Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

3 پژوهشگر پسادکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

تفریح و بازی یکی از مشخصات جدایی‌ناپذیر دوران کودکی است، تا آنجا که می‌توان گفت دوران کودکی به بازی‌های مربوط به آن پیوند خورده‌است. نه‌تنها کودک، بلکه بزرگسالان نیز به تفریح و شادی نیاز دارند؛ چنان‌که می‌توان گفت تفریح، یکی از نیازهای انکارناپذیر در درون هر انسان است؛ همان ‌طور که ویلیام گلاسر نیز یکی از پنج نیاز اساسی انسان را نیاز به تفریح دانسته‌است. ادبیات کودکان، خصوصاً داستان‌های برگزیده از منظر منتقدان صاحب‌نظر، علاوه بر نقشی که در تأمین نیازهای اساسی کودک ایفا می‌کند، تأثیر شایان‌توجهی نیز در تقویت توانمندی او در تأمین نیازهای اساسی‌ دارد. با این پیش‌فرض، پژوهش حاضر به بررسی کتاب‌های برگزیدۀ داستانی، بر اساس برانگیختگی نیاز به تفریح در نظریۀ انتخاب گلاسر، در شخصیت‌های اصلی و فرعی داستان‌ها و چگونگی عملکرد ایشان در زمان برانگیختگی این نیاز و نوع تأثیر عملکرد مزبور در سرنوشت شخصیت داستان می‌پردازد. در حقیقت، می‌توان گفت داستان‌های کودک علاوه بر اینکه وسیله‌ای برای تفریح کودک و پاداشی برای یادگیری اوست، می‌تواند با توجه به روان‌شناسی دوران کودکی و شخصیت‌پردازی متناسب با این دوران، به تقویت توانمندی کودکان در انتخاب‌های زندگی‌ آنان بپردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Psychological Analysis of “Need for Fun” in Selected Children’s Stories Based on William Glaser’s Choice Theory

نویسندگان [English]

  • Naser Nikoubakht 1
  • javad Dehghanian 2
  • Somayeh Rezaee 3

1 Professor of Persian Language and Literature Tarbiat Modares University

2 Associate Professor of Persian Language and Literature Shiraz University

3 Postdoctoral Researcher of Persian Language and Literature Tarbiat Modares University

چکیده [English]

Romances and stories, and in particular children’s literature, have the significant potential to be utilized toward both education and treating some of the behavioral and personality disorders of children as well as to enhance some of their abilities. Children’s literature, especially the selected stories of this article, has a significant role in providing the basic needs of the child. This article examines fictional books, based on the idea of aroused need for recreation in William Glaser’s choice theory, to study how the characters of the stories act at the time of the arousal of this need. It also studies the type of effect their actions have on their fates. In fact, children’s stories, in addition to being a vehicle for their recreation and a reward for learning, can employ child psychology and an appropriate characterization to enhance their ability to make life choices.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Children’s literature
  • Child psychology
  • Adolescent literature
  • Psychotherapy
  • William Glaser
اخوت، احمد (1392)، دستور زبان داستان، چ2، اصفهان، فردا.
اکبرپور، احمد (1388)، اگر من خلبان بودم، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
ایراندوست، علی‌اکبر (1374)، تا مدرسه راهی نیست، گروه سنی ب و ج، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
پوریا، سرور (1368)، اسب سفید و درۀ سبز، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
تقی، شکوفه (1365)، زیباترین آواز، گروه ج، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
جان‌بزرگی، مسعود و سید محمد غروی (1395)، نظریه‌های نوین روان‌درمانگری و مشاوره؛ اصول، فنون و مطابقت‌های فرهنگی، تهران، سمت.
جعفری، لاله (1383)، قهوه‌ای، تهران، شباویز.
جوادی متقی، شبنم (1383)، فروشگاه و من، گروه سنی الف و ب، تهران، شباویز.
حبیبی، حامد (1387)، بوقی که خروسک گرفته بود، گروه سنی ب و ج، تهران، علمی فرهنگی.
حدادی، هدا (1382)، روز ابری من، گروه سنی ب. تهران، شباویز.
ــــــــــــــ حدادی، هدا (1382)، روز ابری من، گروه سنی ب، تهران، شباویز.
حسن‌زاده، فرهاد (1386)، سنگ‌های آرزو، گروه سنی ب، تهران، علمی فرهنگی.
ــــــــــــــ (1393 الف)، دنیا را بلرزان کوتی‌کوتی، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ــــــــــــــ (1393 ب)، سرما نخوری کوتی‌کوتی، قصه‌های کوتی‌کوتی، ج2، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
خسرونژاد، مرتضی (1387)، دیگرخوانی‌های ناگزیر؛ رویکردهای نقد و نظریۀ ادبیات کودک، با مقدمه‌ای از پروفسور پیتر هانت، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ــــــــــــــ (1388 الف)، اون شب که بارون اومد/ موشه لب بوم اومد، مشهد، آستان قدس رضوی.
ــــــــــــــ (1388 ب)، با این صدای زنگوله/ گربه پیشی چه شنگوله، مشهد، آستان قدس رضوی.
ــــــــــــــ (1388 ج)، پسرا شیرن، مثل شمشیرن/ دخترا موشن، مثل خرگوشن، مشهد، آستان قدس رضوی.
ــــــــــــــ (1388 ح)، میای با من دوست بشی/ سوار اتوبوس بشی؟، مشهد، آستان قدس رضوی.
ــــــــــــــ (1388 د). دلت می‌خواد ماست بخری؟ یه قصۀ راست بخری؟، مشهد، آستان قدس رضوی.
ــــــــــــــ (1388 ز). منو بخوری چاق می‌شی/ شغال توی باغ می‌شی، تصویرگر، اکبرنیکان پور، مشهد: آستان قدس رضوی.
ــــــــــــــ (1388 ط)، آی بدو که دوغ آوردم، قصۀ دروغ آوردم، تهران، آستان قدس رضوی.
ــــــــــــــ (1388 و). منم موش گرسنه/ می‌خورمت درسته، تصویرگر، علی مفاخری، مشهد: آستان قدس رضوی.
ــــــــــــــ (1388 هـ)، عروس من از تو/ آواز تو از من، تصویرگر، راشین خیریه، مشهد، آستان قدس رضوی.
ــــــــــــــ (1388 ی)، من که ماه بلند آسمونم/ چرا باید همه‌اش تنها بمونم، مشهد، آستان قدس رضوی.
دهقان سلماسی، راضیه (1376)، بال‌های آبی من، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ذاکری، مختار و بابک شمشیری (1394)، «بررسی مفهوم هویت در مجموعه‌داستان‌های قصه‌های شیرین مغزدار و قصه‌، بازی، ‌شادی»، مطالعات ادبیات کودک، س 6، ش 3.
ساندبری، اینگر (1384)، وقتی آناکوچولو سرما خورده بود، برگردان فروغ جمالی، گروه سنی الف، تهران، پیک ادبیات.
سریزدی، برزو (1391)، قایم‌باشک، گروه سنی الف، تهران، مبتکران.
شکرآبی زاهد، حمیده (1392)، کتابشناسی کتاب‌های برندۀ کودکان و نوجوانان (1300ـ1390)، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
شمس، محمدرضا (1383)، آرزوهای رنگی، گروه سنی الف و ب، تهران، شباویز.
شیخی، مژگان (1386)، جشن تولد قطار و قصه‌های دیگر، گروه سنی الف و ب،‌  تهران، قدیانی، کتاب‌های بنفشه.
صفایی، علی و حسین ادهمی (1393)، «نمود تکنیک‌های طنز در ساختار پیرنگ داستان‌های فرهاد حسن‌زاده»، زبان و ادبیات فارسی، ش 32، صص 119ـ166.
طاقدیس، سوسن (1385)، صدای پای بزغاله‌های سبز، گروه سنی ب و ج، تهران، شباویز.
طائرپور، فرشته (1364)، ماجرای احمد و سارا، گروه سنی الف و ب، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
فزونی، فرهاد (1386)، پیشی‌خانم و بچه‌ها، گروه سنی ب، تهران، شباویز.
قاسم‌پور، اکرم (1382)، لبخند نیلوفر، گروه سنی الف، تهران، شباویز.
کاکاوند، کامبیز (1381)، کیسه‌بوکس خوشمزه، گروه سنی الف، تهران، شباویز.
کشکولی، مهدخت (1379)، سایه در بهار، تهران، شباویز.
کلهر، فریبا (1391)، سوت فرمانروا، چ 13، گروه سنی ب و ج، تهران: محراب قلم.
کلهر، مژگان (1382)، هی با من دوست می‌شوی؟، گروه سنی الف و ب، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
گلاسر، ویلیام (1382)، نظریۀ انتخاب؛ روان‌شناسی نوین آزادی شخصی، ترجمۀ مهرداد فیروزبخت، تهران، رسا.
ـــــــــــــــ (1387)، نوجوانان ناخشنود، ترجمۀ کیوان سپانلو و لادن گنجی، تهران، سبزان.
میرصادقی، جمال (1386)، ادبیات داستانی، چ 5، تهران، سخن.
ویلمز، مو (1386)، به کبوتر اجازه نده اتوبوس براند، ترجمۀ، زهرا احمدی، گروه سنی الف، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
هجری، محسن (1382). «رویکرد ادبیات کودک: تعلیم یا لذت»، کتاب ماه کودک و نوجوان، صص68-74.
یافا، مانوراما (1388)، چگونه برای بچه‌ها داستان بنویسیم؟، ترجمۀ مهرداد تهرانیان راد، چ2، تهران، سروش.
 
Desocio, J. E. (2005), "Accessing Self-Development Through Narrative Approaches in Child and Adolescent Psychotherapy", Child and Adolescent Psychiatric Nursing. No 18.
Dwivedi, K. (1997), The Therapeutic Use of Stories, London, Routledge.
Glasser, W. (1985). Choice Theory: A New Explanation of How We Control Our Lives, New York, Harper & Row.
ــــــــــــــ (1998). Choice Theory, New York, Harper Collins.
Wubbolding, R. (2000), Reality Therapy for the 21st Century, Philadelphia, PA, Brunner/ Routledge.
ــــــــــــــ (1998), Using Reality Therapy, New York, Harper & Row.