Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر پسادکترا زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

بررسی نام شخصیت­ها، کاربردی بنیادین در تحلیل داستان­ها دارد. شخصیت­ها اغلب به واسطۀ نامشان، نقش خود را در درون‌مایه ایفا می­کنند و خوانندگان نیز در بیشتر موارد به مدد آن­ها با درون‌مایه ارتباط برقرار می­کنند؛ بنابراین نام­ها، همواره به نحوی در تعیین فضای مواجهۀ با متن و بافتار بیرونی آن تأثیرگذارند. از نظر روایت­شناسان، این پرسش که نویسندگان چگونه شخصیت­های داستان­هایشان را به مخاطبان نشان خواهند داد، از اهمیت بسیاری برخوردار است. نام­گذاری هر چیزی به مثابۀ آفرینش آن چیز است و گزینش نام مناسب برای اشخاص داستانی، یکی از هنری­ترین شگردها در پرداخت شخصیت و معرفی آن­ها به مخاطبان است؛ اما دگرگشت نام اشخاص یکی از بدیع­ترین روش­ها در شخصیت­پردازی است. مولوی با اتخاذ چنین رویکردی در شخصیت‌پردازی، ضمن انتقال اطلاعات به مخاطبان در پی دست یافتن به راهی است که با بینش عرفانی او نیز سازگار باشد؛ شکستن هنجارها و به سخره گرفتن مرزهای داستان­گویی برای رسیدن به دانۀ معانی. ازآنجا که در ساختار اسلیمی مثنوی، فرصت معرفی شخصیت­ها، اندک است، بنابراین راوی، شخصیت­های داستان­های خود را به صورت بسیار اثرگذار و با ایجاز که خاص زبان عرفانی است به خوانندگان معرفی می­کند. تغییرات نام­گذاری­ها، شگردی است که در جهت همین ایجاز در نهایت به عنوان شیوۀ تازه شخصیت­پردازی از سوی راوی مثنوی انتخاب می­شود. این پژوهش به شیوۀ تحلیلی و توصیفی نشان می­دهد که برخی از دگرگشت­ها در ساحت ظاهری صورت پذیرفته و از نظر نشانه­شناسی و شخصیت­پردازی خلاقانه اهمیت یافته­اند. به طور کلی، علل دگرگشت نام­گذاری شخصیت­های قصه­های مثنوی در سه حوزۀ زبانی، نحوی و ادبی قابل بررسی است و از جمله عوامل دگرگشت نام­ها، می­توان به انتقال حس عاطفی، رعایت وزن، تغییر شخصیت در روند داستان، تعلق خاطر راوی نسبت به اشخاص داستانی، طنازی راوی، دروغ­گویی راویان درون داستانی، تغییر زاویۀ دید، التفات و تنوع بخشیدن برای جذاب ساختن داستان و جذب مخاطب اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

"The Causes of Changing the Names of the Characters in the Tales of Mathnawi

نویسندگان [English]

  • Afsaneh Saadati 1
  • Mohsen Mohammadi Fisharaky 2

1 Post-Doctoral Researcher at Persian Language and Literature University of Isfahan, Isfahan, Iran.

2 Associate Professor Persian Language and Literature University of Isfahan, Isfahan, Iran.

چکیده [English]

The Nocturnal Harmony of the Wood Orchestra” by Reza Ghasemi is one of the most significant postmodern stories in Persian literature. It tells the life of a group of Iranian immigrants and exiles living in France who are still struggling with their original culture and beliefs. Chaos theory, which is one of the well-known and widely used theories in physics and meteorology, is reflected in this story. Since this story is a piece of metafiction, the author/narrator consciously refers to the chaos theory and in particular to the butterfly effect. This study, after introducing the most characteristic features of chaos theory, reads “The Nocturnal Harmony of Wood Orchestra” in light of this theory. It uses a descriptive-analytical method to investigate the effect of chaos theory on the postmodern aspects of this fiction and on the lives and destinies of the characters. We seek to show how the manifestation of a scientific theory in the story reinforces its postmodern aspects. Chaos theory is used in various sciences. It talks about nonlinear events and processes based on uncertainty. The manifestation of chaos theory in this story distinguishes it from others. According to this theory, complex and turbulent phenomena and events are the result of multiple causes and constantly affect each other. These kinds of phenomena are sensitive to their initial conditions and their various components, based on the butterfly effect, self-similarity, dynamic adaptation, and strange attractors, show a kind of order in disorder or a quasi-chaotic situation. The results of this study show that the chaos theory, through disturbing and unfamiliar propositions, highlights the postmodern aspects of the story and at the same time justifies the confusion of the characters while coordinating the form and content. This theory describes the intertwined and complex lives and fates of the characters in a postmodern way and shows the effects of small variables on large events and the fates of the characters.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Nocturnal Harmony of the Wood Orchestra
  • Reza Ghasemi
  • Postmodern fiction
  • Chaos theory
  • Butterfly effect
آقاحسینی، حسین و مسعود آلگونه جونقانی، (1388)، «هالۀ ارزشی واژگان»، جستارهای ادبی، شمارۀ 165: صص 161-180.
اخلاقی، اکبر، (1377)، تحلیل ساختاری منطق الطیر عطار،‌ چاپ اول، اصفهان: فردا.
اخوت، احمد، (1371)، دستور زبان داستان، چاپ اول، اصفهان: فردا.
استعلامی، محمد، (1369)، شرح مثنوی، تهران: زوار.
امامی، مجید، (1373)، مقدمه­ای بر مبانی شخصیت­پردازی در سینما؛ بررسی ساختار، تجلی و ابعاد شخصیت دراماتیک، تهران: برگ.
بارت، رولان، (1387)، درآمدی بر تحلیل ساختاری روایت­ها، ترجمۀ محمد راغب، تهران: فرهنگ صبا.
بامشکی، سمیرا، (1391)، روایت­شناسی داستان­های مثنوی، تهران: هرمس.
برودل، دیوید، (1375)، روایت در فیلم داستانی، ج دوم، ترجمۀ علاء­الدین طباطبایی، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
پورنامداریان، تقی، (1380)، در سایه آفتاب، تهران: سخن.
توکلی، حمیدرضا، (1389)، از اشارت­های دریا، تهران: مروارید.
جینزبرگ، هربرت و سیلویا اوپر، (1371)، رشد عقلانی کودک از دیدگاه پیاژه، ترجمۀ فریدون حقیقی و فریده شریفی، تهران: فاطمی.
خادمی، نرگس، (1391)، «الگوی روایی سیمپسون در یک نگاه»، نقد ادبی، سال سوم، شمارۀ 17، صص 7-36.
ریمون کنان، شلومیث، (1378)، روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حری، تهران: نیلوفر.
زرین­کوب، عبدالحسین، ، (1368)، سرّ نی، ج1، چ 11، تهران، علمی.
زمانی، کریم، (1373)، شرح جامع مثنوی معنوی، تهران: اطلاعات.
عنصرالمعالی کیکاوس، (1382)، گزیدۀ قابوس­نامه، تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
فروزانفر، بدیع الزمان، (بی­تا)، شرح مثنوی شریف، تهران: زوار.
قویمی، مهوش،(1388)، «ارزش توصیفی نام­ها در داستان هزار و یکشب»، جهان هزار و یکشب، به کوشش جلال ستاری، تهران: مرکز.
مندنی پور، شهریار، (1383)، ارواح شهرزاد، شگردها و فرم­های داستان نو، تهران: ققنوس.
مولایی، محمد سرور، (1374)، «روان درمانی در ادب فارسی»، نامۀ شهیدی، تهران: طرح نو.
مولوی، جلال الدین محمد بن محمد، (1378 الف)، مثنوی (نسخه نیکلسون)، مقدمه محی­الدین الهی قمشه­ای، یک جلدی، به کوشش ناهید فرشاد مهر، تهران: محمد.
ــــــــــــــــــــــــ، (1378 ب) ، کلیات شمس تبریزی، تصحیح و حواشی فروزانفر، تهران، امیرکبیر.
لاج، دیوید، (1391)، هنر داستان نویسی (با نمونه­هایی از متن­های کلاسیک و مدرن)، ترجمۀ رضا رضایی، تهران: نی.
لاج، دیوید و وات، ایان (1389)، نظریه­های رمان، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: نیلوفر.
هرمن، دیوید، (1393)، عناصر بنیادین در نظریه­های روایت، ترجمۀ حسین صافی، تهران: نی.
یارمحمدی، لطف­الله، (1383)، گفتمان­شناسی رایج و انتقادی، تهران: هرمس.
Quran, chapter II: Qom.
Aghahoseeini, H, Algoneh joneghani, M. (2009). Haleye arzeshi vazhegan, Jostar adabi, Issue 165, pages: 161-180, [in Persian].
Ahmadi, B. (1991). Sakhtar va tavil matn, first volume, Tehran: Markaz, [in Persian].
Akhlaghi, A. (1998). Tahlil sakhtari mantegh alteir Ataar, Isfahan: Farda, [in Persian].
Bameshki, S. (2012). Ravayat shenasi dastanhaye mathnawi, Tehran: Hermes, [in Persian].
Bart, R. (2008). Daramadi bar tahlil sakhtari revayatha, Translated by mohammad ragheb, Tehran: farhang saba.
Bordwell, D. (1996). Revayat dar film dastani, Translated by Tabtabaie, Tehran: Bonyad sinamaie farabi.
Card, S. (2008). SHakhsiyat pardazi va zaviyeye did dar dastan, Translated by KHosravi, Ahvaz: Rasesh.
Emami, M. (1994). Moghadame bar mabanyeh shakhsiyat pardazi dar sinama , Tehran: Barg, [in Persian].
Estelami, M. (1990). SHarhe Mathnawi, Tehran: zavvar, [in Persian].
Forozanfar, B, (n.d), SHarhe Mathnawi sharif, Tehran: Zavvar, [in Persian].
GHavimi, M. (1968). Arzeshe tosifi namha dar dastan hezaro yek shab, Tehran: Markaz, [in Persian].
Herbert, G, Opper, S. (1992). Roshde aghlani Kodak az didgahe piazhe, translated by Haghighi and sharifee, Tehran: fatemi.
KHademi, N. (2012). Olgoye revaee simpson dar yek negah, spring, Volume5, Number17; Pages: 7-35.
Lodge, D. (1971). Honare dastan nevisi, Translated by Rezaee, Tehran: Ney.
Lodge, D, what, A. (2010). Nazareye roman, Translated by Hosein Payandeh, Tehran: Nazar.
Mandani poor, SH. (1963). Arvahe Shahrzad (shegerdha va formhaye dastan no), Tehran: GHoghnoos, [in Persian].
Mavlawi, J. (1958a). Mathnawi, Tehran: Mohammad, [in Persian].
---------------(1958b), Divan kabir, Tehran: Amirkabir, [in Persian].
Molaee, M. (1954). Ravan darmani dar adab farsi, nameye shahidi, Tehran: Tarheno, [in Persian].
Okhovvat, A. (1992). Dastore zabane Farsi, Isfahan: nashre Farda, [in Persian].
Pornamdarian, T. (2001). Dar sayeye aftab, Tehran: sokhan, [in Persian].
Schimmel, A. (1989). Islamic names, London, Edinburgh university press, page: 137.
SHlomith, R. (1967). Revayate dastani, Translated by Horry, Tehran: Nilofar.
Tavakoli, H. (2010). Az esharathaye darya, Tehran: Morvarid [in Persian].
Todorov, T. (2009). Botighaye nasr, Translated by Ganji por, Tehran: Ney.
Voshmgir, O. (1962). GHabosnameh, Tehran: sherkat sahami ketabhaye jibi, [in Persian].
Yarmohammadi, L. (1963). Gofteman shenasi rayej va enteghadi, Tehran: Hermes, [in Persian].
Zamani, K. (1953). SHarhe jameh Mathnavi, Tehran: Etelaat, [in Persian].
Zarin kob, A. (1989). Sere ney, volume 1, Tehran: Elmi, [in Persian].