌تر و محسوس‌تر می‌گردند. نویسندگان در این پژوهش برآنند که ابعاد تازه‌ای از این جهان پررمز و راز مولانا را در غزلیات شمس با تلفیق رویکردهای زیبایی‌شناختی و روان‌شناختی بازنمایی کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Influence of Color on Conscious and Unconscious Perception in Rumi’s Poetry

نویسندگان [English]

  • Habibiolah Abbasi 1
  • Alireza Moradi 2
  • Gholam Ali Fallah 1
  • Sediqe Gholamzade 3
1 Professor of Persian Language and Literature, University of Kharazmi
2 Professor of Psychology University of Kharazmi
3 Ph.D. Candidate of Persian Language and Literature, University of Tehran
چکیده [English]

This research studies the use of color in Rumi’s Diwan-e Shams-e Tabrizi. Since many colors with different symbolic representations are used in this work, we have used “sama,” which is a Sufi ceremony involving dancing, to refer to the ubiquity of color in it. The article considers three aspects to this ubiquity: composition of color (purity of color, motion in color, harmony of color, and contrast of color), the influence of color on conscious and unconscious perception, and expression of color (psychology of color). Adopting the notions of physics and art, the article analyzes the symbolic representations of the colors white, black, and red, which Rumi sometimes uses to express concrete concepts and sometimes, as they make abstraction more tangible to the reader, to express abstract ones.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Color
  • Composition
  • Cognition
  • Conscious
  • Unconscious
  • Rumi

مراجع

لوشر، ماکس (۱۳۹۵)، روان‌شناسی رنگ‌ها، ترجمۀ ویدا ابی‌زاده، چ30، تهران، نشر درسا.
ایتن، جوهانز (۱۳۹۶)، کتاب رنگ، ترجمۀ محمدحسین حکیمی، چ6، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت و فرهنگ و ارشاد اسلامی.
پنتون، آیزمن (۱۳۹۵)،لئاتریس، ترجمۀ روح‌االله زمزمه، چ6، تهران، انتشارات بیهق کتاب.
شرین، آریس (۱۳۹۴)، عناصر ساختار و اصول رنگ، ترجمۀ آرمینه آواک قهرمانی، چ1، تهران، فرهنگسرای میردشتی.
اِ. داندیس، دونیس (۱۳۹۶)، مبادی سواد بصری، ترجمۀ مسعود سپهر، چ50، تهران، انتشارات سروش.
مشکینی، علی (1424ق)، تحریرالمواعظ العددیه، قم،الهادی.
مولوی، جلال‌الدّین محمد (۱۳۶۳)، غزلیات شمس، تصحیح بدیع‌الزّمان فروزانفر، چ3، تهران، انتشارات امیرکبیر.
Jennifer, Olsen (2010), The Effect of Color on Conscious and Unconscious Cognition. Carnegie Mellon University.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 بهمن 1397
  • تاریخ بازنگری: 20 مهر 1398
  • تاریخ پذیرش: 01 بهمن 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار