Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان‌شناسی دانشگاه فرهنگیان تهران، ایران.

2 دانشجوی دکترای زبان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری، ساری، ایران.

3 استاد زبان فرانسه دانشگاه تربیت مدرس تهران، تهران، ایران.

چکیده

این مقاله، به بررسی روند روایت‌پردازی در داستان هزار و یک‌شب از دیدگاه نشانه‌معناشناسی با تحلیل سیرحرکت از ساختار روایی بر اساس الگوی ‌کنشی گرمس می پردازد. رویکرد نشانه– معناشناسی نوین از  ساخت‌گرایی پا فراتر گذاشته و وارد حوزۀ گفتمان روایی شده است و شرایط تولید و دریافت معنا در گفتمان را به ‌وجود آورده است .این پژوهش درصدد است تا دریابد که چگونه ساختارهای روایی تودرتو در روند روایت‌پردازیِ هزار و یک‌شب به‌ فرآیند گفتمانی نشتی پیدا می‌کند و فضای تنشی (حسی – ادراکی) حاصل از روایت‌پردازی، فرآیند تولید معنا را کنترل و بازآفرینی می‌کند. تحلیل روند روایت پردازی در این داستان نشان می‌دهد که هرگز روایت‌ها بدون شکل‌گیری نظام گفتمانی شکل نمی‌‌گیرند. از طرفی، مقاومت راوی، شهرزاد، بحران عاطفی و نقصان معنا را طی روایت‌پردازی‌های متمادی در شهریار به استعلای معنای حضور تغییر می‌هد. وی با بهره‌گیری از ابزار زبان روایت، موقعیت نابسامان اجتماعی و شرایط روحی شهریار را تغییر می‌دهد و در نهایت تزریق انرژی و ممارست شهرزاد در فضای گفتمانی باعث شده است تا شرایط تثبیت شده نامطلوب به شرایط رهایی‌بخش تبدیل شود و شهریار در مقابلِ معنای جدیدی از زندگی و هستی در جهان قرار بگیرد. این تغییرات حاصل از جهش‌های دازاینیِ او بعد از شنیدن روایت‌ پدیدار شده است. برای رسیدن به دازاین جدید، او ابتدا باید دازاین قبلیِ معیوبِ خود را نفی کند تا بتواند از آن دازاین بحران‌زده عبور کند و وارد دازاین جدید و بهبود یافته شود. این گفتمان روایی بُوشی است که در سیر روایت‌پردازی هزار و یک شب دیده می‌شود. سلب دازاین قبلی شهریار که دازاینی مخرب و ویرانگر بوده است مدت طولانی زمان برده است که ورود او را بعد از شب صد و چهل و ششم در دازاین جدید سبب شده و او با این روایت‌پردازی­ها در چاله‌ی معنایی جدیدی افتاده است. این چاله معنایی دیگر زجرآور  و کشنده نیست و او را از کرامت انسانی دور نمی‌کند و عدالت و دادگری را به او برگردانده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis on the Narration Process in "One Thousand and One Nights" based on Semio-Semantic Approach

نویسندگان [English]

  • Hassan Bashirnezhad 1
  • Fatemeh Dadbood 2
  • Hamid Reza Shairi 3

1 Assistant Professor in Linguistics, Farhangian University, Tehran, Iran.

2 Ph.D Candidate in Linguistics, Islamic Azad University, Sari Branch, Sari, Iran.

3 Professor in French Language , Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The modern semio-semantic approach has gone beyond structuralism and entered the realm of narrative discourse, creating the conditions for the production and acquisition of meaning in discourse. This paper, examines the process of narrating in One Thousand and One Nights from a semio-semantic perspective by analyzing the movement from the narrative structure to the narrative discourse systems using the Greimas model. The purpose of the study is to discover how embedded narrative structures leak into the discursive structures of the story, and the tense (sensory-perceptual) space created by the narrative process controls and recreates the process of meaning production. Analysis of the narrative process in this work shows that narratives are never formed without the formation of a discourse system. On the other hand, the resistance of the narrator, Shahrzad, changes the emotional crisis and the lack of meaning in Shahriyar during the narration of several narratives to change the meaning of the presence of change. Using the tools of narrative language, he changes Shahriyar’s socially deplorable situation and mental state, and finally Shahrzad’s energy injection and practice in the discourse space has caused unfavorable stabilized conditions to become liberating conditions, and Shahriyar is confronted with a new meaning of life in the world. These changes are the result of his Dasein mutations after hearing the story. Shahriyar, in order to be himself and to fill his emotional vacuum, by being in the path of narration, takes away his previous Dasein and enters a new Dasein. In order to reach a new Dasein, he must first discard his faulty and critical previous Dasein in order to enter a new and improved Dasein. This is what puts him in front of another meaning of life and existence. The changes resulting from the Daseini mutation in existential discourse system are sometimes so profound that it is difficult to see a trace of the past. Perhaps it can be admitted about Shahriyar that he was accompanied by a great Daseini leap and the resulting changes were so profound that they were also observed by the people of that land.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semio-semantics
  • One Thousand and One Nights
  • Narrative discourse system
  • Narration
  • Graimes model
ابوت، اچ. پورتر (1397)، سواد روایت، ترجمۀ رؤیا پورآذر و نیما اشرفی، چ 1، تهران، نشر اطراف.
احمدی، بابک (1370)، ساختار و تأویل متن، تهران، مرکز.
اخوّت، احمد (1371)، دستور زبان داستان، اصفهان، نشر فردا.
اسکولز، رابرت (1397)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران، آگه.
بیضایی، بهرام (1390)، هزار افسون کجاست؟، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
پراپ، ولادیمیر (1368)، ریخت‌شناسی قصه، ترجمۀ مدیا کاشیگر، تهران، نشر روز.
دهقان، الهام و محمد تقوی (1389)، «موتیف چیست و چگونه شکل می‌گیرد؟»، نقد ادبی، د 2، ش 8. صص 7ـ31.
ریمون‌کنان، شلومیت (1387)، روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حرّی، تهران، نیلوفر.
ساداتی، سید شهاب‌الدّین ( 1387)، «روایت‌شناسی داستان حسن کچل از دیدگاه پروپ، گریماس و تودوروف»، ماهنامۀ گلستانه، ش 96، صص 57ـ61.
حسن‌زاده میرعلی، عبداالله و علی ششتمدی (1391)، «نقد ساختاری طرح روایی در داستان»، پژوهش زبان فارسی و ادبیات، ش 26، صص 29ـ149.
خراسانی، محبوبه (1383)، «ریخت‌شناسی هزارویک ‌شب»، پژوهش‌های ادبی، د 2، ش 6، صص 45ـ66.
ــــــــــــــــ (1387)، درآمدی بر ریخت‌شناسی هزارویک شب، اصفهان، تحقیقات نظری.
شعیری، حمیدرضا (1391)، مبانی معناشناسی نوین، تهران، سمت.
عباسی، علی و هانیه یارمند (1390)، «عبور از مربع معنایی به مربع تنشی: بررسی نشانه‌ـ معناشناختی ماهی سیاه»، پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، ش 3، صص 147ـ171.
عبداللهیان، حمید (1381)، شخصیّت و شخصیّت‌پردازی در داستان معاصر، تهران، نشر آن.
عچرش خیریه و همکاران (1395)، «مناسبات و کارکردهای قدرت در رمان أجنحة‌الفراشة از محمد سلماوی (بر اساس الگوی کنشی گرماس و نظریۀ میشل فوکو)»، پژوهشنامۀ نقد ادب عربی، ش 13، صص 71ـ76.
علوی مقدم، مهیار و شهرام پورسهراب (1387)، «کاربرد الگوی کنشگر گرمس در نقد شخصیت‌های داستانی نادر ابراهیمی»، گوهر گویا، س 2، ش 8، صص 95ـ116.
قاسم‌نیا، شکوه و نرگس آبیار (1390)، قصه‌های هزارویک شب؛ ادبیات ایران از دیروز تا امروز، تهران، نشر پیدایش.
کوندرا، میلان (1386)، ارسطو و فن شعر، ترجمۀ اکبر معصو‌م‌بیگی، تهران، قطره.
گرمس، آلژیرداس ژولین (1389)، نقصان معنا، ترجمۀ حمیدرضا شعیری، تهران، علم.
محمدی، محمدهادی (1378)، روش‌شناسی نقد ادبیات کودکان، تهران، سروش.
معمارزاده، پیمان و سیدحسن فاضلی (1394)، «روایت‌شناسی داستان بیژن و منیژه بر اساس الگوی گریماس و ژنت»، کنفرانس ملی آینده‌پژوهی علوم انسانی و توسعه، شیراز.
هزارویک شب (1383)، ترجمۀ عبدالطیف طسوجی تبریزی، تهران، نگاه.
یعقوبی جنبه‌سرایی، پارسا و خدیجه محمدی (1394)، «الگوهای ساختارگرایی و روایت‌های پسامدرن: تعامل یا تبابن (نمونه: تحلیل رمان کولی کنار آتش با الگوی کنشی گریماس)»، ادبیات پارسی معاصر، س 5، ش 2، صص 139ـ180.
یونسی، ابراهیم (1397)، هنر داستان‌نویسی، تهران، نگاه.
Abbasi, Ali and Hanieh Yarmand (2011), Crossing the Semantic Square to the Tension Square: A Study of the Semio-Semantic Sign of the Black Fish, Research in Comparative Language and Literature, Vol. 3, pp. 147-171. [in Persian].
Abbott, H. Porter (2018), Narrative Literacy, translated by Roya Pourazar and Nima Ashrafi, vol. 1, Tehran, Atraf Publications. [in Persian].
Abdollahian, Hamid (2002), Character and Characterization in Contemporary Fiction, Tehran, An publication. [in Persian].
Ahmadi, Babak (1991/2012), Text Structure and Interpretation, Tehran, Markaz. [in Persian].
Alavi-Moghadam, Mahyar and Shahram Poursohrab (2008), "Application of Greimas Activist Model in Critique of Nader Ebrahimi's Fictional Characters", Gohar-e Goya, Vol. 2, No. 8, pp. 116-95. [in Persian].
Barthes , Roland (1966), Writing Degree Zero, Translated by Annette Lavers and Colin Smith, New York, Hill and Wang.
Beizai, Bahram (2011), Where is a Thousand Charms? Tehran, Roushangaran and Women's Studies. [in Persian].
Dehghan, Elham and Mohammad Taghavi (2010), "What is a motif and how is it formed?” Literary Criticism, Vol. 2, No. 8. pp. 7-31. [in Persian].
Echresh Kheirieh et al. (2016), "Relationships and Functions of Power in Mohammad Salmawi's novel “Anjahta-al Farrashat” (Butterfly wings) based on Greimas action model and Michel Foucault's theory, Journal of Critique of Arabic Literature, Vol. 13, pp. 71-76. [in Persian].
Greimas, A. J. (1972), Essais de Sémiotique Poétiques, Paris, Larousse.
____________ (1983), Structural Semantics; An Attempt at Method, Tran. Daniel McDowell, Ronald Schieifer & Velie, Lincoln, Nebraska University Press.
____________ (1986), Sémantique Structurale, Paris, PUF.
____________ (2010), Meaninglessness, translated by Hamid Reza Sha'iri, Tehran, Alam. [in Persian].
Hassanzadeh Mir Ali, Abdullah and Ali Shashtamdi (2012), "Structural Critique of Narrative Design in Fiction", Persian Language and Literature Research, Vol. 26, pp. 299-149. [in Persian].
Hezar o yek Shab (2004), translated by Abdul Latif Tassoji Tabrizi, Tehran, Negah. [in Persian].
Jakobson, Roman (1987), Language in Literature, Ed. Krytyna Pomorska and Stephen Rudy, Cambridge Massachusetts, Harvard University Press.
Khorasani, Mahboubeh (2004), "The Morphology of the One Thousand and One Nights", Literary Research, Vol. 2, No. 6, pp. 45-66. [in Persian].
_____________________(2008) An Introduction to the Morphology of Hezar o yek Shab, Isfahan, Tahghighat-e Nazari. [in Persian].
Kundera, Milan (2007), Aristotle and the Art of Poetry, translated by Akbar Masoumbeigi, Tehran, Qatreh. [in Persian].
Memarzadeh, Peyman and Seyed Hassan Fazeli (2015), "Narrative of the story of Bijan and Manijeh based on the model of Greimas and Genet", National Conference on the Future of Humanities and Development Research, Shiraz. [in Persian].
Mohammadi, Mohammad Hadi (1999), Methodology of Criticism of Children's Literature, Tehran, Soroush. [in Persian].
Okhovvat, Ahmad (1992), Grammar of the Fiction, Isfahan, Farda Publishing[in Persian].
Parvini, Khalil and Hooman Nazemian (2008), "Vladimir Propp's Structuralist Model and Its Applications in Narratology", Journal of Persian Language and Literature Research, Vol. 11, pp. 183-203. [in Persian].
Propp, Vladimir (1985), Theory and History of Folklore, the University of Minnesota Press.
Propp, Vladimir (1989), the Morphology of Fairy Tales, translated by Media Kashigar, Tehran, Rooz Publishing. [in Persian].
Qasemnia, Shokooh and Narges Abyar (2011), Tales of One Thousand and One Nights; Iranian literature from yesterday to today, Tehran, Peydayesh Publishing [in Persian].
Rahnama, Houshang (2015), Introduction to Narrative Studies, Hermes Publications [in Persian].
Rimmon-Kenan, Shlomith  (2008), Narrative: Contemporary Poetics, translated by Abolfazl Horri, Tehran, Niloufar. [in Persian].
Sadati, Seyyed Shahabuddin (2008), "Narrative of Hassan Kachal's story from the point of view of Propp, Graimas and Todorov", Golestaneh Monthly, Vol. 96, pp. 57-61. [in Persian].
Scholes, Robert (2018), An Introduction to Structuralism in Literature, translated by Farzaneh Taheri, Tehran, Agah. [in Persian].
Shairi, Hamidreza (2012), Fundamentals of Modern Semantics, Tehran, Samat. [in Persian].
Yaghoubi Janbehsarai, Parsa and Khadijeh Mohammadi (2015), "Patterns of Structuralism and Postmodern Narratives: Interaction or Opposition (example: analysis of the novel “Gypsy by the Fire” with the action model of Greimas)", Contemporary Persian Literature, Vol. 5, No. 2, pp. 139-180. [in Persian].
Younesi, Ebrahim (2018), the Art of Fiction Writing, Tehran, Negah. [in Persian].