تولّد دوباره در قصّه‌های «اصحاب کهف»، «یونس» و «دیدار خضر و موسی» در کشف الأسرار، با تکیه بر مکتب ادبی سمبولیسم

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه هنر

10.22059/jlcr.2022.322617.1655

چکیده

در این مقاله با تعریف مکتب سمبولیسم، سمبولیسم فرارونده که در آن تصاویر عینی، نمادهایی از اندیشه‌ها و احساس‌های آرمانی و جهان‌شناختی است و دنیای معنا و مادّه را به هم می‌پیوندد، کاویده شده است. آن‌گاه مفاهیم استقلال متن، توجّه به مخاطب و خودارجاعی که از ویژگی‌های اساسی مکتب سمبولیسم است، در قرآن و مکتب سمبولیسم بیان می‌شود. نویسنده با پژوهش و بازخوانی مفهوم تولّد دوباره، به‌عنوان پایان مرحله‌ای از حیات و آغاز مرحله‌ای دیگر (به تعبیری مردن در انتهای یک مرحله و سر برآوردن از ابتدای مرحلۀ دیگر، پایان و آغاز سلسه‌وار حیات در شکل‌های متفاوت، دست‌شستن از مرحلۀ نازل هستی و دستیابی به مرحلۀ عالی آن) در سه قصّۀ «اصحاب کهف»، «یونس» و «دیدار موسی و خضر» از متن کشف الأسرار میبدی، تلاش کرده است به این پرسش پاسخ بدهد که این قصّه‌ها چگونه درصدد بیان معنای تولّد دوباره هستند؟ نویسنده با اتّکا به روش توصیفی- تحلیلی، بی‌آنکه قصد مقایسۀ کلام خداوند با آثار هنری کلامی بشری داشته باشد، کوشیده است با بررسی نمادهای موجود در این سه قصّه (همچون غار، آب ، ماهی، نهنگ و ...) و عددهایی مانند سه، چهار، هفت و نه، و نیز ساختمان نمایشی سه قصّه، پنجره‌های تازه‌ای به معناهای موجود در قصّه‌های اصحاب کهف، یونس، و خضر و موسی بگشاید. این‌گونه  معنای تولّد دوباره در ماجرای زنده‌شدن یاران کهف بعد از 309 سال و زنده بیرون‌آمدن یونس از شکم ماهی، و دیدار خضر و موسی در التقای آب و خاک،  از منظر سمبولیسم فرارونده باز یابی شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rebirth in the Stories of “The Companions of the Cave”, “Younes” and “The Meeting of Khedr and Moses” based on the Literary School of Symbolism

نویسنده [English]

  • Saber Emami
Associate Professor of Persian Language and Literature, University of Art, Tehran, Iran
چکیده [English]

This article discusses the definition of the school of symbolism, transcendental symbolism in which objective images are symbols of ideal and cosmological thoughts and feelings, and connect the material and immaterial worlds. Arabic is referred to as “allegory” and in English as “symbolism”. But it seems to be seen as a new language. Evidence of its newness, its revision - though not in the sense of its new use as a language - and the lack of a clear and concise definition - at least on the basis of a not-so-distant author's research - of this language suggests that religion is this style. Speech is a well-known hypothesis in the literature of various lands, including poetry and prose. Relying on a descriptive-analytical method, the author has tried to open new windows to the meanings of the stories of the Companions of the Cave, Younes, and Khedr and Moses, without intending to compare the word of God with the works of human theological art. The characteristics of text independence, attention to the audience, and self-reference are explained in the Qur'an and the school of symbolism, and by examining the symbols in these three stories, such as prayer, water, fish and whale, etc., and numbers such as three, four. , seven, and nine, and the use of these numbers in the story and theatrical construction of the three stories, addressing the concept of rebirth (rebirth is one of the basic human beliefs) and attention to the meaning of the symbol that Jung describes as something vague and unknown or secretly knows us. The symbol, in addition to its obvious and common meaning, also contains rays of other concepts. And it occurs when it is necessary to express a purpose that the thought can not bring to the realm of thought has been extracted and addressed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Symbolism
  • Transcendental Symbolism٫ Symbol
  • Ideation
  • The Companions of the Cave
  • Younes
  • Khedr and Moses
قرآن مجید.
احمدی‌، بابک (1370‌)، ساختار و تأویل متن‌، تهران، مرکز.‌
امامی‌، صابر‌ (1380)‌، اساطیر در متون تفسیری فارسی‌، تهران، گنجینۀ فرهنگ.
آشتیانی‌، سیدجلال‌الدّین‌ (13۷۵)‌، شرح مقدمۀ  قیصری بر فصوص، تهران، علمی و فرهنگی.
ارجمند‌، مهدی‌ (1382)، طراحی صحنه‌، تهران، قطره .
تراویک‌، باکنر (1383)‌، تاریخ ادبیّات جهان‌، ترجمۀ عربعلی رضایی‌، ج 1، چاپ سوم‌، تهران، فرزان.
جوادی آملی ، عبدالله(۱۳۷۴)، « مصاحبه »، بینات و پژوهشهای قرانی، سال دوم، شماره ۴، ص ۲۰۱
چدویک‌، چارلز (1378)، سمبولیسم، ترجمۀ مهدی سحابی‌، تهران، مرکز.
ستّاری، جلال (1372)، مدخلی بر رمزشناسی عرفانی، تهران، مرکز.
شایگان ، داریوش (1394)، جنون هشیاری، چاپ دوم ، تهران ، نظر.
ملاصدرا (1990)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، چاپ چهارم ، بیروت ، دارالاحیای تراث العربی.
شوالیه ، ژان و آلن گربران (1388)، فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، ج 2 و 3 و 11، تهران، جیحون.
صبحی، ابراهیم صالح (1359)، نهج البلاغه، تهران ، مرکز بحوث اسلامی.
طباطبایی، محمّدحسین (بی‌تا)، تفسیر المیزان، ج ۱، قم ، جامعة المدرسین قم.
طبری ، محمّد بن جریر (1367)، ترجمۀ تفسیر طبری، به اهتمام حبیب یغمایی، چاپ سوم‌، تهران ، توس.
علی‌زمانی، امیرعبّاس (137۵)، زبان دین، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
فروزانفر‌، بدیع الزمان (1366)، احادیث مثنوی، چاپ چهارم ، تهران، امیرکبیر.
ماری، ژیزال‌ (1383)، تئاتر سمبولیست، ترجمۀ مهوش قویمی، تهران ، قطره.
مولوی (13۷۰)، مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، چاپ هشتم، تهران، امیرکبیر.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدّین (۱۳۷۶)، کشف الأسرار و عدة الابرار، ج 5 و 6، تهران، امیر کبیر.
نیشابوری، ابوبکر عتیق (1380)، تفسیر عتیق نیشابوری، به اهتمام جعفرمدرّس صادقی، تهران، مرکز.
ولک ، رنه (1389) ، تاریخ نقد جدید، ترجمۀ سعید ارباب شیرانی، ج 4، چاپ دوم ، تهران، نیلوفر.
هارلند، ریچارد (1393)، درآمد تاریخی بر نظریّۀ ادبی از افلاطون تا باروت، ترجمۀ شاپور جورکش و همکاران، چاپ چهارم ، تهران ، چشمه.
یاحقّی، محمّدجعفر (1375)، فرهنگ اساطیر، چاپ دوم ، تهران، سروش و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
یونگ، کارل گوستاو (1352)، انسان و سمبول‌هایش، ترجمۀ ابوطالب صارمی، تهران، امیرکبیر.
ـــــــــــــــ (1390)، چهار صورت مثالی، ترجمۀ پروین فرامرزی، چاپ سوم، مشهد، آستان قدس رضوی.