Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

گروه زبان‎های خارجه و ادبیات فارسی، مرکز آموزش‌های عمومی، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، ایران.

10.22059/jlcr.2023.354006.1905

چکیده

«اسطوره» مفهومی بسیار اثربخش در زندگی انسان‌هاست که هر زمان، به شیوه‌ای خود را نشان می‌دهد. در گذشته‌های دور به‌عنوان جزء حقیقی زندگی انسان‌ها بوده و اینک در بخشی از حافظه ناخودآگاه بشر موجود است. ایزدان و باشندگان فعال بخشی از اساطیرند که بیشتر، کارکرد مذهبی دارند و با توجه به همین نقش، در طول زمان هم بیشتر دستخوش تغییر شده‌اند؛ ازاین‌رو، این سؤال پیش می‌آید که آیا امروزه نیز از این اساطیر اثری باقی مانده است؟ با توجه به اینکه شعر از آن دسته هنرهایی است که زمینه ظهور اساطیر را فراهم می‌سازد، برای پاسخ به این پرسش به بررسی شعر پنج‌ تن از شاعران معاصر پرداخته‎‌ایم. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اگرچه با تغییر ادیان در طیّ سال‌های متوالی در سرزمین گستردة ایران، این اساطیر گاه تطبیق‌پذیر شده و تغییراتی یافته‌اند، اما هرگز محو نشده‌ و در فضای سیال ذهن شاعران گاه به عرصة ظهور پانهاده‌اند. در کل اهورامزدا، امشاسپندان، آذر یا آتش، میترا و ناهید در شعر معاصر گاه با حفظ خویش‌کاری‌های خود نمایان شده‌اند. همچنین باشندگان فعال گاه در شکل باستانی آن (سروش) و گاه نیز متأثر از دین اسلام (فرشتگان) نمودهای گوناگونی در شعر معاصر داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Myth of Gods and Active Inhabitants in Contemporary Persian Poetry

نویسنده [English]

  • Saghar Salmaninejad Mehrabadi

Department of Foreign Languages and Persian Literature, General Education Center, K.N Toosi University of Technology, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Myth is a very effective and complex concept in people's lives, which always shows itself in a different way. In the distant past, they were a real and inseparable part of human life, and now they are part of the unconscious memory of humans. Gods and active inhabitants are a part of mythology that have more of a religious function and according to this role, they have undergone more changes over time. Therefore, the question arises whether there are any traces of these myths left today or not? Considering that poetry is one of those arts that provide the ground for the emergence of mythology, we have analyzed the poems of five poets of this period to answer this question. Studies show that in the vast land of Iran, although with the change of religions over the years, these myths have sometimes been adapted and changed; But they have never disappeared and in the fluid space of the poets' minds, they have sometimes appeared. Purpose: We want to examine the signs of the mythology of gods and active inhabitants in contemporary poetry, which are apparently more shrouded in silence. Research method: descriptive-analytical library. Findings and results: Ahuramazda, Amshaspandan, Azar or Atash, Mitra and Nahid are sometimes shown in contemporary poetry while maintaining their self-interest. Also, the active residents sometimes in its ancient form (Soroush) and sometimes influenced by the religion of Islam (Angels) have had various expressions in contemporary poetry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mythology
  • Gods
  • Active Residents
  • Poetry
  • Contemporary Poetry
آموزگار، ژاله (1395)، تاریخ اساطیری ایران، تهران، تاریخ.
اخوان ثالث، مهدی (1370)؛ در حیاط کوچک پاییز در زندان، زندگی می­گوید ...؛ دوزخ اما سرد، چ 3، تهران، بزر‌گمهر.
اخوان ثالث، مهدی ( 1373)، آخر شاهنامه، چ 12، تهران، مروارید.
اخوان ثالث، مهدی (1378)، آن گاه پس از تندر (مجموعه هشت دفتر شعر)، چ 12، تهران، سخن.
استرابو (1382)، جغرافیای استرابو، ترجمۀ همایون صنعتی‌زاده، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
اوستا (1379)، ترجمۀ جلیل دوستخواه، ج 1 و 2، چ 5، تهران، مروارید.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم (1377 )، اسطوره بیان نمادین، تهران، سروش.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم ( 1385)، نقش اجتماعی زن در ایران باستان و میانه؛ نامۀ ایران، به‌کوشش حمید یزدان‌پرست، ج 3، تهران، اطلاعات.
اسماعیل‌نیا گنجی، حجت الله؛ رضا فرصتی جویباری و حسینعلی پاشاپاسندی (1398)، «تحلیل ساختاری کمال دیوان و امشاسپندان با نگاهی به مزدیسنا و اسطوره‌های پیشاآریایی»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، س 15، ش 57، 13-39.
الیاده، میرچا (1375)، اسطوره، رویا، راز، ترجمۀ رویا منجم، چ 2، تهران، نشر علم.
ایونس، ورونیکا (1373)، اساطیر هند، ترجمۀ باجلان فرخی، تهران، اساطیر.
بختورتاش، نصرت‌الله (1371)، نشان رازآمیز یا گردونۀ مهر، ج 1، تهران، مؤلف.
بهار، مهرداد (1376)، پژوهشی در اساطیر ایران، چ 2، تهران، آگه.
بهرامی، احسان (1369)، فرهنگ واژه‌های اوستا، به یاری فریدون جنیدی، ج 1 و 2، تهران، بلخ.
پورداوود، ابراهیم (1343)؛ سپندارمذگان، جشن پرستاران ایران؛ آناهیتا، به کوشش مرتضی گرجی، تهران، امیرکبیر.
پورداوود، ابراهیم (1377)، یشت‌ها، ج 1، تهران، اساطیر.
جعفری، یونس (1374)، نمیرم از این پی که من زنده‌ام؛ واژۀ ناشناختۀ «دیو» در شاهنامه فردوسی، تهران، دانشگاه تهران.
جوادی آملی، عبدالله (1395)، تفسیر تسنیم، ج 3، قم، اسراء.
رضی، هاشم (1381)، دانش‌نامۀ ایران باستان، تهران، سخن.
زنر. آر. سی (1375)، طلوع و غروب زردشتی‌گری، ترجمۀ تیمور قادری، تهران، فکر روز.
ذکرگو، امیرحسین (1377)، اسرار اساطیر هند، تهران، فکر روز.
ستاری، جلال (1375)، سیمای زن در فرهنگ ایران، تهران، مرکز.
سرخوش کرتیس، وستا (1397)، اسطوره‌های ایرانی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران، مرکز.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1376)، آیینه‌ای برای صداها(هفت دفتر شعر)، تهران، سخن.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1378)، هزاره دوم آهوی کوهی (مجموعه پنج دفترشعر)، چ 2، تهران، سخن.
شیرخدایی، ملیحه و بخشعلی قنبری(1391)؛ «نامهای اهورامزدا در اوستا»، پژوهشنامۀ ادیان، دورۀ 6، شمارۀ 12، صص79-95
صفارزاده، طاهره (1366)، دیدار صبح، شیراز، نوید.
صفارزاده، طاهره (1365الف)، رهگذر مهتاب، چ 2، شیراز، نوید.
صفارزاده، طاهره (1366)، مردان منحنی، شیراز، نوید.
صفارزاده، طاهره (1365ب)؛ سد و بازوان؛ چاپ دوم، شیراز: نوید
صفارزاده، طاهره (1378)؛ گزیده ادبیات معاصر(مجموعه شعر)؛ چاپ اول، تهران: نیستان
عفیفی، رحیم (1374)، اساطیر در فرهنگ و نوشته­های پهلوی، تهران، توس.
عناصری، جابر (1361)، دردانه‌های خلوت اهورایی؛ بغدخت «آناهیتا»، آب‌بانوی محبوب و ملکه انهار؛ فغفور«آذر» گرمابخش جان‌ها و پایندة آتش‌ها، چیستا، س 2، ش 4،
فرنبغ دادگی (1368)، بندهشن، گزارنده مهرداد بهار، تهران، توس.
فریزر، جیمز ادوارد (1383)، شاخۀ زرین، ترجمۀ محمد کاظم فیروزمند، تهران، آگاه.
کریستن‌سن، آرتور (1381)، کیانیان، ترجمۀ ذبیح‌الله صفا، تهران، علمی و فرهنگی.
موسوی گرمارودی، علی (1357)، سرود رگبار، تهران، رواق.
موسوی گرمارودی، علی (1386)؛ باغ سنگ( گزیده اشعار)؛ چاپ اول، تهران: نشر تکا
موسوی گرمارودی، علی (1363)، خط خون، تهران، زوار.
مهر، فرهنگ (1384)، دیدی نو از دین کهن؛ فلسفۀ زرتشت، چ 6، تهران، جامی.
ناس، جان‌بایر (1382)، تاریخ جامع ادیان، ترجمۀ علی‌اصغر حکمت، ویراسـتۀ پرویـز اتـابکی، چ 13، تهران، علمی و فرهنگی.
ورمازرن، مارتین (1380)، آیین میترا، چ 3، تهران، چشمه.
یاحقی، محمدجعفر (1375)، فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، چ 2، تهران، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، سروش.
Amouzgar, Jhaleh (2015), Mythological History of Iran, Tehran, History.[In Persian].
Third Brotherhood, Mahdi (1370); In the small autumn yard in the prison, life says...; Hell but cold, Ch 3, Tehran, Bezerghamhar. [In Persian].
The Third Brotherhood, Mahdi (1373), the end of the Shahnameh, Ch 12, Tehran, Marwarid[In Persian].
Third Brotherhood, Mahdi (1378), then after the thunder (collection of eight books of poetry), Ch 12, Tehran, Sokhn. [In Persian].
Strabo (1382), Strabo's Geography, translated by Homayoun Santizadeh, Tehran, Dr. Mahmoud Afshar Endowment Foundation. [In Persian].
Avesta (1379), translated by Jalil Dostkhah, vol. 1 and 2, ch. 5, Tehran, Marwarid. [In Persian].
Ismailpour, Abulqasem (1377), The Myth of Symbolic Expression, Tehran, Soroush. [In Persian].
Esmailpour, Abulqasem (2016), the social role of women in ancient and middle Iran; The letter of Iran, by the efforts of Hamid Yazdanparast, vol. 3, Tehran, information. [In Persian].
Ismailnia Ganji, Hojatullah; Reza Forsehi Joybari and Hossein Ali Pashapasandi (2018), "Structural Analysis of Kamal Divan and Amshaspandan with a Look at Mazdasena and Pre-Aryan Myths", Mystical and Mythological Literature, Q 15, No 57, 39-13. [In Persian].
Eliadeh, Mircha (1375), myth, dream, secret, translation of the astrologer's dream, Ch. 2, Tehran, Alam Publishing House. [In Persian].
Evans, Veronika (1373), Mythology of India, translated by Bajlan Farrokhi, Tehran, Mythology[In Persian]..
Bakhturtash, Nusratullah (1371), Nishan Razamaz or Gardooneh Mehr, vol. 1, Tehran, author. [In Persian].
Bahar, Mehrdad (1376), A Research in Iranian Mythology, Ch. 2, Tehran, Agh. [In Persian].
Bahrami, Ehsan (1369), Dictionary of Avesta words, with the help of Faridun Junidi, Vol. 1 and 2, Tehran, Balkh. [In Persian].
Pordawood, Ibrahim (1343); Sepandarmezgan, the celebration of Iranian nurses; Anahita, by Morteza Gurji, Tehran, Amirkabir. [In Persian].
Pordavoud, Ebrahim (1377), Yashta, Volume 1, Tehran, Asatir. [In Persian].
Jafari, Yunus (1374), I will not die because I am alive; The unknown word "demon" in Ferdowsi's Shahnameh, Tehran, University of Tehran. [In Persian].
Javadi Amoli, Abdullah (2015), Tafsir Tasnim, vol. 3, Qom, Isra'a. [In Persian].
Razi, Hashim (2012), Encyclopaedia of Ancient Iran, Tehran, Sokhn. [In Persian].
zener R. 2016 (1375), Dawn and Sunset of Zoroastrianism, translated by Timur Qadri, Tehran, Fekr Rooz. [In Persian].
Zikrgo, Amirhossein (1377), Secrets of Indian Mythology, Tehran, Fekr Roz. [In Persian].
Sattari, Jalal (1375), The image of women in Iranian culture, Tehran, Center.
Sarkhosh Curtis, Vesta (2017), Iranian Myths, translated by Abbas Mokhbar, Tehran, Center. [In Persian].
Shafiei-Kedkani, Mohammad Reza (1376), a mirror for sounds (seven books of poetry), Tehran, Sokhn. [In Persian].
Shafiei-Kadkani, Mohammad Reza (1378), The second millennium of Ahovi Kohi (a collection of five poetry books), Ch. 2, Tehran, Sokhn. [In Persian].
Shirkhodai, Maliha and Bakhsali Ghanbari (2012); "The Names of Ahura Mazda in the Avesta", Research Journal of Religions, Volume 6, Number 12, pp. 79-95. [In Persian].
Safarzadeh, Tahereh (1366), Didar Sobh, Shiraz, Navid. [In Persian].
Safarzadeh, Tahereh (1365), Rahgozar Mehtab, Ch 2, Shiraz, Navid. [In Persian].
Safarzadeh, Tahereh (1366), Curvy Men, Shiraz, Navid. [In Persian].
Safarzadeh, Tahereh (1365); dam and arms; Second edition, Shiraz: Navid. [In Persian].
Safarzadeh, Tahereh (1378); selection of contemporary literature (poetry collection); First edition, Tehran: Nistan. [In Persian].
Afifi, Rahim (1374), Mythology in Pahlavi culture and writings, Tehran, Tos. [In Persian].
Elemari, Jaber (1361), Ahurai's lonely pains; Anahita, the beloved water lady and queen of Anhar; Faghfoor "Azer" warms souls and is the source of fires, Chista, p. 2, p. 4. [In Persian].
Farnbag Dadgi (1368), Bandheshan, published by Mehrdad Bahar, Tehran, Tus. [In Persian].
Fraser, James Edward (1383), Golden Branch, translated by Mohammad Kazem Firouzmand, Tehran, Aghaz. [In Persian].
Christensen, Arthur (1381), Kayanian, translated by Zabihullah Safa, Tehran, scientific and cultural. [In Persian].
Mousavi Garmaroudi, Ali (1357), Sorod Regbar, Tehran, Rowaq. [In Persian].
Mousavi Garmaroudi, Ali (2016); Bagh Seng (selection of poems); First edition, Tehran: Teka Publishing. [In Persian].
Mousavi Garmaroudi, Ali (1363), Khat Khoon, Tehran, Zovar. [In Persian].
Mehr, Farhang (1384), a new view of ancient religion; Zoroastrian Philosophy, Chapter 6, Tehran, Jami. [In Persian].
Nas, Janbayer (2012), Comprehensive History of Religions, translated by Ali Asghar Hekmat, edited by Parviz Atabaki, Ch 13, Tehran, scientific and cultural[In Persian]..
Vermazern, Martin (1380), Ayin Mitra, Ch 3, Tehran, Cheshme. [In Persian].
Yahaghi, Mohammad Jaafar (1375), Culture of Mythology and Fictional References in Persian Literature, Ch 2, Tehran, Ministry of Culture and Higher Education, Institute of Cultural Studies and Research, Soroush. [In Persian].