نقد رمان‌های نفرین‌شدگان و مهمانی تلخ با رویکرد منطق مکالمۀ باختین

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علّامه طباطبائی.

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علّامه طباطبائی.

چکیده

امروزه نقد و تحلیل آثار ادبی از منظر نظریات مختلف صورت می‌گیرد. یکی از این نظریات که معیاری برای سنجش میزان دموکراسی موجود در متن به‌حساب می‌آید، منطق مکالمۀ باختین است. منطق مکالمه در جستجوی ارتباط صداهای متفاوتی است که از یک اثر به گوش می‌رسد. یک داستان می‌تواند تک‌صدایی باشد و یا صداهای گوناگونی داشته باشد. حتی در بعضی از داستان‌ها ممکن است صداهای مختلفی وجود داشته باشد که سرانجام، تمام آن‌ها به ایدئولوژی واحدی ختم شوند. اما از دیدگاه باختین، اثری چندصدایی محسوب می‌شود که هر صدا نمایندۀ ایدئولوژی خاص خود باشد و این صداها در امتداد و به‌ موازات هم در داستان به گوش برسند و هیچ صدایی، به‌ویژه صدای نویسنده/ راوی نباید بر دیگر صداها غلبه یابد. در پژوهش پیش‌ رو، کوشیده‌ایم به روش تحلیل کیفی و با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای، دو رمان از نویسندۀ معاصر سیامک گلشیری را بر اساس منطق مکالمه نقد و تحلیل کنیم. واکاوی مؤلفه‌های چندصدایی در «فرین‌شدگان و مهمانی تلخ نشان می‌دهد که این رمان‌ها ضمن برخورداری از عناصر گفتگومندی، چون کارناوال، کرونوتوپ، شخصیت‌پردازی، دیالوگیسم بیرونی و... در شمار آثار چندصدایی قرار می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critique of the Novels The Cursed and The Bitter Party Based on Bakhtin’s Dialogic

نویسندگان [English]

  • Shirzad Tayefi 1
  • Haniyeh Hajitabar 2
1 Associate professor Persian Language and Literature, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran.
2 MA in the field of Persian Language and Literature, at University of Allameh Tabataba’i, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Today, literary works are criticized and analyzed from the perspective of various theories. One of these theories is Bakhtin’s dialogic which is a criterion for measuring the level of democracy in the text. Dialogic seeks the relations between different voices that come from a single work. A story can be mono-voice or include different voices. Even in some stories there may be different voices all of which eventually lead to the same ideology. But from Bakhtin’s point of view, in a polyphonic work each voice represents its own ideology, and these voices are heard distinctively throughout the story, and no other voice, especially the author’s (narrator’s), overtakes them. The present study analyzes two novels by the contemporary author Siamak Golshiri. The analysis of The Cursed and The Bitter Party shows that these novels are polyphonic works and include dialogic elements such as carnival, chronotope, characterization, and dialogism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dialogism
  • Carnival
  • Chronotope
  • Contemporary fiction
  • Siamak Golshiri
احمدی، بابک (1375)، ساختار و تأویل متن؛ نشانه‌شناسی و ساختارگرایی، تهران، مرکز.
ادراکی، فاطمه (1393)، «کاربست مؤلفۀ نقیضه در دو داستان صادق هدایت»، مجموعه مقالات نهمین همایش بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران، به کوشش فرامرز آدینه، خراسان شمالی، دانشگاه پیام نور، صص 318ـ329.
خواجه نوکنده، مریم (1394)، «خوانش رمان سنگصبور صادق چوبک با رویکرد منطق مکالمه‌ای باختین»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد به راهنمایی فرزاد بالو، ساری، دانشگاه مازندران.
دانشگر، آذر (1395)، «بررسی مؤلفه‌های کارناوال باختین در شعر حافظ»، فصل‌نامۀ تخصصی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، د 8، ش 30، صص 173ـ197.
رضی، احمد و محسن بتلاب اکبرآبادی (1389)، «منطق‌الطیر عطار و منطق گفتگویی»، متن‌پژوهی ادبی، د 14، ش 46، صص 19ـ46.
غلامحسین‌زاده، غریب‌رضا و نگار غلامپور (۱۳۸۷)، میخائیل باختین، تهران، روزگار.
غلامحسین‌زاده، غریب‌رضا (1386)، «حافظ و منطق مکالمه (رویکردی باختینی به اشعار حافظ شیرازی)»، پژوهش‌های زبان‌های خارجی، ش ۲۹، صص 95ـ110.
گراهام، آلن (1385)، بینامتنیت، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران، مرکز.
گلشیری، سیامک (1393)، نفرین‌شدگان، چ 3، تهران، مروارید.
ــــــــــــــــ (1397)، مهمانی تلخ، چ 3، تهران، چشمه.
مقدادی، بهرام (1378)، فرهنگ و اصطلاحات نقد ادبی، تهران، فکر روز.
مقدادی، بهرام و فرزاد بوبانی (1382)، «جویس و منطق مکالمه، رویکردی باختینی به اولیس جیمز جویس»، پژوهشنامۀ زبان‌های خارجی، ش 15، صص 19ـ30.
نامور مطلق، بهمن (1390)، درآمدی بر بینامتنیت، نظریه‌ها و کاربردها، تهران، سخن.
یزدی، نرگس و منصور براهیمی (1390)، «بررسی انگاره‌های کارناوالی در نمایشنامۀ رومئو و ژولیت از دیدگاه باختین»، هنرهای نمایشی و موسیقی، د 3، ش 43 (پیاپی 878246)، صص 51ـ57.
Hawthorn, Jeremy (1992), A Concise Glossary of Literary Theory, London, Edward Arnold.
Lodge, David (1990), After Bakhtin: Essays on Fiction and Criticism, London, Routledge