Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

تعامل و تفاهم علمی و فرهنگی میان ایرانیان و یونانیان از حدود سال پانصد قبل از میلاد فراهم شد و تا سده‌های چهار و پنج هجری (ده‌ ‌یازده میلادی) ادامه داشت. در این مدت، عناصر فرهنگی و اندیشگانی دو ملت، در ادبیات و فرهنگ یکدیگر نفوذ یافت؛ یونانی‌ها از دانش پزشکی ایرانیان بهره‌ها بردند و ایرانیان هم از فلسفۀ یونان. مطالعه در شخصیت، اقوال و احوال «دیوژن» نشان‌ می‌دهد که او در قلمرو فرهنگ و ادب ایران (و مشرق‌زمین) ناشناخته ‌بوده، غالب حکایت‌ها و روایت‌های مربوط به وی، به نام شخصیت‌های سرشناس دیگر (سقراط، بقراط و افلاطون) یا با عنوان‌های عام، مانند درویش، شیخ، عابد، حکیم، نشر یافته‌است و اسکندر نیز با عنوان کلّی مَلِک و پادشاه آمده‌است. از سده‌های دوازدهم به بعد که حوزه‌های پژوهشی و روابط میان ملت‌ها گسترده‌تر می‌شود، شخصیت «دیوژن/ دیوجانس» برای اهل تحقیق شناخته‌ترمی‌شود. این مقاله به روش تحلیلی، با رویکرد روابط بینامتنی ازچشم‌انداز ادبیات تطبیقی، تأثیر، نفوذ و چرخش این عنصر یونانی را ـ اعم از زندگی، احوال، اقوال و حکایت‌های مربوط به دیوژن یا متأثر از وی ـ که در ادبیات ایران (فارسی و عربی) بازتاب دارد، بررسی می‌نماید و در بخش نتیجه‌گیری، تفاوت‌ها و تغییراتی را بیان می‌کند که در روند بومی‌سازی این انتقال صورت گرفته‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Image of the “Other” in the Poetry of Mirzadeh Eshghi

نویسنده [English]

  • hossein hassanrezaei

Assistant Professor of Persian Language and Literature, Farhangian University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Imagology is a scientific term in the field of comparative literature. It studies and represents the “other” and “I” in the literature of a country or that of a foreign country. The Constitutional Revolution was a turning point in Persian literature and Iranians’ attitudes. The revolution and Iranians’ encounter with the West at that time led to the emergence of critical literature in Iran. The discourse of Mirzadeh Eshgi revolves around the Iranian identity, especially the ancient Iran, which, in his view, is the era of greatness of Iran. In his works, whatever is contrary to the Iranian identity is considered as the “other,” and the way out of the yoke of this “other” is the restoration of the national and ancient identity of Iran. Thus, this research studies Eshghi’s view on the “other” in order to highlight Iranians’ opinion about foreigners and to reveal many hidden aspects of the literature of that age.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constitutional revolution
  • Persian poetry
  • Literary discourse
  • Imagology
  • Mirzadeh Eshghi
آجودانی، ماشاءاالله (1385)، هدایت، بوف کور و ناسیونالیسم، لندن، فصل کتاب.
آلبوغبیش، عبداالله (1394)، «تصویرشناسی دیگری در ادبیات خودی با تکیه بر داستان خسیدرمیقات از جلال آل احمد»، کاوشنامۀادبیاتتطبیقی (مطالعاتتطبیقیعربیفارسی)، س5، ش 19، صص 1-25.
افضلی، زهرا (1394)، «تصویرشناسی ادیبان ایران از نگاه ادیبان عرب»، کاوشنامۀ ادبیات تطبیقی (مطالعات تطبیقی عربی فارسی)، س 5، ش 18، صص 27ـ52.
پروینی، خلیل، هادی نظری منظم و کاوه خضری (1391)، «صورة ماکایوفسکی فی شعر عبدالوهّاب البیاتی و شیرکو بیکس»، مجلة اضاءات نقدیه، ش 8، صص 55ـ75.
دزفولیان راد، کاظم و عیسی امن‌خانی (1388)، «دیگری و نقش آن در داستان‌های شاهنامه»، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 13، صص 1ـ23.
ژون، سیمون (1390)، ادبیات عمومی و ادبیات تطبیقی، رسالۀ راهبردی، ترجمۀ حسن فروغی، تهران، انتشارات سمت.
علم، محمدرضا و مینا رئیسی (1391)، «مؤلفه‌های هویت ملّی در دیوان میرزاده عشقی»، مطالعات تاریخ فرهنگی، س4، ش14، صص 53ـ74.
غلامرضایی، محمد (1391)، سبک‌شناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو، چ4، تهران، انتشارات جامی.
فتوحی، محمود (1389)، بلاغت تصویر، چ2، تهران، انتشارات سخن.
فلاح، مرتضی و لیلا جعفری (1387)، «بیگانه‌ستیزی در اشعار میرزاده عشقی»، مجلۀ دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه سمنان، س 7، ش 22 صص 111ـ130.
سعید، ادوارد ویلیام (1390)، شرق‌شناسی، ترجمۀ لطفعلی خنجی، چ2، تهران، موسسۀ انتشاراتی امیرکبیر.
سیاوشی، صابره (1391)، «تصویرشناسی سیمای شرق و غرب در شعر شوقی و بهار»، کاوشنامۀادبیاتتطبیقی (مطالعاتتطبیقیعربیفارسی)،س2، ش 8، صص 51ـ75.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392)، با چراغ و آینه، در جستجوی تحول شعر معاصر ایران، چ4، تهران، انتشارات سخن.
شمعی، میلاد و مینو بی‌طرفان (1393)، «مفهوم وطن در شعر و اندیشۀ میرزاده عشقی»، مجلۀ شعرپژوهی، س 6، ش 1 (پیاپی 19)، صص 137ـ160.
شمیسا، سیروس (1391)، سبک‌شناسی شعر فارسی، چ5، ویراست 2، تهران، میترا.
شُورِل، ایو (1389)، ادبیات تطبیقی، ترجمۀ طهمورث ساجدی، چ2، تهران، موسسۀ انتشاراتی امیرکبیر.
محسنی، مرتضی، علی ابوالحسنی و صدیقه تقوی سیاهرودکلایی (1395). «تصویرشناسی بیگانه در شاهنامه با تکیه بر کلیشه‌پردازی»، پژوهش‌های ادبیات تطبیقی، د 4 ش 1، صص 123ـ147.
میرزادۀ عشقی، سید محمدرضا (1357)، کلیات مصور، به کوشش علی‌اکبر مشیر سلیمی، چ 7، تهران، انتشارات امیرکبیر.
میلز، سارا (1392)، گفتمان، ترجمۀ فتاح محمدی، چ 3، زنجان، نشر هزارۀ سوم.
نامور مطلق، بهمن (1388)، «درآمدی بر تصویرشناسی، معرفی یک روش نقد ادبی و هنری در ادبیات فارسی»، مطالعات ادبیات تطبیقی، س3، ش 12، صص 119ـ138.
نانکت، لاتیشیا (1390). «تصویرشناسی به منزلۀ خوانش متون نثر فرانسه و فارسی»، مجلۀ ادبیات تطبیقی، ترجمۀ مژده دقیقی، د 2، ش 1 (پیاپی 3)، صص 100ـ115.
نعمتی قزوینی، معصومه و سهیلا اصغرزاده (1393)، «رویکرد استعمارستیزی در شعر حافظ ابراهیم و میرزاده عشقی»، مجلۀ ادبیات تطبیقی، ش 32 صص 35ـ54.