پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت - مقالات آماده انتشار

کنایه، به‌عنوان یکی از مباحث علم بیان از آغاز تاکنون، همواره بحث‌انگیز بوده است و هیچ‌گاه در این مورد، تعریف واحدی که جوهره این فن بلاغی/ زبانی را به‌درستی تبیین کند، ارائه نشده است. در کتب و مقالات ... بیشتر کنایه، به‌عنوان یکی از مباحث علم بیان از آغاز تاکنون، همواره بحث‌انگیز بوده است و هیچ‌گاه در این مورد، تعریف واحدی که جوهره این فن بلاغی/ زبانی را به‌درستی تبیین کند، ارائه نشده است. در کتب و مقالات بلاغی، تعاریف متفاوتی با مثال‌های گوناگون آمده است؛ اما همیشه برای آن‌هایی که به این حوزه پرداخته‌اند، نقطه‌ضعفی وجود داشته است و کسانی که به تحقیق تازه‌ای دست‌زده‌اند به آن نقطة ضعف اشاره‌کرده‌اند. در این پژوهش، سعی شده است با رویکردی آسیب شناسانه، به لغزشگاه‌های کنایه، تعاریف کنایه و نقاط ضعف آن‌ها، روش‌های کنایه پژوهی و موارد غفلت پژوهشگران، پرداخته شود و مواردی از آسیب‌های کنایه پژوهی، موردبحث و بررسی قرار گیرد. روش تحقیق در این پژوهش، به‌صورت توصیفی و تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش، شامل چندین کتاب بلاغی است که پس از مطالعة دقیق تعاریف و توضیحات و بررسی نمونه‌های موجود در این منابع، موردبحث و مقایسة تطبیقی قرار گرفتند و مهم‌ترین موارد اشتراک و اختلاف آن‌ها بررسی گردید. تحلیل نمونه‌ها تا حد زیادی اشتراکات و اختلافات آن‌ها را روشن ساخت و مهم‌ترین نتایج این بررسی در بخش نتایج ارائه گردید. پس از بررسی منابع مختلف بلاغی و زبانی و بحث در مورد نمونه‌های موجود، مهم‌ترین نقاط ضعف در آسیب‌شناسی کنایه عبارت بودند از عدم توجه به زبان روزمره، عدم توجه به متن، بی‌توجهی به مسائل گویشی و اجتماعی و.... در این پژوهش مشخص شد یکی از لغزشگاه‌های شرح متون ادبی کهن، معانی ترکیبات کنایی است. منتقدان و شارحان، زبان روزمره را دارای استعاره و کنایه و مجاز ندانسته‌اند و همیشه سعی کرده‌اند تمام مثال‌های بلاغت را از متون ادبی استخراج کنند؛ درحالی‌که مردم عوام و کوچه و بازار از این شگرد بیشتر استفاده می‌کنند. در پایان مقاله نیز پیشنهاد‌هایی نیز در این موارد ارائه شد.

مشاهده مقاله

علمی-پژوهشی

بررسی و مقایسه شیوه های شخصیت پردازی با تاکید بر حکایات مشترک حدیقه سنایی و مثنوی های عطار

جلیل مشیدی؛ محسن ذوالفقاری؛ حسن حیدری؛ آمنه نیک نیان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 فروردین 1404

https://doi.org/10.22059/jlcr.2025.384921.2032

چکیده

حدیقه الحقیقه سنایی و مثنوی های عطار از آثار منظوم عرفانی به شمار میروند. . حکیم سنایی و شیخ عطار،این دو شاعر بزرگ عرفان ، از قصه و حکایات تمثیلی در جهت پیشبرد اهداف خود از جمله تعلیم اخلاق و حکمت و نزدیک ... بیشتر حدیقه الحقیقه سنایی و مثنوی های عطار از آثار منظوم عرفانی به شمار میروند. . حکیم سنایی و شیخ عطار،این دو شاعر بزرگ عرفان ، از قصه و حکایات تمثیلی در جهت پیشبرد اهداف خود از جمله تعلیم اخلاق و حکمت و نزدیک کردن اذهان مخاطبان به مقاصد عارفانه خویش بسیار بهره برده اند . پژوهش حاضر، از میان عناصر داستان، به بررسی و مقایسه شخصیت پردازی با تأکید بر حکایات مشترک حدیقه سنایی و مثنوی های عطار میپردازد ومیکوشد وجوه اشتراک و افتراق حکایات مشترک را در زمینهشیوه های شخصیت پردازی این دوشاعر بیابد. این پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای و به شیوه توصیفی – تحلیلی انجام شده است نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان میدهد ، تعداد حکایات مشترک اندک است . شخصیت های اصلی و شخصیت های فرعی بیش از دو نفر و گاه یک نفر نیست و شخصیت ها بر اساس نقشی که بر عهده دارند اغلب نوعی ( تیپیک)، ساده و به دور از هرگونه پیچیدگی هستند . هردو شاعر از شیوه های مختلف شخصیت پردازی استفاده کرده اند اما عطار بیش از سنایی از کنش رفتاری ، گفتاری و تک گویی درونی بهره برده است .ایستایی وجه مشترک اشخاص داستانی حدیقه و مثنوی های عطار است مگر در چند حکایتایستایی وجه مشترک اشخاص داستانی حدیقه و مثنوی های عطار است مگر در چند حکایت معدود که در جدولی جداگانه ارایه شده است . کلید واژه ها: شخصیت و شیوه های شخصیت پردازی، حکایات مشترک، حدیقه ، مثنوی های عطار

مشاهده مقاله

علمی-پژوهشی

بررسی و نقد اسطوره‌ای دو ابزار نمادینِ جمشید «سوورا و اشترا» با تکیه بر متون اوستایی و سنسکریت

فرزانه اعظم‌لطفی؛ مجتبی دورودی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jlcr.2025.384432.2030

چکیده

سوورا و اَشترا نام دو ابزار است که بنابر فرگرد دوم وندیداد اهوره‌مزدا آنها را به عنوان دو شیء نمادین در اختیار جمشید قرار می‌دهد. اگرچه پاره‌ای از پژوهشگران به بررسی این دو ابزار پرداخته‌اند؛ با اینحال ... بیشتر سوورا و اَشترا نام دو ابزار است که بنابر فرگرد دوم وندیداد اهوره‌مزدا آنها را به عنوان دو شیء نمادین در اختیار جمشید قرار می‌دهد. اگرچه پاره‌ای از پژوهشگران به بررسی این دو ابزار پرداخته‌اند؛ با اینحال به‌نظر می‌رسد به درستی ماهیّت آنها دانسته و معرفی نشده است. در یک نگاه کلی برخی از پژوهشگران برای واژه‌ی اوستایی سوورا مفاهیمی همچون: تیر، خیش و گاوآهن، مُهر، نگین انگشتری، خنجر و شمشیر، سوفار، چوب و سرانجام شیپور و نفیر را عنوان کرده‌اند. همچنین پژوهشگران برای اشترا معانی: شلاق و تازیانه، خنجر، دشنه و تیغ، سیخ، سلاح، عصا و چوب‌دست، گواز و شیپور در نظر گرفته‌اند. اگرچه تمامی معانی اشاره شده بر مستنداتی استوار است؛ با اینحال جای بررسی دقیق و روشمند این اسامیِ اوستایی در تطبیق با واژگان سنسکریت که خواهر زبانهای ایرانی باستان است مشاهده می‌گردد. از سوی دیگر نقش‌برجسته‌های باستانی نیز می‌توانند در رمزگشایی این مفاهیم کارگشا باشند. پژوهش حاضر کوششی برای رفع ابهام از این واژگان به‌شمار می‌رود. بنابر مستندات این پژوهش، شاید بتوان برای اشترا عصا را که تعدادی از پژوهشگران نیز به آن اشاره داشته‌اند؛ منطقی دانست. به‌ویژه که مستندات باستانی نیز آن را پشتیبانی می‌کند. امّا سوورا در اصل صفتی باستانی بوده است که مفهوم درخشان داشته است و به علت کثرت استعمال به اسم تبدیل شده است. این ابزار ممکن است نوعی سلاح- ابزار بوده است که با پرتو افکنی، اثر خود را به‌وجود می‌آورده است و یا صرفا وسیله‌ای براق بوده است که با ریشه ŚOBH سنسکریت ارتباط دارد. همچنین باید اشاره داشت پژوهش حاضر مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی است.

مشاهده مقاله

علمی-پژوهشی

روانشناسی شخصیّت گورکن در داستان شعری «حفّار القبور» و آیدین در رمان «سمفونی مردگان» براساس نظریه مثبت نگر مارتین سلیگمن

علی خالقی؛ حسن نجفی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jlcr.2025.389117.2041

چکیده

توجّه به جنبه های مختلف یک اثر ادبی از ویژگی مکتب های نقد جدید ادبی است که با استفاده از جدیدترین دستاوردهای علوم انسانی، ابعاد و خوانش متفاوتی را از آثار ادبی برجای می گذارند. توجه به عناصر متنوع و مختلف ... بیشتر توجّه به جنبه های مختلف یک اثر ادبی از ویژگی مکتب های نقد جدید ادبی است که با استفاده از جدیدترین دستاوردهای علوم انسانی، ابعاد و خوانش متفاوتی را از آثار ادبی برجای می گذارند. توجه به عناصر متنوع و مختلف آثار به ویژه شخصیت در نقد روانشناسی به ویژه نظریه مثبتگرای مارتین سلیگمن مورد مداقه قرار گرفته است. پژوهش پیش رو با تکیه بر مبانی ن مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی به مقایسه شخصت گورکن در داستان شعری "حفّار القبور" اثر بدر شاکر السیاب با شخصیت آیدین در رمان"سمفونی مردگان" عباس معروفی پرداخته است. این مقاله ضمن کاربست نظریه مثبت گرای مارتین سلیگمن در آثار یاد شده، در جهت پاسخگویی به سوالات پژوهش، نقاط اشتراک و اختلاف دو نویسنده و اسباب و علل آن را با روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار داد. نتایج پژوهشگر بیانگر آن است که منفی گرایی و شخصیت های اصلی داستان های السیاب و معروفی نه تنها ریشه در تأثیر و تأثّر دو نویسنده از یکدیگر ندارد بلکه ریشه در تجربه های مشترک صادقانه ای است که از دو جامعه ایران و عراق از خود در افراد به یادگار گذاشته اند. با این تفاوت که شخصیت‌های داستان حفار القبورعلت منفی گرایی را در کمبودهای ناشی از جنگ فقر و فساد تعریف کرده اند در حالیکه اورهان علاوه بر تلقی نادرست از مفهوم عدالت، کمبودهای عاطفی و خانوادگی را با مثبتگرایی گره زده است.با این تفاوت که شخصیت‌های داستان حفار القبورعلت منفی گرایی را در کمبودهای ناشی از جنگ فقر و فساد تعریف کرده اند در حالیکه اورهان علاوه بر تلقی نادرست از مفهوم عدالت، کمبودهای عاطفی و خانوادگی را با مثبتگرایی گره زده است.

مشاهده مقاله

علمی-پژوهشی

بررسی صناعات بدیعی و بلاغی فراموش شده در متون منظوم

محمد شهبازی؛ خدابخش اسداللهی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jlcr.2025.384994.2031

چکیده

صناعات ادبی [حذف] از دیرباز مورد توجه علمای بلاغت قرار گرفته است؛ و تألیفات متعددی در عصرهای متفاوت با تعریف‌های گوناگون و نمونه مثال‌های متنوع منتشر شده است. آرایه‌های ادبی از شاخص‌ترین و برجسته‌ترین ... بیشتر صناعات ادبی [حذف] از دیرباز مورد توجه علمای بلاغت قرار گرفته است؛ و تألیفات متعددی در عصرهای متفاوت با تعریف‌های گوناگون و نمونه مثال‌های متنوع منتشر شده است. آرایه‌های ادبی از شاخص‌ترین و برجسته‌ترین مؤلفه‌های زیبایی آفرین در لفظ و معنی است. صنعت «تزریق» از جمله صناعات بلاغی است که به سبب بسامد اندک و ابداع دیر هنگام آن در آثار صناعات ادبی و فنون بلاغت کمتر به آن پرداخته شده است. [حذف]. کهن‌ترین ردّپای آن را می‌توان در تذکره‌های عهد تیموری و صفوی دید و در عصر حاضر در پژوهش‌های پراکنده و اثر مستقل اخوان ثالث مشاهده کرد. افزون بر آن، نوعی تشبیه نیز در شعر شاعران قرن ششم تا عصر صفوی و سبک هندی رایج بود که آن نیز از نقطه نظر مؤلفان دور مانده است. نخستین بار به نوع تشبیه در تذکرۀ خزانۀ عامره بر می-خوریم که در میان علمای بلاغت هند با عنوان «انینا النکار» مورد توجه بود. هدف از این پژوهش، معرفی دو صنعت بلاغی و بدیعی فراموش شده است. روش تحقیق مبتنی بر ابزار کتابخانه‌ای و شیوۀ تحلیلی – توصیفی است. یافته‌های ما حاکی از آن است که در متون منظوم فارسی مصداق‌های بارزی برای هر دو صنعت ادبی موجود است که هریک از صنعت و فن ادبی مذکور می‌تواند در آینده به صورت اثر مستقل مورد بررسی قرار گیرد. نخستین بار به نوع تشبیه در تذکرۀ خزانۀ عامره بر می‌خوریم که در میان علمای بلاغت هند با عنوان «انینا النکار» مورد توجه بود. هدف از این پژوهش، معرفی دو صنعت بدیعی فراموش شده است. روش تحقیق مبتنی بر ابزار کتابخانه‌ای و شیوۀ تحلیلی – توصیفی است. یافته‌های ما حاکی از آن است که در متون منظوم فارسی مصداق-های بارزی برای هر دو صنعت ادبی موجود است که هریک از آرایۀ مذکور می‌تواند در آینده به صورت یک اثر مستقل مورد بررسی قرار گیرد.

مشاهده مقاله

علمی-پژوهشی

ویژگی‌های وزنی ملمَّعات و طبقه‌بندی آن‌ها از منظر عروضی (با تأکید بر ملمَّعات قرن ششم، هفتم و هشتم)

علا السید؛ علی اصغر قهرمانی مقبل؛ سیدمهدی طباطبائی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jlcr.2025.385717.2035

چکیده

وزن یا موسیقی بیرونی به‌عنوان عنصر اساسی در شعر، نقشی تعیین‌کننده در برانگیختن احساسات و انتقال مفاهیم ایفا می‌کند. اهمیت آن ‌تنها در ایجاد جذابیت هنری نیست، بلکه در ایجاد هماهنگی و انسجام بین ابیات ... بیشتر وزن یا موسیقی بیرونی به‌عنوان عنصر اساسی در شعر، نقشی تعیین‌کننده در برانگیختن احساسات و انتقال مفاهیم ایفا می‌کند. اهمیت آن ‌تنها در ایجاد جذابیت هنری نیست، بلکه در ایجاد هماهنگی و انسجام بین ابیات یک منظومۀ شعری است. ملمَّع، یکی از انواع شعر فارسی است که در آن از دو یا چند زبان، و غالباً فارسی و عربی، به‌صورت متداخل استفاده می‌شود و این ویژگی آن را از سایر انواع شعر متمایز می‌کند. این نوع شعر در دوره‌های مختلف ادبیات فارسی به کار رفته و در قرن‌های 6، 7 و 8 هجری، با آثار شاعرانی چون مولوی و سعدی رونق پیدا کرده است. این مقاله به بررسی عروض (موسیقی بیرونی) و اوزان به کاررفته در ملمَّعات می‌پردازد و هدف آن شناسایی و دسته‌بندی اوزان این نوع اشعار است و با توجه به این‌که هر زبانی ویژگی‌های عروضی خاص خود را دارد به دنبال پاسخ دادن به این پرسش است که یک شاعر در شعر ملمع چگونه از قواعد عروضی بهره برده است تا در شعر دو زبانۀ خود توفیق یابد. این پژوهش به عنوان یک مطالعه توصیفی- تحلیلی و آماری طراحی شده است. در این روش، ابتدا داده‌های مربوط به اشعار ملمَّع و اوزان آن‌ها جمع‌آوری گردید. سپس این داده‌ها به تحلیل و بررسی‌های آماری پرداخته شد تا الگوهای موجود در عروض ملمَّعات شناسایی شود. نتایج مقاله نشان می‌دهد که ملمَّعات از لحاظ قواعد عروضی غالباً تابع عروض فارسی‌ هستند و همچنین می‌توان ملمَّعات را بر اساس اوزان به سه دسته اصلی تقسیم کرد: ملمَّعاتِ سروده شده بر اوازن فارسی، ملمَّعاتی که بر اوازن مشترک بین فارسی و عربی سروده شده است و ملمَّعاتی که بخش عربی آن بر وزن عربی و بخش فارسی آن بر وزن فارسی آمده است. این دسته‌بندی به طور عمده بر اساس زبان مبنای وزن‌ها، یعنی فارسی یا عربی، صورت گرفته است.

مشاهده مقاله

دوره 13 (1403)

دوره 12 (1402)

دوره 11 (1401)

دوره 10 (1400)

دوره 9 (1399)

دوره 8 (1398)

دوره 7 (1397)

دوره 6 (1396)

دوره 5 (1395)

دوره 4 (1394)

دوره 3 (1393)

دوره 2 (1392)

دوره 1 (1391)

دوره و شماره: مقالات آماده انتشار / پذیرفته شده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده