نمودهای طنز موقعیت در روضۀ ششم بهارستان جامی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

10.22059/jlcr.2024.362913.1950

چکیده

طنز در لغت به معانی مسخره کردن، طعنه زدن، تمسخر نمودن و مانند این ها آمده است. در ادبیات فارسی، برای انواع شوخ طبعی ها، به اعتبارات متفاوت، نام های متعددی وجود داشته و دارد. در پژوهش های معاصر در این عرصه، طنز به عنوان واژه ای برای تمام متونی که وجه تمایز آن ها، خنده آوری است به کار می رود. در واقع، طنز، نوعی از ادبیات است که بدی ها و زشتی ها را بزرگ تر می نمایاند. در این پژوهش توصیفی-تحلیلی، معنای عام و موسّع طنز، که در بر گیرندۀ مفاهیمی چون هجو و هزل نیز هست، به کار گرفته می شود و پس از بررسی تعریف و دامنۀ مفهوم طنز و به طور خاص، طنز موقعیت، به تحلیل این گونه در روضۀ ششم اثر منثور جامی به نام بهارستان می پردازیم تا وضعیت های گوناگون موجد طنز موقعیت را در این متن شناسایی نماییم؛ در نهایت می کوشیم تا چرایی بهره گیری فراوان تر از وضعیت هایی خاص را تحلیل کنیم. در این پژوهش، بُعد توصیفی بر مبنای تعریف عام طنز و طنز موقعیت و وضعیت‌های ایجاد کنندۀ آن به طور خاص و جنبۀ تحلیلی، بر پایۀ کاربست ابزارهای نظری یادشده در یک اثر ادبی خاص شکل گرفته است. یافته های پژوهش حاضر، نشان می دهند که جامی در بیش از نیمی از مطایبه های روضۀ ششم بهارستان، از پردازش طنز موقعیت بهره گرفته است و بیش ترین استفادۀ او در ایجاد طنز موقعیت، از وضعیت اوصاف ناپسند بوده است. وی در این راه هم صفات نامطلوب ظاهری، مانند زشتی و هم ویژگی های ناپسند باطنی مثل ستم گری را دست مایۀ طنزپردازی قرار داده است. افزون بر این، استفادۀ جامی از هشت وضعیت مختلف از میان ده وضعیت پربسامد ایجاد کنندۀ طنز موقعیت در ادبیات کهن فارسی، تنوع بالایی را به نمایش گذاشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Manifestations of Situational Irony in the 6th Chapter of Baharestan of Jami

نویسندگان [English]

  • Arad Gholami 1
  • Abdoreza Seif 2
1 PhD student in Persian Language and Literature, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Full Professor of Persian Language and Literature, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Irony as a word means mockery, ridicule,, and the like. In Persian literature, there have been many names for all kinds of jokes. In contemporary research in this field, irony is used as a word for all texts that are characterized by laughter. In fact, irony is a type of literature that magnifies evil and ugliness. In this research, the general and expanded meaning of irony, which includes concepts such as lampoon and facetiae, is used, and after examining the definition and scope of this concept and specifically, situational irony, we will analyze this genre in the sixth chapter of Jami’s prose work called Baharestan in order to identify the various statuses that create irony in this text; Finally, we try to analyze why certain statuses are used more frequently. So, at the theoretical level the most frequent statuses used to create the situational irony have been discussed and at the applied level, the situational irony in a specific literary work has been analyzed. The findings of this research show that Jami has used situational irony in more than half of the passages of the sixth chapter of Baharestan, and his most frequent use in creating situational irony has been the status of disagreeable characteristics. He has ironized both external undesirable traits, such as ugliness, and inner unsavory characteristics, such as oppression. In addition, Jami’s use of eight different situations out of the ten most frequent situations that create situational irony has displayed a high diversity in the aforementioned book.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Baharestan
  • Jami
  • Joke
  • Situational Irony
  • Status of Disagreeable Characteristics