Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایذه، ایذه، ایران

چکیده

امیرخسرو دهلوی، شاعر، عارف و موسیقیدان بزرگ فارسی‌زبان هند، حلقۀ اتصال و پیوند سه فرهنگ غنی، ایرانی‌ـ اسلامی و هندی است. شناخت خدمات ارزندۀ او در حوزۀ شعر و موسیقی و پیوند این دو در بیان مفاهیم، برای درک درست از رابطۀ فرهنگ شعری زبان فارسی با موسیقی، بسیار مهم است. مثنوی ارزشمند«نُه ‌سپهر» او از جمله منابع قابل اعتنا و اعتمادی است که سرشار از مفردات، ترکیبات و اصطلاحات مربوط به علم موسیقی است. ایهام موسیقایی، یکی از بارزترین ویژگی‌های بدیعی این اثر است. بنابراین، برای شناخت اهمیت موسیقی در پرورش مفاهیم شعری امیرخسرو، منبعی بسیار مهم به شمار می‌رود. در این پژوهش، کوشش شده‌است تا بازتاب صنعت ادبی ایهام موسیقایی در این اثر بررسی و گزارش شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Musical Ambiguity in Amīr Khusrau Dehlavī’s Nine Skies

نویسنده [English]

  • omidvar alimahmoudi

Assistant Professor of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Izeh Branch, Izeh, Iran

چکیده [English]

Amīr Khusrau Dehlavī, the Indian Persian-speaking mystic and musician, is the link between three the rich Iranian, Islamic, and Indian cultures. In order to understand the link between the poetic traditions of Persian language and music properly, it is important to recognize his invaluable contributions to poetry and music and his combining these two for articulation of concepts. Nine Skies, Dehlavī’s masnavi, is among the most reliable works and is replete with musical terms. Musical ambiguity is one of the outstanding rhetorical figures in Nine Skies. Thus, it significantly helps us recognize the effect of music on Dehlavī’s elaboration of poetic concepts. The present study intends to address musical ambiguity as a literary device in this work.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Amīr Khusrau Dehlavī
  • Musical ambiguity
  • Masnavi
  • Nine Skies
  • Ambiguity
ارشاد، فرهنگ (1379)، مهاجرت تاریخی ایرانیان به هند، چ 2، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
آریا، غلامعلی (1365)، طریقۀ چشتیه در هند و پاکستان و خدمات پیروان این طریقه به فرهنگ اسلامی و ایرانی، تهران، زوار.
بهارلو، علیرضا و امیرحسین چیت‌سازیان (1391)، «جایگاه هنر و موسیقی در آرا و اندیشۀ مولانا»، کتاب ماه ادبیات، ش 61، صص 59ـ65.
پورمند، مهران (1379)، دایرة‌المعارف موسیقی کهن ایرانی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
تمیم‌داری، احمد (1372)، «پیوندهای فرهنگی ایران و هند»، مجلۀ کیهان فرهنگی، ش 99، صص10ـ13.
چناری، امیر (1392)، «نگاهی نو به ایهام در بدیع فارسی»، پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت، س 2، صص 115ـ134.
بتناگر، چندر شیکهر (1382)، «آفرینش‌های هنری امیرخسرو»، کتاب ماه ادبیاتو فلسفه، ش 75ـ76، صص 26ـ33.
حافظ شیرازی، شمس‌الدّین محمّد (1377)، دیوان حافظ، تصحیح قزوینی و غنی، چ 7، تهران، اساطیر.
حدادی، نصرت‌االله (1376)، فرهنگنامۀ موسیقی ایران، تهران، توتیا.
خلف تبریزی، محمدبن حسین(1362)، برهان قاطع(دورۀ پنج جلدی)، به کوشش محمد معین، تهران، امیرکبیر.
دهخدا، علی‌اکبر (1352)، لغت‌نامه، تهران، سازمان لغت‌نامه.
دهلوی، امیرخسرو(1950م)، مثنوی نُه سپهر، تصحیح محمد وحیدمیرزا، کلکته، هند: بپشث مشن پریس.
راستگو، محمد (1382)، هنر سخن‌آرایی، تهران، سمت.
رامپوری، غیاث‌الدّین محمد (1362)، غیاث‌اللغات، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، کانون معرفت.
ستایشگر، مهدی (1381)، واژه‌نامۀ موسیقی ایران‌زمین، ج 1 و 2، تهران، اطلاعات.
سعدی شیرازی، مصلح‌الدّین (1371)، کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران، ققنوس.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1386)، موسیقی شعر، چ 10، تهران، آگه.
شمس، بهاءالدّین (1383)، موسیقی در عهد باستان، تهران، نور.
عباس رضوی، سید اطهر (1380)، تاریخ تصوف در هند، ترجمۀ منصور معتمدی، ج 1، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
عبدالرّحمن، صباح‌الدّین (1377)، «ستایش زادگاه در آثار امیرخسرو دهلوی»، نامۀ پارسی (آکادمی شبلی)، ش 4، صص 28ـ66.
عمید زنجانی، عباسعلی (1367)، تحقیق و بررسی در تاریخ تصوف، تهران، دار الإسلام.
فارابی، ابونصر (1375)، کتاب موسیقی کبیر، ترجمۀ آذرتاش آذرنوش، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کی‌منش، عباس (1387). «امیرخسرو و موسیقی دیوان او». حافظ، ش 58، صص 115ـ133.
مشایخ فریدنی، محمدحسین (1366)، «امیرخسرو دهلوی طوطی هند»، کیهان فرهنگی، ش 48، صص 26ـ31.
معین، محمد (1386)، فرهنگ فارسی، چ 24، تهران، اساطیر.
منوچهری دامغانی، احمد (1370)، دیوان منوجهری، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، زوار.
نصر، سید حسن (1373)، «تصوف و تأثیر آن در موسیقی»، فصلنامۀ هنر، ش 26، صص 169ـ178.
وطواط، رشیدالدّین (1362)، حدائق السحر فی دقایق الشعر، تهران، کتابخانۀ طهوری و سنایی.
همایی، جلال‌الدّین (1389)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران، انتشارات اهورا.