Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی

چکیده

برای زیبایی­شناسی تطبیقی چند اثر از شیوه­های گوناگونی استفاده می­شود. بهره­مندی از نظریۀ قطب مجازی زبان یکی از آنهاست. نویسندگان نثر مرسل با گرایش به قطب مجازی زبان، چگونه واژه­ها را ترکیب، هم­نشین و جای­گردانی نحوی می­کنند تا آثارشان به مرز زیبایی و ادبیت برسد؟ مقالة حاضر برای یافتن پاسخ مناسب، با روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر سبک­شناسی ساختارگرا، آرای بلاغیون را مطالعه نموده و با تکیه بر نظریۀ قطب مجازی زبان، آثار دورة اوّلِ نثرمرسل را به صورت تطبیقی بررسی کرده­است. نتایج نشان می­دهد، زیبایی این آثار، مبتنی بر درونۀ زبان است و عواملی چون: جای­گردانی نحوی، ترکیب و هم­نشینیِ واژگان، توجّه به آغاز و پایان جمله­ها، استفادة هنری از حروف، قیدها، پسوندها و پیشوندها باعث شده، تا ساخت­شکنی­های هنرمندانه، ایجازهای دلنشین، دلالت­های ثانوّیه، توازن نحوی و موسیقی زبانیِ مناسبی ایجاد گردد و به شکل معناداری نثر مرسل را هنری نماید. در این راه، نویسندة تاریخ سیستان موفّق­تر از نویسندگان دیگر بوده­است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Aesthetics of Prose Based on Jacobson’s Virtual Pole

نویسندگان [English]

  • Efafat Neghabi 1
  • mohsen vesaghati jalal 2

1 Associate Professor of Persian Language and Literature Kharazmi University

2 Ph.D. Candidate of Persian Language and Literature Kharazmi University

چکیده [English]

Different methods can be adopted to do an aesthetic study on a literary work. The theory of virtual pole and metaphor formulated by Jacobson is one of them. Jacobson believes that when language separates from the zero point and moves towards becoming an art, it may move towards the virtual pole or flow towards the metaphorical pole in order to get a text to the borders of literariness and beauty. Writers of prose write and combine words with a tendency towards the virtual pole of language. History of Sistan is one of the important works of prose for its excellent display of the virtual pole of language. This study employs Jacobson’s theory to examine History of Sistan and extract its aesthetic factors. It concludes that the value of this book is due to its language and the literary and structural linguistic features the author uses has caused his work to be one of the finest works of prose.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prose
  • Virtual pole
  • Metaphor
  • Jacobson
  • Language
 بلعمی، ابوعلی (1383)، تاریخ بلعمی، تصحیح محمد تقی بهار، چ3، تهران، زوّار.
 بهار، محمد تقی (1381)، سبک شناسی نثر، جلد دوم، تهران: انتشارات زوار.
 تاریخ سیستان (1366)، تصحیح: محمدتقی بهار، چ 2، تهران، انتشارات پدیدۀ خاور.
پور نامداریان، تقی (1388)، در سایۀ آفتاب: شعر فارسی و ساخت شکنی در شعر مولوی، تهران، سخن.
جرجانی، عبدالقاهر (1368)، دلایل الاعجاز فی القران، ترجمۀ محمد رادمنش، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
حق بین، فریده (1392). زبان شناسی ایرانی، نگاهی تاریخی از دورۀ باستان تا قرن دهم، تهران: نشر مرکز.
حق­شناس، علی محمد (1383)، «آزادی و رهایی در زبان و ادبیات»، فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات ادبی دانشگاه تربیت معلم، ش3و4، پاییز و زمستان 1383، صص58-39.
---------------- (1390)، زبان و ادب فارسی در گذرگاه سنت و مدرنیته، چاپ دوم، تهران: آگه.
 خطیبی، حسین (1390)، فن نثر در ادب فارسی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات زوار.
خیام، عمر (1312)، نوروزنامه، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: کتابخانۀ کاوه.
دبیر مقدم، محمد (1389)، «سیبویه، زبان شناس و دستور نویس»، دستور، شمارۀ 6، صص43-23.
رضایی، والی و سید محمد تقی طیّب (1385)، «ساخت اطلاع و ترتیب سازه­های جمله»، مجلۀ دستور، شمارۀ 2، صص19-2.
ریچاردز، آی. ای (1392)، معنای معنا، ترجمۀ محمود فضیلت، تهران: موسسۀ فرهنگی نشاط
سارتر، ژان پل (1370)،  ادبیات چیست، ترجمۀ ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات کتاب زمان.
سجودی، فرزان (1394)، ساخت­گرایی، پساساخت­گرایی و مطالعات ادبی، چاپ سوم، تهران:سورۀ مهر.
سید قاسم، لیلا (1396)، بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی، تهران، انتشارات هرمس.
شفیعی کد کنی، محمد رضا (1391)، رستاخیز کلمات، تهران: سخن.
ـــــــــــ (1392)، زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: انتشارات سخن.
صفوی، کوروش (1390)، از زبان شناسی به ادبیات، جلد اول، چاپ سوم، تهران: انتشارات سورۀ مهر.
ــــــــــ (1390)، از زبان شناسی به ادبیات، جلد دوم، چاپ سوم، تهران: انتشارات سورۀ مهر.
ضیفف، شوقی (1390)، تاریخ و تطور علوم بلاغت، ترجمۀ محمد رضا ترکی، چاپ دوم، تهران: سمت.
طالبیان، یحیی و نجمه حسینی (1387)، مدایح سبک خراسانی و گرایش به قطب مجازی زبان با استناد به شعر منوچهری، فصلنامۀ پژوهش های ادبی، شمارۀ21، صص 52-39.
علایی، مشیت (1390)، زیبایی­شناسی و نقد، تهران: نشر کتاب آمه.
 فتوحی، محمود (1390)، سبک­شناسی، نظریه­ها، رویکردها و روش­ها، تهران: انتشارات سخن.
مقدمۀ شاهنامۀ ابومنصوری (1349)، تصحیح محمد قزوینی، منقول در فردوسی و شاهنامۀ او، تهران، انجمن آثار ملی.
مهرکی، ایرج و حسین علیزاده (1390)، «قطب مجازی زبان نثر صوفیه با تکیه بر مقالات ششمس»، دو فصلنامه زبان و ادب فارسی، شمارۀ 80، صص50-21.
ناتل خانلری، پرویز (1391)، تاریخ زبان فارسی، تهران، فرهنگ نشر نو.
یاکوبسن، رومن ( 1369)، زبان­شناسی و نقد ادبی، ترجمۀ مریم خوزان و حسین پاینده، تهران، نشر نی.