Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ‌ارشد زبان‌شناسی ‌رایانشی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ‌ارشد ادبیات کودک ‌و نوجوان، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

3 استاد زبانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران

چکیده

لکان نه‌تنها ناخودآگاه را دارای ساختار زبان، بلکه آن را زاییدۀ زبان می‌داند. مهم‌ترین کلیدواژۀ نظریۀ «ناخودآگاه زبانی» مفهوم زبان‌شناختیِ «دیگری بزرگ» است که در سایۀ نظام سه­گانی­ِ ساحت­های «واقعی، خیالی، نمادین» مفاهیم روانکاوانۀ بنیادینی چون ناخودآگاه، اگو، میل وغیره... را بازتعریف می­کند. دیگری بزرگ دلالت بر نظم نمادینی دارد که خود را بر فرایند سوبژکتیویته تحمیل می­کند. از آنجا که هم رویکرد ناخودآگاه زبانی، هم متنِ «یک داستان محشر» بر فرایند تحمیلیِ تکوینِ سوژه تمرکز دارند، لذا آن رویکرد برای تحلیل این متن اختیار شده­است. با التفات ‌به اینکه رویکرد ناخودآگاه زبانی، روشی پساساختگرا است و هدف پساساختگرایی، دگرخوانی متن، هدف از پژوهش حاضر دگرخوانشی است که از تلاقی بایسته‌های روانکاوانۀ این نظریه با رهیافت‌های استعاریِ نهفته در متن حاصل می­آید. از آنجا که لکان استعاره و مجاز را مجرای تحقق سوژه می­داند، پژوهشِ پیشِ­رو به روش تحلیلی­توصیفی، ضمن کشف استعارات و مَجازهای مرتبط با سوبژکتیویته، در پی چگونگی نقش این استعاره­ها و مجازها در بازخوانیِ روان­کاوانۀ متن می­باشد. کم‌توجهی پژوهشگران ادبیات کودک به رویکردهای بین‌رشته‌ای، نگاه تک‌بعدی و صرفاً آرایه‌ایِ آن­ها به استعاره، و نیز تغافل از خوانش­های نشانه­شناختیِ داستان ضرورت پژوهش را انکارناپذیر می‌نماید. این پژوهش برای نخستین­بار از نظریۀ لکان برای خوانش بینامتنیِ دو متن نوشتاری و تصویری بهره می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Psycho-metaphoric Analysis of Childish Story: "Something from Nothing",Based on the Theory of Linguistic Unconscious

نویسندگان [English]

  • Amirhossein Zanjanbar 1
  • Fatemeh Bostani 2
  • Gholamhossein Karimi Doostan 3

1 M.A Computational Llinguistics Tehran University

2 M.A Student Children ̓s and Young Adult Literature Payame Noor University South Tehran Branch

3 Professor, Linguistics Department, University of Tehran

چکیده [English]

Jacques Lacan knows the language as the “Trojan horse” which is given to us by the “other,” but within it, there are some soldiers hiding and occupying all our existence. He not only considers a linguistic structure for the unconscious, but also believes that it is born of language. Unlike Freud’s theory of the unconscious, which is based on biological drives, the most important paradigm of Lacanian “linguistic unconscious” is the concept of “meta other,” which, during the child’s development, spreads in the imaginary order, symbolic order, and real order respectively and overshadows the existence of fundamental concepts such as unconscious, language, superego, ego-ideal, and desire. Since applying the theory of the linguistic unconscious to literature is a post-structuralist approach and the purpose of post-structuralism is to reread the text, the purpose of this study is to reread Phoebe Gilman’s Something from Nothing based on the paradigms of this theory and the metaphors in the visual text and written text of the book. Critics’ neglect of interdisciplinary approaches to children’s literature, their one-dimensional and merely figurative view of metaphor instead of using it to analyze stories, and most importantly, the scarcity of research in the field of analytical critique of children’s literature in Iran, call for research in this field. Thus, the present study employs Lacanian psychoanalysis to answer two fundamental questions regarding Something from Nothing: What are the metaphors and tropes based on the linguistic unconscious that make rereading of the text possible? Through what mechanisms do these metaphors and tropes lead to the production of meaning?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Linguistic unconscious
  • Post-structuralist Criticism
  • Lacan
  • Child's story
  • Subjectivity
  • metaphor
  • Semiotics
ابراهیمی، سیدرضا (1390)، خوانش شعر "ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد" فروغ فرخزاد از دیدگاه تحلیل روانکاوی ژاک لکان، زبان ‌و ادب ‌فارسی، س3، ش 9، صص 1ـ 24.
انوری، زهرا (1387)، لولوی قشنگ من، تصویرگر: افرا نوبهار، تهران، کانون پرورشی فکری کودکان.
ایگلتون، تری (1368)، پیش‌درآمدی بر نظریۀ ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران، مرکز.
پالمر، دونالد (1395)، ساختارگرایی و پساساختارگرایی، ترجمۀ مهشید کریمایی، چ 1، تهران، شیرازۀ کتاب ما.
پاینده، حسین (1388)، نقد شعر "زمستان" از منظر نظریۀ روانکاوی لکان، زبان ‌و ادب ‌فارسی، ش 42، صص 27ـ46.
تیموریان، آناهیتا (1396)، قایق کاغذی، چ 1، تهران، فاطمی.
جانستون، ایدرین (1394)، «ژاک لکان»، دانشنامۀ فلسفۀ استنفورد، ترجمۀ هیمن برین، چ 1، تهران، ققنوس.
حیدری، فاطمه و میثم فرد (1393)، خوانش لکانی روان­پریشی رمان بوف کور، پژوهش ادبیات معاصر جهان، د 18، ش 2، صص41-61.
حیدری، فاطمه و میثم فرد (1393)، خوانش لکانی از امر سیاسی در رمان همسایه­ها، پژوهش­های نقد ادبی و سبک­شناسی، د 5، ش 16، صص43-66.
راجر، فالر و دیگران (1397)، زبانشناسی و نقد ادبی، ترجمۀ مریم خوزان و حسین پاینده، چ 6، تهران، نی.
راستی، مجید و دیگران (1394)، «آرزوهای یک سنگ»، مجموعۀ یک اسم و چند قصه: "سنگ"،
زنجانبر، امیرحسین و فاطمه بستانی و حسین زارع (1398)، «تحلیل نشانه‌روانکاوی رمان نوجوان "مسابقه‌دات‌کام" با رویکرد واسازی»، پژوهش‌های زبانی، د 10، ش 1، صص 59ـ82.
زنجانبر، امیرحسین (1398)، شگرد رواییِ «همانی تراجهانی» در داسـتان­های کودک­ونوجوان: با رویــکرد هستی­شناختی، دوفصلنامه روایت­شناسی، د 3، ش2 .
ژیژک، اسلاوُی (1395)، لکان به روایت ژیژک، ترجمۀ فتاح محمدی، چ 3، زنجان، نشر هزارۀ ‌سوم.
سجودی، فرزان (1383)، نشانه‌شناسی کاربردی، چ 2، تهران، قصه.
سعیدی، عبدالرضا (1392)، «خوانش لکانی از شعر "ندای آغاز" اثر سهراب سپهری»، شعرپژوهی،س 5. ش 3، صص 100ـ118.
شمس و دیگران (1394)، «یک نوک کوچولو»: مجموعۀ یک اسم و چند قصه: "مداد"، تصویرگر: ایلگار رحیمی، تهران، چکه.
صابری، فاطمه­نسا و مصطفی صدیقی و فرامرز خجسته (1397)، خوانش لکانی رمان عامه­پسند پریچهر، نقد و نظریه ادبی، س 3، ش2، پ6، صص 121-141.
فانون، فرانس (1355)، پوست سیاه صورتکهای سفید، ترجمۀ محمدامین کاردان، تهران، خوارزمی.
  فروید، زیگموند و ژاک لکان (1388)، «بررسی نظریات روانکاوی در دو فیلم آلفرد هیچکاک»، گلستانه، ترجمۀ سید شهاب‌الدّین ساداتی، ش 100، صص 60ـ66.
فینک، بروس (1397)، سوژۀ لکانی، ترجمۀ محمدعلی جعفری، چ 1، تهران، ققنوس.
گیلمن، فوئب (1397)، یک داستان محشر، ترجمۀ نسرین وکیلی و پدرام مهین‌پور، چ 6، تهران، مبتکران.
لواین، استیون زد. (1397)، لکان در قابی دیگر، ترجمۀ مهدی ملک، چ 1، تهران، شَوَند.
محسنی، محمدرضا (1386)، «ژاک لکان زبان و ناخودآگاه»، پژوهش زبان‌های خارجی، ش 38، صص 85ـ98.
مولّلی، کرامت (1386)، مبانی روان‌کاوی فروید لکان، چ 3، تهران، نی.
نجومیان، امیرعلی (1391)، عشق متنی تجربه عشق در کتاب "عشق روی پیاده­رو" مصطفی مستور، فصلنامه نقد ادبی،س5، ش 18، صص 97-117.
هال، دونالد ای (1395)، سوبژکتیویته در ادبیات و فلسفه. چ 1، تهران، دنیای اقتصاد.
هومر، شون (1396)، ژاک لکان، ترجمۀ محمدعلی جعفری و سید محمدابراهیم طاهایی، چ‌ 5، تهران، ققنوس.
هنرکار، لیلا (1394)، خط سیاه تنها، تصویرگر: زهرا کیقبادی، تهران، علمی­وفرهنگی.
یزدخواستی، حامد و فؤاد مولودی (1391)، خوانشی لکانی از شازده احتجاب، ادب­پژوهی، ش 21، صص111-139.
Friedman, Lawrence. (1999). The horizontal Society, New Haven. CT: Yale University Press.
Gilman, Phoebe. (1993). Something from nothing. New York: Scholastic Press.  Lacan, Jacques. (1977). Ecrits: A Selection, trans: Alan Sheridan. New York: Norton.
McHale, Brian (2004). Postmodern Fiction. New York and London: Routledge.