تفنن ساختار و تنوع مضامین در ملمعات نور‌الدین عبدالرحمن بن احمد جامی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات عربی، ، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 گروه زبان و ادبیات عربی، ، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.22059/jlcr.2023.256097.979

چکیده

نور‌الدین عبدالرحمن بن احمد جامی، ملقب به خاتم الشعرا، شاعر توانای ایرانی قرن نهم هجری قمری است که به دو زبان فارسی و عربی تسلط داشته است. دربارۀ تسلط جامی به زبان عربی، همین بس که الفوائد الضیائیة فی شرح الکافیة، مشهور به شرح جامی در نحو از وی بر‌جای مانده است. وی توانسته است مضامین ادب عربی را به‌خوبی به زبان فارسی بسراید و علاوه ‌بر آثار ارزشمند در نظم و نثر به زبان‌های فارسی و عربی و منظومه‌های متعدد فارسی، اشعار ملمع نیز از خویش بر‌جای بگذارد که خود از زمینه‌های ارزشمندی است که شاعران فارسی‌زبان در آن طبع‌آزمایی کرده‌اند. اشعار ملمع جامی استمرار ملمع‌سرایی شاعران دوزبانه است که در عین حال در تکوین و تحول ملمعات در عصر خویش ایفای نقش کرده است. دربارۀ ملمع‌سرایی شاعران فارسی‌زبان، همواره این سؤال مطرح است که آنان در تحول صنعت ملمع، چه نقشی ایفا کرده‌اند و از حیث ساختار و مضمون چه نوآوری‌هایی بدان افزوده‌اند؟ این سؤال دربارۀ ملمعات جامی نیز به ذهن پژوهشگران می‌خلد؛ از این رو، بررسی ملمعات جامی و تحلیل ساختار و مضامین آن به‌منظور دستیابی به میزان تنوع و نو‌آوری او در آنها موضوع این نوشتار است که با مراجعه به دیوان وی و با تحلیل ساختار ملمعات آن انجام پذیرفته است. بر‌اساس بررسی انجام‌شده، می‌توان به این نتیجه رسید که جامی در انواع ملمع از نظر ساختاری طبع‌آزمایی کرده و مضامین مختلف تغزل و وصف و مدح را موضوع ملمعات قرار داده و نو‌آوری‌هایی در ساختار آنها داشته است که به‌نوعی می‌توان آن را تفنن در سرایش شعر تلقی کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Contemplation of the Structure and Themes’ Variety in the Molamma’at of Nour al-Din Abdul Rahman Ibn Ahmad Jami

نویسندگان [English]

  • Hojjat Rasouli 1
  • Sheler Ahmadi 2
1 Department of Arabic Language and Literature, Faculty of ,Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Department of Arabic Language and Literature, Faculty of ,Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Mastered both Persian and Arabic languages, Nour al-Din Abdul Rahman ibn Ahmad Jami, nicknamed as Khatam al-Shoara, is a powerful Iranian poet of the 9th century AH. It is enough about Jami's mastery of Arabic language that the Fava’ed al-Ziya'iyya in Sharh Al-Kafia, left of him, are known as Sharh-e Jami in Syntax. In addition to valuable works in verse and prose in Persian and Arabic languages and numerous Persian poems, he has been able to write the themes of Arabic literature well in Persian language and also left behind Molamma’ poems, which is one of the valuable fields tested by Persian-language poets. Playing a role in the development and evolution of Molamma’ in his era, Jami’s poems of Molamma’ are the continuation of the poetry of bilingual poets. There always has been a question about the Persian-language poets' Molamma’ that in terms of structure and content, what role did they play in the evolution of Molamma’ industry and what innovations did they add to it. With this same question on the mind, the investigation of Jami's Molamma’ consisting the analysis of its structure and themes for achieving the degree of variety and innovation of Jami in Molamma’ was chosen as the subject of this article. According to this research, through making innovations in terms of the structure, Jami has experimented with different types of Molamma’s and created various themes of poetry, description, and praise as the subject of these Molamma’ types, which can be considered as a technique in poetry writing.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Molamma’
  • Arabic Poetry
  • Persian Poem
  • Jami
  • Bilingual

مراجع

ابن منظور (۱۹۹۹)، لسان العرب، ج 1، 5، 6، 12 و 13، ط۳، بیروت ، دار إحیاء التراث العربی و‌ مؤسسة التاریخ العربی.
تاج الحلاوی، علی بن محمد (۱۳۴۱)، دقایق الشعر، تصحیح سیدمحمد کاظم امام، تهران، دانشگاه تهران.
التهانوی، محمدعلی (۱۹۹۶)، کشاف اصطلاحات العلوم و الفنون، تقدیم و‌ اشراف و‌ مراجعة رفیق العجم، بیروت، مکتبة لبنان و ‌ناشرون.
جاجرمی، محمد بن بدرالدین (۱۳۳۷ش)، مونس الأحرار فی دقایق الأشعار، به اهتمام: میر صالح طبیبی، تهران، انجمن آثار ملی.
جامی، نور‌الدین عبدالرحمن (۱۳۴۱)، دیوان، ویرایش هاشم رضی، تهران، پیروز.
جوهری، اسماعیل بن حماد (۱۹۷۹)، الصحاح (تاج‌اللغة و‌صحاح‌العربیة)، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، ج 3، ط۲، بیروت، دارالعلم للملایین.
خبازها، رضا (1392)، «بررسی تطبیقی غزل­های ملمع جامی با غزل­های ملمع سعدی و حافظ»، سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، ش 19، 149-169.
رادویانی، محمد بن عمر (۱۳۶۲)، ترجمان البلاغة، تصحیح احمد آتش، تهران، اساطیر.
رامی تبریزی، حسن بن محمد (۱۳۴۱ش)، حقایق الحدایق، تصحیح سیدمحمد کاظم امام، تهران، دانشگاه تهران.
رسولی، حجت (۱۳۹۴)، ملمع در شعر فارسی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
رشیدالدین وطواط (۱۳۰۸)، حدایق السحر فی دقایق الشعر، تصحیح عباس اقبال آشتیانی، تهران، کتابخانۀ کاوه.
صفا، ذبیح‌اللّه (۱۳۷۸)، تاریخ ادبیات در ایران، ج ۵ ، چ ۱۱، تهران، فردوس.
الفراهیدی، خلیل بن احمد (۱۳۸۳)، العین، تحقیق مهدی المخزومی، فاضل السامرائی، ج 3، قم، اسوه.
موسی، احمد (1388ش)، «الملمعات فی الشعر الفارسی»، الدراسات الأدبیة، شمارۀ پیاپی 67 و 68 و 79، صص373- 400.
موسی، احمد (1381)، پارسی‌گویان عربی‌سرا از آغاز تا عبدالرحمن جامی(معرفی و شرح اشعار عربی آنان)، رسالۀ دکتری، زیرنظر امیرمحمود انوار، تهران، دانشگاه تهران.
همایی، جلال‌الدین (۱۳۶۳)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چ ۲، تهران، توس.
Al Farahidi, Khalil bin Ahmad (1383), Al-Ain, Mahdi al-Makhzoumi's research, Fazel al-Samrai, vol. 3, Qom, Aswah. [In Arabic].
Al-Thanavi, Mohammad Ali (1996), Kashf terms of sciences and arts, presented and reviewed by Rafiq al-Ajam, Beirut, Lebanese Library and Publishers. [In Arabic].
Homayi, Jalaluddin (1363), Rhetorical Techniques and Literary Industries, Ch. 2, Tehran, Tos.[In Persian].
Ibn Manzoor (1999), Arabic Language, Vol. 1, 5, 6, 12 and 13, Vol. 3, Beirut, Dar Ihiya al-Tarath al-Arabi and Est.[In Arabic].
Jajarmi, Mohammad bin Badraldin (1337), Muns al-Ahrar fi Dqaiq al-Ashaar, edited by: Mir Saleh Tabibi, Tehran, National Art Association. [In Persian]
Jami, Nooruddin Abdulrahman (1341), Diwan, edited by Hashim Razi, Tehran, Pirouz. [In Persian]
Johari, Ismail bin Hammad (1979), Al-Sahah (Taj al-Lagha and Sahah al-Arabiya), research by Ahmed Abd al-Ghafoor Attar, Vol. 3, Vol. [In Arabic].
Khabazaha, Reza (2012), "Comparative analysis of Jami's ghazals with Saadi and Hafez's ghazals", Persian poetry and prose stylistics (Bahar Adab), vol. 19, 149-169. [In Persian].
Musa, Ahmad (2001), Persian speakers of Arabic poetry from the beginning to Abdurrahman Jami (introduction and description of their Arabic poems), doctoral dissertation, under the supervision of Amir Mahmoud Anwar, Tehran, University of Tehran. [In Persian].
Musa, Ahmed (1388), "Al-Malma'at in Al-Sha'ar al-Farsi", Literary Studies, serial numbers 67, 68 and 79, pp. 373-400. [In Persian].
Radovyani, Mohammad bin Omar (1362), Tarjan al-Balagha, edited by Ahmad Atash, Tehran, Asatir. [In Persian].
Rami Tabrizi, Hasan bin Mohammad (1341), Haqqaiq al-Hadaiq, edited by Seyyed Mohammad Kazem Imam, Tehran, University of Tehran. [In Persian].
Rashid al-Din Vatawat (1308), Hadaiq al-Sahar fi Daqayq al-Shaar, edited by Abbas Iqbal Ashtiani, Tehran, Kaveh Library. [In Persian].
Rasouli, Hojjat (2014), Melmae in Persian Poetry, Tehran, Shahid Beheshti University. [In Persian].
Safa, Zabihullah (1378), History of Literature in Iran, Vol. 5, Ch. 11, Tehran, Ferdous. [In Persian].
Taj al-Halawi, Ali bin Mohammad (1341), Daqayq al-Shaar, edited by Seyyed Mohammad Kazem Imam, Tehran, University of Tehran. [In Persian].

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 05 مهر 1401
  • تاریخ بازنگری: 13 شهریور 1402
  • تاریخ پذیرش: 05 مهر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار