تحلیل مکانیسم روان رنجورانۀ مهرطلبی در داستان های مثنوی بر اساس نظریّۀ کارن هورنای

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

چکیده

انسان­ها در طول حیات خود با مشکلات فراوانی روبرو می­شوند که این مشکلات به شیوه­های گوناگون زندگی و شخصیّت آن­ها را تحت تأثیر قرار می­دهد. برخی از مشکلات اساسی و تأثیرگذار دوران کودکی از قبیل رفتار نامناسب والدین با کودک منجر به رنج­ها و آسیب­های روانی  می­شود که نقشی بنیادین در زندگی و کنش­های فرد در دوران بلوغ وی دارد. این رنج­های مهمّ و تأثیرگذار منجر به رفتارهای نابهنجار در ادوار مختلف زندگی شخص می­شود. کارن هورنای، روان­شناس آلمانی، در باب رنج­های روانی نظریّه­ای بسیار مهمّ دارد که با عنوان نظریّۀ «روان­رنجوری» شناخته می­شود. وی عوامل پیدایش روان­رنجوری را مطرح و مکانیسم­هایی را به عنوان رفتارهای دفاعی که شخص روان­رنجور برای تسکین آلام و حصول آرامش به­ آن­ها متمسّک می­شود، برمی­شمارد. یکی از این مکانیسم­ها «حرکت به سوی مردم» یا «مهرطلبی» است. هورنای معتقد است؛ مکانیسم مهرطلبی که روان­رنجوران بدان پناه می­برند، درمان حقیقی نیست و گرایش و تمسّک بدان، نه تنها امنیّت و آسایش خاطری برای روان­رنجوران به بار نمی­آورد، بلکه موجب تشدید روان­رنجوری نیز می­شود. مولانا نیز به عنوان عارفی بزرگ و اندیشمندی بی­بدیل که علاوه بر علوم متداول زمانِ خود، از سرچشمۀ فیّاض وحی و معارف اسلامی و ایرانی سیراب بوده و آثاری جهانی همچون مثنوی و غزلیّات شمس را پدید آورده است، به اقتضای رسالتِ خود که نجات خلق و رساندن آن­ها به سعادت دو جهان است، نسبت به رنج­های درونی و روانی انسان بی­تفاوت نبوده است. وی تأمّلات دقیق و عمیقی در باب مسائل روانی انسان داشته و آراء فاخر و ارزشمندی در این خصوص ارائه کرده است. مولوی در مطاوی داستان­ها و تمثیلات مثنوی به نحو شایسته­ای به علل گرایش به مکانیسمِ مهرطلبی و عوارض و پیامدهای آن اشاره کرده است. این مقاله بر آن است تا با بررسی نمودهای مختلف مکانیسم مهرطلبی در حکایات و تمثیلات مثنوی معنوی، جایگاه این مکانیسم را در کُنش شخصیت­های روان­رنجورِ داستان­های مثنوی روشن کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Neurotic Mechanism of Moving Toward People in Masnavi Stories Based on Karen Horney’s Neuroticism Theory

نویسندگان [English]

  • Shahram Mahmoodi 1
  • Ebrahim Danesh 2
  • Faramarz Jalalat 3
1 Ph.D. Candidate Department of Language and literature, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran.
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran.
3 Assistant Professor Department of Language and literature, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran.
چکیده [English]

Human beings confront so many hardships in their life, and these hardships affect their life and personality. Some basic hardships of childhood, such as parents’ improper behavior, lead to sufferings that have a fundamental role in a person’s life and actions in the maturity period. These important and influential sufferings result in abnormal behaviors in one’s different periods of life. Karen Horney, a German psychologist, has an important theory about human psychological sufferings known as “Neuroticism.” She discusses the causes of neuroticism and considers some mechanisms as defensive behaviors or structures that the neurotic person uses to relieve their pain and reach relaxation. One of these mechanisms is “moving toward people”. Horney believes that all of the mechanisms, especially the mechanism of moving toward people that neurotic person refuges in, are not treatments. Not only they do not provide security and comfort for neurotics, but they also exacerbate their neuroticism. Rumi as a great mystic, poet, and thinker that has used the Quran, Islamic and Iranian knowledge in addition to a great deal of the common knowledges of his time, and compiled so many universal works such as Masnavi and Gazaliyyate Shams, according to his mission i.e. saving people and bringing them to the prosperity, was not indifferent to the inner and psychological sufferings of human beings. He has had deep thoughts and reflections on human psychological issues and has presented many valuable ideas in this regard. Rumi has competently pointed out the causes of the tendency to the mechanism of moving toward people and its complications and consequences in his stories and allegories. This paper will investigate the different manifestations of the mechanism in the anecdotes and allegories of Rumi, clarifying the position of this mechanism in the actions of neurotic characters of his stories and allegories

کلیدواژه‌ها [English]

  • Neuroticism
  • Karen Horney
  • Moving Toward Teople
  • Rumi
  • Masnavie Manavi

مراجع

قرآن کریم، 1387، ترجمۀ مهدی الهی قمشه­ای، تهران: کاشف.
آقایوسفی، علیرضا و همکاران، 1397، روان­شناسی عمومی، چ هفدهم، تهران: دانشگاه پیام نور.
ادیم، عبدالله و گلی­زاده، پروین، 1394، تحلیل شخصیت شمس و ارتباط وی با مولوی از دیدگاه روان­شناسی با تکیه بر نظریّۀ شخصیت کارن هورنای، نشریۀ پژوهش­های ادب عرفانی(گوهر گویای سابق)، سال نهم، شمارۀ دوم، پیاپی 29، صص 51-70.
برزگر، ابراهیم، 1389، نظریّۀ هورنای و روان­شناسی سیاسی ناصرالدین شاه، از کودکی تا عزل نوری، مجلّۀ پژوهش­نامۀ علوم سیاسی، شمارۀ 1، پیاپی21 سال 6، صص35-73.
بهنام­فر، محمد و طلایی زینب، 1393، نقد روان­شناختی شخصیت در رمان سالمرگی بر مبنای نظریّۀ کارن هورنای، نشریّۀ متن­پژوهی ادبی، سال 18، شماره 62 ، صص 175-193.
جوانمرد، غلامحسین، 1397، تاریخچه و مکاتب روان­شناسی، چ یازدهم، تهران: دانشگاه پیام نور.
زمانی، کریم ،1387، شرح جامع مثنوی معنوی (ج2)، چ نوزدهم، تهران: اطلاعات.
شاکری، جلیل و بخشی، بهناز، 1394، تحلیل روان­شناختی شخصیت­های سه داستان گدا، خاکسترنشین­ها و آشغالدونی غلامحسین ساعدی بر مبنای نظریّۀ کارن هورنای، نشریّۀ متن­پژوهی ادبی، سال 19، شماره 63، صص 55-88.
شریعتمداری، علی، 1369، مقدّمۀ روان­شناسی، چ چهارم، اصفهان: جنگل.
شولتز، سیدنی الن، 1382، تاریخ روان­شناسی نوین، ترجمۀ علی اکبر سیف و همکاران، چ دوم، تهران: دوران.
غزّالی، محمد ،1381، احیاء علوم الدین (ج3)، ترجمۀ مؤیّدالدین خوارزمی، چ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.
مولوی، جلال الدین محمد، 1390، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد الین نیکلسون، چ پنجم، تهران: هرمس.
ــــــــــــــــــــــــ،1386، فیه ما فیه، با تصحیحات و حواشی بدیع­الزّمان فروزانفر، چ دوم، تهران: نگاه.
نوردبی، ورنون، جی و هال، کالوین اس. 1369، راهنمای نظریّۀ روان­شناسان بزرگ، ترجمۀ احمد به­پژوه و ر. پ. دولتی، چ اول، تهران: رشد.
هورنای، کارن، 1369، عصبانی­های عصرما، ترجمۀ ابراهیم خواجه نوری، چ پنجم، تهران: شرق.
ـــــــــــــ، 1389، تعارض‌های درونی ما، ترجمۀ مریم وتر، چ اول، تهران: علم.
ـــــــــــــ، 1397الف، روان­شناسی زنان، ترجمۀ سهیل سمّی، چ هشتم، تهران: ققنوس.
ـــــــــــــ، 1397ب، تضاد‌های درونی ما، ترجمۀ محمد جعفر مصفّا، چ بیست و سوم، تهران: بهجت.
ـــــــــــــ، 1398، خودکاوی، ترجمۀ محمد جعفر مصفّا، چ چهاردهم، تهران: بهجت.

Adim, Abdollah & Golizadeh, Parvin, 2015, An Analisis of Shams’s Carrachter and His Relationship with Molavi from Psychology Point of View based on Karen Horney’s carrachter Theory, Journal of Researches on Mistical Literature, 51-70. [In Persian].

Aghayoosefi, Alireza & Others, 2018, General Psychology, 17th edition, Tehran: Payame Noor University. [In Persian].
Barzgar, Ebrahim, 2010, Horney Theory & Nasereddin Shah’s Political Psychology from his childhood up to Noori’s Deposal, Journal of Research Letter of Political Sciences. 35-73. [In Persian].
Behnamfar, Mohammad & Talayi, Zeinab, 2014, Psychological Criticism of Carrachter in Salmargi Novel Based on Karen Horney’s Theory, Journal of Literary text Research. 175-193. [In Persian].
Ghazzali, Mohammad, 2002, Ehyae Oloom-el-Din, Translated by Moayyed-ol-Din Kharazmi, 4th edition, Tehran, Elmi & Farhangi. [In Persian].
Hitchcock, Susan Tyler, 2005, Karen Horney : pioneer of feminine psychology, Chelsea House Publishers, PhiladelphiaZamani, Karim, 2008, A Comprehensive Commentary of Masnavi Manavi, 19th edition, Tehran: Ettelaat. [In Persian].
Holy Quran, 2008, Translated by Mahdi Elahi Qomshei, Tehran: Kashef. [In Arabic & Persian].
Horney, Karen, 1999, The Therapeutic Process: Essays and Lectures, Yale University Press, New Haven, London.
Javanmard, Gholamhosein, 2018, A Brief History & Schools of Psychology, 11th edition, Tehran: Payame Noor University. [In Persian].
Karen, Horney, 1990, The Neurotic Personality of Our Time, Trnslated by Ebrahim Khajenoori, 5th edition, Tehran: Shargh. [In Persian].
Karen, Horney,, 2010, Our Inner Conflict, Translated by Maryam Vatar, First edition, Tehran: Elm. [In Persian].
Karen, Horney,, 2018 A, Feminine Psychology, Translated by Soheil Sommi, 8th edition, Tehran: Ghoghnoos. [In Persian].
Karen, Horney,, 2018 B, Our Inner Conflict, Translated by Mohammad Jafar Mosaffa, 23th edition, Tehran: Bahjat. [In Persian].
Karen, Horney,, 2019, Self-Analysis, Translated by Mohammad Jafar Mosaffa, 14th edition, Tehran: Bahjat. [In Persian].
Molavi, Jalal-ol-Din Mohammad, 2007, Fihe Ma Fih, Edited by Badi-ol-Zaman Froozanfar, Second edition, Tehran: Negah. [In Persian].
Molavi, Jalal-ol-Din Mohammad, 2011, Masnavi Manavi, Edited by Reynold A. Nicholson, 5th edition, Tehran: Hermes. [In Persian].
Nordby, Vernon, J. & Hall, Calvin S, 1990, A Guide to Great Psychologists Theory, Translated by Ahmad Behpajooh & R. P. Dolati. First edition, Tehran: Roshd. [In Persian].
Shakeri, Jalil & Bakhshi, Behnaz, 2015, Psychological Analysis of Characters of Three Storeis from Gholamhosein Sâedi (Beggar, Distitutes, and Garbage can) According to Karen Horney’s theory, Journal of Literary text Research. 55-88. [In Persian].
Shariatmadari, Ali, 1990,  An Introduction to Psychology, 4th edition, Isfahan: Jungle. [In Persian].
Sholtz, Sideney Ellen, 2003, A History of Modern Psychology, Translated by Ali Akbar Seif & Others, Second edition, Tehran: Doran. [In Persian].
Solomon, Irving, 2006, Karen, Horney and character disorder: a guide for the modern practitioner, Springer Publishing Company, Inc, New York.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 آبان 1399
  • تاریخ بازنگری: 02 اسفند 1399
  • تاریخ پذیرش: 19 اردیبهشت 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار