نقد نگره ی اخلاق سَروَری در بینش تراژیک اخوان ثالث

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته ی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چکیده

شعر اخوان ثالث، به­ خلاف تظاهرات فراوان یأس و نومیدی و نیز با وجود اظهار امکان عبث­ بودگی، اغلب، خبر از گونه­ ای کنشگری، آفرینندگی، پویایی و  التزام شور زندگی می­ دهد. این ویژگی در شعر اخوان، به سبب جان­مایه­ های فلسفیِ مدرن و معانی بلند و ژرفی است که آن را درخورِ تحلیل­ هایی فراتر از مرز معمول می ­کند. یکی از بارزترین این معانی، نگره­ی «اخلاق سَروَری» در بستر «بینشی تراژیک» در مواجهه­ ی او با درد و رنج اجتماعی- فلسفی است که مسأله ­ی اصلی این مقاله است. به نظر می ­رسد پس از آرمان­ های ملّی ­گرایانه، که پیش­ زمینه­ ی آرمان­ های فلسفی و هستی­ شناسانه ­ی اخوان است، آشنایی وی با اندیشه‌های جریان‌ساز عصر مدرن اروپا، از جمله، اندیشه­ های فلسفی فریدریش نیچه، فیلسوف بنام آلمانی، در انتخاب این بینش و نگره­ی اخلاقی بی­ تأثیر نبوده ­است. امکان این تأثیر، ما را بر آن داشت تا در تحلیل آن، گرایش ­های اخلاق سروری را در اندیشه­ ی شعری اخوان ثالث، در رهیافت «بینش تراژیک» نیچه­ ای  نقد و واکاوی کنیم. این واکاوی نشان می ­دهد که اندیشه ی شعری اخوان در این مقوله، بازتاب شیوه ­هایی از رهیافت «بینش تراژیک» نیچه­ ای، همچون: اراده­ی قدرت، مرگ خدا، مِهر سرنوشت، گذار نیهیلیستی، نخبه­گرایی، دگردیسی جان و چندی دیگر است که راه آفرینش ابرانسان و پذیرش خرسندانه ­ی تمامیت زندگی یا تصدیق  همه­ جانبه ­ی زندگی است. حاصل این پژوهش، نشان­ می­ دهد که شعر اخوان در نگرشی کلی، نمود نوعی بینش تراژیک است که با ویرانگری بینش تئوریک و متافیزیک، به ستایش و پاسداشت زندگیِ زمینی و سفارش به پیوستگی و پویایی جریان رود زندگی، توجیه زیبایی­ شناسانه­ ی هستی، نخبه­ گرایی و  نقد نگره­های اخلاق تراژیک می ­پردازد و بدین­ گونه پایگاه خود را در ساحتی بس فراتر از نقدهای متناسب با نظام ­های اخلاقی معمول و تئوریک بنا می­نهد. روش تحقیق، کیفی و رویکرد ناظر بر تحلیل‌ها، رویکرد نقد فلسفی از گونه‌ی فلسفه‌ی غیرمفهومی است؛ گاهی هم تحلیل­ ها با رویکردی توصیفی و با تکیه بر گزاره‌های شاعرانه‌ی آن دو صورت می­ پذیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Critique of View of Master Ethics in the Akhavan-Sales's Ttragic Insight

نویسندگان [English]

  • Chiman Fathi 1
  • Ramin Moharrami 2
1 Ph.D. Graduated in Persian Language and Literature Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran.
2 Professor of Persian Language and Literature Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran.
چکیده [English]

The Akhavan's poetry, in spite of the many manifestations of despair, and despite the possibility of futility, often speaks of a kind of activism, creativity, and passionatation to life. This feature in the poetry of Akhavan is due to the modern philosophical backgrounds and deep meanings that make it suitable for analyzes beyond the usual boundaries. One of the most obvious of these meanings is the view of "master ethics" in the context of "tragic insight" in his confrontation with socio-philosophical suffering, which is the main issue of this article. It seems that after the nationalist ideals, which are the background of the Akhavan's philosophical and ontological ideals, he became acquainted with the current ideas of modern Europe, including Nietzsche 's philosophical ideas. Nietzsche was not ineffective in choosing this moral view. The possibility of this influence led us to analyze the tendencies of the ethics of servitude in the poetic thought of Ahkavan, in the approach of Nietzsche's "tragic insight". This analysis shows that the Akhavan's poetic thought in this category reflects Nietzsche's "tragic vision" approach, such as: the will to power, the death of God, the seal of destiny, the nihilistic transition, the elitism, It is the transformation of the soul and a few others that is the way to the creation of the superhuman and the joyful acceptance of the wholeness of life. The result of the research shows that the poetry of the Akhavan in a general view is the manifestation of a kind of tragic insight which, by destroying theoretical and metaphysical insights, praising earthly life and ordering the continuity and dynamism of the river of life, is an aesthetic justification of existence. It deals with elitism and the critique of tragic moral views, and thus builds its base far beyond critiques of conventional and theoretical moral systems. The research method is qualitative and the approach to analysis is a philosophical critique approach of non-conceptual philosophy and sometimes a descriptive approach based on the poetic propositions of the two

کلیدواژه‌ها [English]

  • Akhavan
  • Tragic Insight
  • Nietzsche
  • Ethical Attitudes
  • master ethics

مراجع

اخوان ثالث، مهدی(1360)، از این اوستا، چاپ پنجم، تهران: مروارید.
اخوان ثالث، مهدی(1369)، بدایع و بدعت­ها و عطا و لقای نیما یوشیج، چاپ دوم، تهران: بزرگمهر.
اخوان ثالث، مهدی(1370ا)، سه کتاب(در حیاط کوچک پاییز در زندان؛ زندگی می­گوید اما باز باید زیست..؛ دوزخ اما سرد ، تهران: بزرگمهر.
اخوان ثالث، مهدی(1378)، آن‌گاه پس از تندر (منتخب هشت دفترِ شعر)، تهران: سخن.
 اخوان ثالث، مهدی(1383)، صدای حیرت بیدار، به کوشش مرتضی کاخی، تهران: زمستان.
اخوان ثالث، مهدی(1390). آخر شاهنامه، تهران: زمستان.
اخوان ثالث، مهدی(1391)، زمستان، تهران: زمستان.
اسپینکز، لی(1388)، فریدریش نیچه، ترجمه‌ی رضا ولی‌یاری، تهران: مرکز.
اسداللّهی، خدابخش و چیمن فتحی(1399). «تحلیل تطبیقی شعر فروغ فرخ­زاد و نیهیلیسم نیچه­ای». پژوهش ادبیات معاصر جهان. د 25. ش 1. صص60-29.
براهنی، رضا(1387)، «اخوان شاعر بزرگ سرزنش جهان»، شهریار شهر سنگستان (نقد و تحلیل اشعار مهدی اخوان ثالث (م. امید) به اهتمام شهریار شاهین دژی، تهران: نشر سخن: 239- 208.
پیروز، عبدالحسین(1394)، مبانی فلسفۀ هنر نیچه (زیبایی، والایی، کمال)، تهران: نشر علم.
جباری، نجم­الدین(1397)، «دوگانه­ی جاذبیّت و مانعیّت در شعر میراث از اخوان ثالث»، پژوهشنامه­ی نقد ادبی و بلاغت، سال 7، شماره­ی 1: 39- 21.
حقوقی، محمد (1383)، شعر زمان ما 2 مهدی اخوان ثالث، چاپ دهم، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات نگاه.
حیدری، رسول(1392). نقد و تحلیل رویکردهای دینی در شعر معاصر(با تکیه بر اشعار اخوان ثالث، امین­پور، شاملو، شفیعی کدکنی و شهریار)، رساله­ی دکتری، دانشگاه اصفهان، اصفهان.
دولوز، ژیل(1386)، جستاری در اندیشه‌های نیچه، ترجمه­ی حامد مهرپور، تهران: جامی.
روزن، استنلی(1392)،  نقاب روشنگری، ترجمه‌ی مرتضی نوری، تهران: مرکز. خزاعی، زهرا (1389)، اخلاق فضیلت، تهران: حکمت.
زرقانی، سید مهدی(1394)، چشم­انداز شعر معاصر ایران، تهران: ثالث.
سوفرن، پیر ابر(1376). زرتشت نیچه(شرحی بر پیشگفتار چنین گفت زرتشت)، ترجمه­ی بهروز صفدری، تهران: فکر روز.
طاهباز، سیروس(1370)، دفترهای زمانه (بدرودی با مهدی اخوان ثالث)، تهران: مؤلّف.
فتحی، چیمن(1398)، نقد و تحلیل شاهنامه­ی فردوسی بر اساس نظریه­های فلسفه­ی هنر، رساله­ی دکتری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل.
کاپلستون، فردریک(1382)، تاریخ فلسفه از فیشته تا نیچه(جلد هفتم)، ترجمه‌ی داریوش آشوری، تهران: علمی و فرهنگی.
کاپلستون، فریدریک(1371)، فردریک نیچه فیلسوف فرهنگ، ترجمه­ی علیرضا بهبهانی، تهران: بهبهانی.              
محبوبی ‌آرانی، حمیدرضا(1393)،  زایش و مرگ تراژدی (تفسیری بر زایش تراژدی از درون روح موسیقی نیچه)، تهران: نشر نی.
محمدی، محتشم و امین سرانجام.(1389)، «جبرگرایی در شعر اخوان ثالث»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهرکرد، سال پنجم، شماره 18 و 19: 164- 137.
مختاری، محمد(1379)، انسان در شعر معاصر یا درک حضور دیگری، تهران: توس.
میرشکاک، یوسفعلی(1393)، نیست­انگاری و شعر معاصر، تهران: روزگار نو.
نیچه، فریدریش (1386)، اراده معطوف به قدرت، ترجمه­ی مجید شریف، تهران: جامی.
نیچه، فریدریش(1380)، حکمت شادان، ترجمه­ی سعید کامران و ...، تهران: جامی.
نیچه، فریدریش(1388)،  تبارشناسی اخلاق، ترجمه­ی داریوش آشوری، تهران: آگه.
نیچه، فریدریش(1390)، فراسوی نیک و بد، ترجمه­ی داریوش آشوری، تهران: خوارزمی.
نیچه، فریدریش(1393)، چنین گفت زرتشت، ترجمه­ی داریوش آشوری، تهران: آگه.
نیکدار اصل، محمدحسین و رمضانی پارسا، داوود(1396)، «بررسی وجوه اخلاق در شعر اخوان براساس مؤلّفه­های سنّتی و مدرن آن»، همایش ملّی پژوهش­های شعر معاصر فارسی، یاسوج
https://civilica.com/doc/727848.
هارت، مایکل(1392)، ژیل دولوز، نوآموزی در فلسفه، ترجمه­ی رضا نجفی­زاده، تهران: نی.
هایدگر، مارتین(1378). راه‌های جنگلی، ترجمه­ی منوچهر اسدی، تهران: درج.
ویینی، میشل(1377)، . تأتر و مسایل اساسی آن، ترجمه­ی سهیلا فتاح، تهران: سمت.
یاسپرس، کارل(1383)، نیچه، ترجمه­ی سیاوش جمادی، تهران: ققنوس.
یعقوبی جنبه ­سرایی، پارسا(1391)، «بار تعلیمی جریان­های شعر متعهد فارسی»، پژوهشنامه­ی ادبیات تعلیمی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، سال چهارم، شماره­ی 15: 198- 177.
Akhavan-sales, M. (1981), From this Avesta, fifth edition, Tehran: Morvarid. [in Persian].       
Akhavan-sales, M. (1990), Heresies and innovations of Nima Yushich, Second Edition, Tehran: Bozorgmehr. [in Persian].       
Akhavan-sales, M. (1991), three books (in the small yard of autumn in prison; life says but must live again ..; hell but cold, Tehran: Bozorgmehr. [in Persian].       
Akhavan-sales, M. (1999), Then After Thunder (selected eight poetry books), Tehran: Sokhan. [in Persian].       
Akhavan-sales, M. (2004), The Voice of Awakened Wonder, by Morteza Kakhi, Tehran: Winter[in Persian].
Akhavan-sales, M. (2011). The end of Shahnameh, Tehran: Winter. [in Persian].       
Akhavan-sales, M. (2012), Winter, Tehran: Winter. [in Persian].       
Asadollahi, K. and Ch. Fathi (1399). “Comparative analysis of Forough Farrokhzad’s poetry and Nietzschean nihilism”. Research in Contemporary World Literature.No.1. 29-60 [in Persian].       
Braheni, R. (2008), “Akhavan, the Great Poet to Blaming the Wworld”, Shahriar-e Shahr-e Sangestan (Critique and Analysis of the Poems of Mehdi Akhavan Sales (M. Omid) by Shahriar Shahin- Deji, Tehran: Sokhan Publishing: 239-208. [in Persian].       
Copleston, F. (1992), Frederick Nietzsche, Philosopher of Culture, translated by A. Behbahani, Tehran: Behbahani. [in Persian].       
Copleston, F. (2003), History of Philosophy from Fichte to Nietzsche (Vol. 7), translated by D. Ashouri, Tehran: Scientific and Cultural. [in Persian].       
Deleuze, J. (2007), An Essay on Nietzsche’s Thoughts, translated by H. Mehrpour, Tehran: Jami. [in Persian].       
Fathi, Ch. (2020), A critique and analysis on the Ferdowsi’s Shahnameh Based on Theories of Philosophy of Art, PhD Thesis, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil. [in Persian].
Gellner,E. (1964), thought and change, London: Weidenfeld and Nicolson.-
Hart, M. (2013), Jill Deleuze, Innovation in Philosophy, translated by R. Najafizadeh, Tehran: Ney. [in Persian].      
Heidari, R. (2013). Critique and Analysis of Religious Approaches in Contemporary Poetry (based on the Akhavan-Sales’s Poetry, Aminpour, Shamloo, Shafiei Kadkani and Shahriyar), PhD thesis, University of Isfahan, Isfahan. [in Persian].       
Heidegger, M. (1999). Forest Roads, translated by M. Asadi, Tehran: Dorg. [in Persian].       
Hoghooghi, M. (2004), Poetry of Our Time 2 Mehdi Akhavan Sales, tenth edition, Tehran: Negah Publishing Institute. [in Persian].       
Jabbari, N. (2018), “The Duality of Attraction and Obstacle in the Poetry of the Heritage of Akhavan-Sales”, Journal of Literary Criticism and Rhetoric, Volume 7, Number 1: 39-21. [in Persian].
Jaspers, C. (2004), Nietzsche, translated by Siavash Jamadi, Tehran: Phoenix. [in Persian].       
Khazaei, Z. (2010), Ethics of Virtue, Tehran: Hekmat. [in Persian].       
Mahboubi Arani, H. (2014), The Birth and Death of Tragedy (An Interpretation of the Nietzsche’s Birth of Tragedy from the Spirit of Music), Tehran: Ney Publishing. [in Persian].       
Mirshkak, Y. (2014), Contemporary Art and Poetry, Tehran: New Times. [in Persian].      
Mohammadi, M. and A. Saranjam. (2010), “Algebraism in the Poetry of Akhavan-Sales”, Journal of the Faculty of Literature and Humanities, Shahrekord University, Fifth Year, No. 18 and 19: 164-137. [in Persian].       
Mokhtari, M. (2000), Man in Contemporary Poetry or Understanding the Presence of Another, Tehran: Toos. [in Persian].       
Nietzsch, F. (1976), “ Twilight of the Idols”, in the portable Nietzsche, translated and edited by Walter Kaufmann, New York: Penguin.
Nietzsche, F. (2011), Beyond Good and Evil, translated by D.Ashouri, Tehran: Kharazmi. [in Persian].       
Nietzsche, F. (2014), Thus Spoke Zarathustra, translated by D.Ashouri, Tehran: Agah. [in Persian].       
Nietzsche, Friedrich (2001), Hekmat Shadan, translated by Saeed Kamran and ..., Tehran: Jami. [in Persian].       
Nietzsche, Friedrich (2007), The Will to Power, translated by Majid Sharif, Tehran: Jami. [in Persian].       
Nietzsche, Friedrich (2009), The Genealogy of Ethics, translated by Dariush Ashouri, Tehran: Ad. [in Persian].      
Nikdar Asl, M. and Ramezani Parsa, D. (2017), “Study of Ethics in the Akhavan-Sales’s Poetry Based on its Traditional and Modern Components”, National Conference on Contemporary Persian Poetry Research, Yasuj ,,, https://civilica.com / doc / 727848. [in Persian].
 Pirooz, A(2015), Fundamentals of Nietzsche's philosophy of art (beauty, sublimity, perfection),Tehran: Elm publication.     
Richardson, William(1974) Heidegger, through Phenomenology to tought, martinus nijhoff.
Rosen, S. (2013), The Mask of Enlightenment, translated by M. Nouri, Tehran: Center. [in Persian].         
Sophren, P.(1997). Zarathustra of  Nietzsche (commentary on the preface of such a saying Zarathustra), translated by B. Safdari, Tehran: Fekr-e Rooz. [in Persian].       
Spinks, L. (2009), Friedrich Nietzsche, translated by Reza Valiayari, Tehran: Center. [in Persian].       
Tahabaz, S. (1991), Daftar-e Zamaneh (Farewell to Mehdi Akhavan Sales), Tehran: Author. [in Persian].      
Winnie, M. (1998),. Theater and its basic issues, translated by S. Fattah, Tehran: Samt. [in Persian].       
Yaghoubi Janbehsarai, P. (2012), “Educational Burden of Committed Persian Poetry Streams”, Journal of Educational Literature, Islamic Azad University, Dehaghan Branch, Fourth Year, No. 15: 198-177. [in Persian].       
Zarghani, M. (2015), Perspectives on Contemporary Iranian Poetry, Tehran: Third. [in Persian].      
  

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 شهریور 1399
  • تاریخ بازنگری: 04 اسفند 1399
  • تاریخ پذیرش: 29 اردیبهشت 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار