نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• امیر حسین زنجانبر ¹
• غلامحسین کریمی دوستان ²

¹ کارشناسی ارشد، ادبیات کودک‌ و نوجوان، دانشگاه پیام‌نور واحد تهران‌جنوب، تهران، ایران.

² استاد گروه زبان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

مارکس، بنیانگذار نظریۀ مارکسیسم غربی، با تأکید بر تضاد درونیِ نظام طبقاتی، شرایط اقتصادی را زیربنای شعور اجتماعی می­داند. نظریات او نه­تنها زمینۀ شکل­گیری مکتب فرانکفورت را فراهم کرده، بلکه در دکترینِ نظریه­های انتقادی­ای همچون پسااستعماری، پسامدرن، فمنیسم و غیره نیز تأثیری بسزا داشته است. مارکس و اِنگلس جهانی را ترسیم می­نمایند که در آن نیروی جهانی­شدۀ بازار استیلا می­یابد و نتیجۀ این استیلا چیزی جز اضمحلال انسان نیست. ازآنجا که «خرسی که چپق می‌کشید» رمانی دربارۀ گذار از سنت به مدرنیته است و شرایط اقتصادیِ شخصــیت­های آن، عامل شکل­گیری قضاوت­ها، تصمیم­ها، بازنمایی­ها و در یک کلام موجد شعور اجتماعی آنها است؛ لذا این رویکرد برای آن رمان اختیار شده است. با توجه به اینکه «نشانه‌شناسی» یک روش خواندن متن است که به بررسی روابط نشانه‌ها و چگونگی سازوکار تولید معنا می‌پردازد، مقالۀ حاضر، به روش تحلیلی‌توصیفی، در پی بازخوانی متن از طریق تحلیل نشانه‌هایی است که مؤیدِ وابستگیِ مناسبات اجتماعی به شرایط اقتصادی است. مسئلۀ پژوهش چگونگی دگرخوانشِ نشانه‌شناختیِ متن، با تکیه بر رهیافتِ نظریات جامعه‌شناختی مارکس است. فروپاشی شوروی، به‌عنوان سردمدار نظام مارکسیــستی، و چرخش چین به­سوی سرمایه­داریِ باز، به‌معنای ناکارآمدی کامل این نظام نیست. از یک سو، فقدان توجهِ بسنده به پارادایم‌های متعهدانۀ این نظام و از سویی دیگر، خلا بهره­گیری از رویکردهای میان­رشته­ای در خوانش متون، ضرورت این پژوهش را آشکار می‌نماید. خوانش حاصل از مقالۀ پیشِ­رو بیانگر این است که: رمان مذکور رمانی انتقادی است که عوارض تغییر گفتمانِ ناشی از حضور مدرنیته را آشکار می­سازد. «دگردیسی انسان به حیوانِ درآمدزا» در این رمان، استعاره­ای است که بر از خودبیگانگیِ سوژه­ها و قطع ارتباط آنها از دنیای نوستالوژیکِ ازدست­رفتۀ انسانی­شان دلالت دارد، ازخودبیگانگی­ای که به اضمحلال خانواده و سپس به فروپاشی روابط انسانی کل جامعه می­انجامد. این پژوهش برای نخستین بار در ایران از نظریۀ مارکس برای خوانش متون ادبی و از مارکسیسم برای تحلیل داستان کودک و نوجوان استفاده می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• مارکسیسم
• نقد ادبی
• مارکس
• نشانه‌شناسی
• رمان کودک
• نظریۀ انتقادی

عنوان مقاله [English]

A Socio-semiotic Reading of the Children's Novel "The Pipe-Smoking Bear": based on Marxist Approach

نویسندگان [English]

• amir hossein zanjanbar ¹
• Gholamhossein karimi doostan ²

¹ MA in Children ̓s and Young Adult Literature, Payame Noor University, South Tehran Branch, Tehran, Iran.

² Professor Department of Linguistics, Tehran University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Introduction: Marx, the founder of the theory of Marxism, by emphasizing the internal contradiction of the class system, calls economic conditions the foundation of social consciousness. Marx and Engels envisaged a world in which globalized market forces reigned supreme, careless of the human damage they inflicted, and in wich the gap between rich and poor had widened intolerably. The Marxist critical heritage is a superlatively rich, fertile one and like any other critical metod, it has to be assessed by how much it illuminates work of arts, not just by whether its political hopes have been realized in practice. Whereas intersubjective conflicts in the novel of “The Pipe-Smoking Bear” is the product of economic conditions and their plot is based on the formation of bourgeois society, and class antagonisms in the transition from tradition to modernity; So this approach has been adopted, for that novel.
Purpose: Given that semiotics is a method of reading the text, which examines the relationships of signs and how the mechanism of meaning production; The present article, by descriptive analytical method, seeks to re-read the text by analyzing the signs that confirm the dependence of social relations on material conditions.
Questions: The question of research is how to semiotically read the text, relying on Marx's approach to sociological theories. In this regard, the present study is seeking answers for the fundamental question: which are the signs based on Marx's Theory of Classes that gives rise to different readings of the text? And how do re-reading the present text make sense within the framework of Marx's sociological theory?
Conclusions: The present article show that: The novel is a critical novel that reveals the effects of the discourse change resulting from the presence of modernity. In this novel, "the transformation of man into an income-generating animal" is a metaphor or symbol that signifies the alienation of subjects and their disconnection from their lost human-centered nostalgic world. This alienation leads to the dissolution of the family and then to the collapse of the human relations of the whole society.
Significance: The collapse of the Soviet Union, as the leader of the Marxist system, does not mean the complete inefficiency of this system. Reveals the need for research, the lack of sufficient attention to the committed paradigms of this system  and the lack of interdisciplinary research in this field.
Novelity: This research uses for the first time in Iran Marx's Theory, for reading literary texts and uses the Marxist approach for reading literary texts of children

کلیدواژه‌ها [English]

• Marxism
• literary criticism
• Marx
• semiotics
• child novel
• critical theory