نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• عبدالرضا نادری‌فر ¹
• معصومه احمدی ²

¹ دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی.

² دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران

چکیده

بهرام بیضایی، یکی از برجسته‌ترین نمایش‌نامه‌نویسانِ ادبیات نمایشی معاصر ایران است که در هر یک از نمایش‌نامه‌هایش، بازآفرینی و ابتکار و خلاقیّت به چشم می‌خورد. یکی از نمایش‌نامه‌های برجسته وی «شب هزار و یکم» (1382) است. این نمایش‌نامه در سه پرده یا سه اپیزود به نگارش درآمده است؛ پرده اوّل این نمایش‌نامه با الهام از شاهنامه و داستان ضحاک و کلیّت داستان هزار و یک شب، به بازسازی داستانی گم‌شده از افسانه‌های ایرانی می‌پردازد و در دو پرده دیگر، هزار و یک شب الهام بخش نویسنده بوده‌ است. هر پرده این نمایش‌نامه، مستقل از دیگری است و هر کدام از این اپیزود‌ها، داستان و شخصیت‌های مستقل و منحصر به فرد خود را دارند، اما در عین حال این سه پرده یا سه اپیزود، مشابهت‌های مضمونی و ساختاری دارند و آنچه که باعث این انسجام می‌شود، درون‌مایه‌هایی است که تکرار می‌شوند؛ یعنی این درون‌مایه‌های تکرار شونده هستند که اپیزود‌های مستقل این نمایش‌نامه را از درون به یکدیگر پیوند می‌دهند. مطالعة عمیق و کاوش معنایی اثر، خواننده را متوجّه وجودِ درون‌مایه‌های تکرار شونده‌ای در بین پرده‌های این نمایش‌نامه می‌کند که در نقد ادبی، درون‌مایه‌های تکرارشونده را «موتیف» یا «بن‌مایه» می‌نامند. در این جستار، بن‌مایه‌های پرده‌‌های سه گانة این نمایش‌نامه، به شیوه تحلیلی- توصیفی موردِ واکاوی قرار گرفته است. از جمله یافته‌های این پژوهش می‌توان به درون‌مایه‌های تکرارشوندة ضحاک ماردوش و معادل‌های انسانی آن، مرگ خواهی، مکر زنان، کشمکش هواداران و مخالفان بر سر کتاب هزار و یک شب و موتیف قربانی شدن یکی از شخصیت‌های هر پردة نمایش‌نامه به دست فرد و ساختار ، اشاره کرد که همین موتیف‌ها وحدت معنایی و هنری نمایش‌نامه را رقم می‌زنند.  

کلیدواژه‌ها

• بهرام بیضایی
• نمایش‌نامه
• شب هزار و یکم
• هزار و یک شب
• شاهنامه
• موتیف

عنوان مقاله [English]

Motif in Bahram Beyzaie’s Play The One Thousand and First Night

نویسندگان [English]

• Abdolreza Naderifar ¹
• Masoumeh Ahmadi ²

¹ Literature and Humanities Employment

² Faculty of Literature and Humanities /University of Tehran

چکیده [English]

Bahram Beyzai is one of the most prominent playwrights in contemporary Iranian dramatic literature whose regeneration, innovation and creativity are evident in each of his plays. One of his most celebrated plays is The One Thousand and First Night (2003). This play is written in three acts or three episodes. The first episode inspired by the Shahnameh, the story of Zahhak and the entirety of  One Thousand and One Nights reconstructs a lost tale from Iranian mythology. In the other two episodes One Thousand and One Nights serves as the main source of inspiration for the author. Each episode of this play is independent from the others, and each has its own distinct and unique plotline and characters. However, at the same time, the three acts or episodes share thematic and structural similarities. What causes this coherence are the recurring themes (motif) that internally link the independent episodes of this play. A close reading and a deep semantic exploration of the work gives the reader an insight into the recurring themes of the play's acts, termed as the motif in literary criticism. In this essay, we aim to examine the motifs of this three -fold play in a descriptive- analytical manner. Our objectives for this study is to detect and analyze these motifs which includes Zahhak Mar-dush and its human manifestations, self-sacrifice(a longing for death), female cunning, the controversy over the book of One Thousand and One nights among the readers, and one character falling victim to an individual or the system in each act that These motifs make the semantic and artistic unity of the play.

کلیدواژه‌ها [English]

• Bahram Beyzai
• Play
• The One Thousand and First Night
• One Thousand and One Nights
• Shahnameh
• motif