پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت

جمال ادبی و اعجاز هنری قرآن کریم همواره یکی از عوامل اصلی جذب مخاطب بوده‌است. اقتباس یکی از شیوه‌های بلاغی است که می‌تواند با اعتبار، ضمانت، وجاهت، غنا و مقبولیت بخشیدن به متن، موجب جلب بیشتر مخاطبان ... بیشتر جمال ادبی و اعجاز هنری قرآن کریم همواره یکی از عوامل اصلی جذب مخاطب بوده‌است. اقتباس یکی از شیوه‌های بلاغی است که می‌تواند با اعتبار، ضمانت، وجاهت، غنا و مقبولیت بخشیدن به متن، موجب جلب بیشتر مخاطبان و سرانجام، اقناع آنان گردد. تفسیر خزائن‌الأنوار و معادن‌الأخبار از تفاسیر ادبی‌ ـ عرفانی دورۀ صفویه است که در سال‌های اخیر مورد تحقیق، تصحیح و چاپ قرار گرفته‌است و آن را در قرن دوازدهم هجری قمری، عالم، محدث و مفسر ادیب دورۀ صفویه، «میرمحمد رضا بن محمد مؤمن خاتون‌آبادی» آن را نوشته‌است. از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد این تفسیر، مقدمۀ چهارده‌خزانه‌ای آن است. در واقع، خزائن مزبور پیش‌نیازها و علوم مورد نیاز مفسران قرآن کریم را تبیین می‌کند. مؤلف در خزانۀ سوم، به‌تفصیل به شرح صنایع بدیع لفظی و معنوی، بیان و آنگاه به تشریح علوم قرآنی پرداخته‌است و از این منظر، نمونۀ اعلایی از مقدمه‌نویسی را برای اهل فن رقم زده‌است. پژوهش حاضر به کمک روش مطالعات کتابخانه‌ای و به شیوه‌های توصیف، تحلیل و مقایسه، استفادۀ هنرمندانه خاتون‌آبادی از هنرسازۀ اقتباس در دیباچۀ اثرش را از دو منظر کمّی و کیفی بررسی کرده‌است و نشان داده که وی با بهره‌گیری از اقتباسات (کامل، ناقص و منقطع) و استفادۀ هنری از آهنگ، اصوات، تکرار و خاصیت القاگری آن‌ها و با به‌کارگیری سایر صنایع بدیع لفظی و معنوی، همچون تلمیح، جناس و مراعات نظیر در کنار اقتباسات قرآنی، جلوه‌ای بدیع و تأثیرگذار از اقتباس را به نمایش گذاشته‌است.

مرز اقتباس و تضمین با رویکرد اثرپذیری از قرآن

مریم زیبائی نژاد

دوره 7، شماره 1 ، تیر 1397، ، صفحه 79-93

https://doi.org/10.22059/jlcr.2018.66403

چکیده

از زمانی که قرآن کریم، این معجزۀ الهی بر پیامبر اکرم نازل شد، ادیبان و سخنوران ادب فارسی همچون دیگر ملل، از نظر لفظی و معنوی، از این روح هستی‌بخش بهره‌ها جسته‌اند و آثار خود را به وسیلۀ آن زینت بخشیده‌اند. ... بیشتر

بررسی تحلیلی درون‌‌مایه‌‌های قرآنی در آثار یوهان ولفگانگ فُن گوته

حمیده بهجت؛ نسرین بحرینی

دوره 6، شماره 2 ، دی 1396، ، صفحه 57-73

https://doi.org/10.22059/jlcr.2017.65525

چکیده

قرآن کریم در جایگاه کلام الهی و وحی آسمانی، پیوسته مورد توجه اندیشمندان و نویسندگان غربی قرار داشته و دربارۀ آن مطالعه و تحقیق بسیاری انجام شده‌است که از آن جمله می‌‌توان یوهان ولفگانگ فن گوته را نام ... بیشتر

بررسی استعارۀ تهکّمیّه در غزلیات حافظ

احمد ذاکری

دوره 5، شماره 2 ، آذر 1395، ، صفحه 61-72

https://doi.org/10.22059/jlcr.2016.61396

چکیده

در ادب فارسی، هر سراینده یا نویسندۀ توانمندی که از قرآن مایه گرفته‌است، جایگاه برتری به خود اختصاص داده‌است. شمس‌الدین محمد حافظ، به مدد بهره‌جویی از کلام خداوندی و البته دیگر هنرهای ادبی، جزو قله‌های ... بیشتر

کاربردهای هم‌‌حضوری آیات قرآن کریم در روضۀ خلد مجد خوافی

فائزه عرب یوسف‌آبادی؛ زینب امیدی‌نیا

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1394، ، صفحه 53-67

https://doi.org/10.22059/jlcr.2016.57561

چکیده

روضۀ خلد مجد خوافی نمونۀ خوبی از متونی است که از آیات قرآن بهره‌ برده و ژرفای این تأثیرپذیری لفظی و معنوی در متن آن کاملاً نمایان است. هدف اصلی در این پژوهش، نشان دادن انواع روابط بینامتنی این کتاب با ... بیشتر

نقدی بر تفکر انکار مَجاز در قرآن

کیامرث شَهولی کوشوری

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1394، ، صفحه 69-86

https://doi.org/10.22059/jlcr.2016.57562

چکیده

برای درک مفاهیم قرآن و رسیدن به مفهوم باطنی آیاتش، دو واژۀ «حقیقت» و «مَجاز» دست‌کم از قرن دوم هجری به عرصۀ ادبیات قرآنی وارد شده و در مقابل هم قرار گرفته‌اند. واژۀ مجاز را نخستین بار ارسطو ... بیشتر برای درک مفاهیم قرآن و رسیدن به مفهوم باطنی آیاتش، دو واژۀ «حقیقت» و «مَجاز» دست‌کم از قرن دوم هجری به عرصۀ ادبیات قرآنی وارد شده و در مقابل هم قرار گرفته‌اند. واژۀ مجاز را نخستین بار ارسطو تعریف کرد، ولی آن اصطلاح در جهان اسلام، از قرن سوم تا قرن پنجم، بر سه معنای اصطلاحی دلالت داشته‌است: ابتدا به معنای راه و روش بیان معنی آیات و رسیدن به مفهوم آن‌ها بوده، و بعد از آن معنی عام پیدا کرده که مشتمل بر راه‌های بیان سخن بوده‌است، و سرانجام به معنای رایج و اصطلاحی آن در علم بیان به کار رفت که در مقابل اصطلاح بلاغی حقیقت قرار دارد؛ یعنی «کلمه‌ای است که در غیر معنی موضوع‌له خود در اصطلاح تخاطب به کار رود، درحالی‌که با قرینه‌ای همراه است که مانع ارادۀ معنای اصلی آن می‌شود». از زمان بروز معنای سوم، بعضی، مجاز را به طور کلی و بعضی آن را درخصوص صفات خداوند و بعضی وجود آن را در کلام الهی منکرند. سلفی‌ها و ظاهرگرایان منکر وجود مجاز در قرآن‌اند؛ ابن‌تیمیه از بارزترین آن‌هاست و اعتقاد دارد بحث حقیقت و مجاز، باطل، و همۀ کلام خدا و رسول(ص) حقیقت است. در مقابل این تفکر، جمهور علمای لغت و علم بلاغت و اصول و تفسیر، با دلایل نقلی و عقلی بر این باورند که انکار مجاز در قرآن و زبان، از روی جهالت و لجاجت و یا مغرضانه بوده‌است و پایۀ علمی ندارد.

زیبایی‌‌شناسی قصص قرآن کریم

غلامعباس رضایی‌هفتادُر؛ شعیب علی‌‌خواجه

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1393، ، صفحه 71-86

https://doi.org/10.22059/jlcr.2014.52686

چکیده

زیبایی‌‌شناسی قصص قرآن کریم به معنای شناسایی بخشی از جمال و هنر بیان قرآن است. قرآن کریم کتاب داستان‌‌سرایی نیست، اما قصّه‌‌های واقعی خویش را که اهداف دینی ـ تربیتی دارند، با قالبی هنری، اسلوبی بلاغی ... بیشتر

پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 13 (1403)

دوره 12 (1402)

دوره 11 (1401)

دوره 10 (1400)

دوره 9 (1399)

دوره 8 (1398)

دوره 7 (1397)

دوره 6 (1396)

دوره 5 (1395)

دوره 4 (1394)

دوره 3 (1393)

دوره 2 (1392)

دوره 1 (1391)

کلیدواژه‌ها = قرآن

بررسی اقتباسات قرآنی در دیباچۀ تفسیر خزائن‌الأنوار و معادن‌الأخبار خاتون‌آبادی

چکیده

مرز اقتباس و تضمین با رویکرد اثرپذیری از قرآن

چکیده

بررسی تحلیلی درون‌‌مایه‌‌های قرآنی در آثار یوهان ولفگانگ فُن گوته

چکیده

بررسی استعارۀ تهکّمیّه در غزلیات حافظ

چکیده

کاربردهای هم‌‌حضوری آیات قرآن کریم در روضۀ خلد مجد خوافی

چکیده

نقدی بر تفکر انکار مَجاز در قرآن

چکیده

زیبایی‌‌شناسی قصص قرآن کریم

چکیده