پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت

بلاغت یکی از علوم مشترک بشری است که در گذر تاریخ، مورد توجّه تمامی ملّت‌ها بوده است. فارغ از مشترکات بشری، علم بلاغت در سرزمین‌های اسلامی به گونه‌ای خوش درخشیده است. به شهادت فراز و فرودهای تاریخ ... بیشتر

علمی-پژوهشی

جنگ جهانی دوم و شمشیر آخته شعر شاعران روس

مرضیه یحیی‌پور؛ فاطمه محمدی

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1391، صفحه 29-44

https://doi.org/10.22059/jlcr.2012.35234

چکیده

مقاله دربارۀ وﯾﮋگیهای ساختاری و ماهوی شعر مقاومت شاعران روسیه از آغاز تا پایان جنگ جهانی دوم (1945-1941) است. در ساختار زبانی و ادبی شعر مقاومت این دوره، مشخصههایی چون تغییر دستگاه واﮊگانی شعر، ... بیشتر مقاله دربارۀ وﯾﮋگیهای ساختاری و ماهوی شعر مقاومت شاعران روسیه از آغاز تا پایان جنگ جهانی دوم (1945-1941) است. در ساختار زبانی و ادبی شعر مقاومت این دوره، مشخصههایی چون تغییر دستگاه واﮊگانی شعر، صراحتگویی، نزدیک شدن مرز شعر به شعار و... بهوضوح قابل مشاهده است. از میان وﯾﮋگیهای معنایی و محتوایی شعر این دوره نیز میتوان به احتراز از چپگرایی یا راستگرایی شاعران، میهنپرستی، تاریخگرایی، حماسهسرایی، تغییر بنمایهها و درونمایهها اشاره کرد. جنگ خانمانسوز باعث شد تا نگرش شاعران به دو مقوله زمان و مکان هم دچار دگرگونی گردد. تمام این تغییرات دفعی و تدریجی در شعر، فقط برای نیل به یک هدف واحد صورت گرفت: احیای تاریخ و فرهنگ، حفظ هویت و آزادیِ ملی، که با تجاوز و تعدی دشمن نازی و فاشیست رو به اضمحلال مینمود. مقاله به بررسی شاخصههای اصلی شعر مقاومت روسیه در نیمۀ اول دهۀ چهل قرن بیستم و سیر تحول و تطور آن در آثار شاعرانی چون اولگا برگولتس، راﮊدستونسکی، و. سایانوف، آنّا آخماتووا و... اختصاص دارد. اما از آنجا که اشعار آخماتووا طی این دوره، از نظر اکثر منتقدان روس، بهترین نمونه تجلی شعر مقاومت است، سعی خواهیم کرد تا با محوریت مجموعه «باد جنگ» آخماتووا که شاهکار شعر میهنی او محسوب میشود، ساختار ادبی و زبانی، موضوعات اساسی و نقشمایههای جدید، مؤلفههای محوری زمانومکان، مظاهر میهنپرستی و قهرمانپروری و... را در شعر مقاومت روسیه بررسی کنیم.

علمی-پژوهشی

انسجام متنی مقالات شمس تبریزی

فاطمه مدرسی؛ ثانیه مخبر

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1391، صفحه 45-72

https://doi.org/10.22059/jlcr.2012.35235

چکیده

مقالاتشمسبه عنوان اثری برجسته و مهم در تاریخ عرفان و ادبیات فارسی که ارتباط تنگاتنگی با مولوی، زندگی و آثارش دارد، با وجود این کمتر مورد توجه پژوهشگران واقع شده است. نگاشتههایی که به عنوان مجموعهای ... بیشتر مقالاتشمسبه عنوان اثری برجسته و مهم در تاریخ عرفان و ادبیات فارسی که ارتباط تنگاتنگی با مولوی، زندگی و آثارش دارد، با وجود این کمتر مورد توجه پژوهشگران واقع شده است. نگاشتههایی که به عنوان مجموعهای گرانبها از مواعظ و گفتارهای سرسلسلگان طریقت مولوی از سواد به بیاض نینجامیده و به صورت مشتی یادداشت از هم گسیخته و نامنظم باقی مانده است و یکی از دلایل کم توجهی به این کتاب، ساختار جملات از هم گسیخته و عدم انسجام ظاهری متن است. در این پژوهش سعی بر اثبات وجود انسجام متنی با تکیه بر نظریه سخن کاوی و توجه به بافت متنی (نقش و ارتباط عناصر زبانی در متن و تأثیر آن در تبلور معنا و تفهیم مطلب)است. انسجام متنی شامل روابط معنایی میشود که به وسیلۀ آن، ارتباط هر قطعه از گفتار یا نوشتار میتواند به عنوان متن انجام وظیفه نماید. هالیدی (M.A.K Halliday) و حسن (R.Hasan) به عنوان کسانی که در ساختمان متنی و روابط بین جملهای نقش کلیدی داشتهاند؛ معتقدند که انسجام به کلیۀ رابطههایی اطلاق میشود که عنصری از یک جمله را به عناصر جملات قبلی مرتبط میدارد. ابزارهای آفرینندۀ انسجام متنی و روابط بین جملهای به سه دستۀ دستوری، لغوی و پیوندی تقسیم میشوند. در بررسی انسجام متنی مقالات، عوامل انسجام چون انسجام دستوری متن را در دو بخش ارجاع و حذف، انسجام لغوی در دو صورت تکرار و همایش و انسجام پیوندی در چهار نوع ارتباط اضافی (Additive)، سببی (Caushre)، تقابلی «ارتباط خلاف انتظار» (Adversative) و زمانی (Temporal) مورد کنکاش قرار دادهایم. مقالات شمس تبریزی علی رغم گسیختگی و پراکندگی ظاهری از انسجام متنی برخوردار است که این انسجام مدلول توجه به عوامل به وجود آورنده انسجام متنی تحقق مییابد

علمی-پژوهشی

بررسی سر چشمه‌های حکایات روضة نخستین بهارستان جامی

وحید سبزیان پور؛ فرزانه فتاحیان

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1391، صفحه 73-98

https://doi.org/10.22059/jlcr.2012.35238

چکیده

بهارستان جامی از آثار ارزشمند ادب فارسی و در برگیرندۀ داستان‌ها و سخنان حکیمانۀ بسیاری است، که منشأ و منبع بسیاری از آنها عربی است. هر چند از سخنان جامی بر می آید که از آثار پیشینیان بهره نبرده است، ... بیشتر

علمی-پژوهشی

بررسی استعارۀ جهت¬گیرانه و طرح واره¬های تصویری در شعر شاملو

احمدرضا بیابانی؛ یحیی طالبیان

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1391، صفحه 99-126

https://doi.org/10.22059/jlcr.2012.35239

چکیده

استعاره مقولهای است که امروزه بیش از پیش، نگاه نظریهپردازانِ علوم مختلف بلاغی، زبان شناسی و فلسفی را به خود معطوف ساخته است. از جمله مکاتبی که نگاه ویژهای به استعاره دارد، مکتبِ شناختی است. ... بیشتر

علمی-پژوهشی

سبک اصفهانی در ترازوی نقد تاریخی

محمود فضیلت

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1391، صفحه 127-142

https://doi.org/10.22059/jlcr.2012.35240

چکیده

سده‌های دهم و یازدهم هجری برای شاعران پارسی گوی ایران، نسبت به دوره‌های قبل متفاوت بوده است. صفویان که در این عصر، فرمانروای ایران بوده‌اند؛ به عللت اشتغال به هویت سازی و بازآفرینی هویتهای اجتماعی، ... بیشتر

علمی-پژوهشی

نگاهی تحلیلی به سیمای زن در ناتوـ رآلیسم سال‌های ابری

محمّد ایرانی

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1391، صفحه 143-170

https://doi.org/10.22059/jlcr.2012.35241

چکیده

سال‌های ابری را از گونة «رمان خاطرات» یا «خودزیست‌نامه» (autobiography) به شمار آورده‌اند که از الگوهای رآلیسم بومی و منطقه‌ای (local realism) بهره برده است. به سبب نوع نگاه نویسنده به جامعه و بازنمایی ... بیشتر سال‌های ابری را از گونة «رمان خاطرات» یا «خودزیست‌نامه» (autobiography) به شمار آورده‌اند که از الگوهای رآلیسم بومی و منطقه‌ای (local realism) بهره برده است. به سبب نوع نگاه نویسنده به جامعه و بازنمایی صریح و عریان واقعیّت‌ها، واقع‌گرایی اثر را برگرفته از اصول فکری مکتب سوسیالیسم دانسته‌اند و در نهایت آن را مولود دو مکتب ادبی و سیاسی «رآلیسم» و «سوسیالیسم»، یعنی «رآلیسم سوسیالیستی» (socialistic realism) خوانده‌اند. امّا اصلی‌ترین موضوعی که ـ علاوه بر درونمایة فقر و نمادها و نمودهای آن ـ کانون توجّه نویسنده قرار گرفته، پردازش تصویری زنده و طبیعی از زن و زندگی او در جامعه‌ای فقر زده و نظام اقتصادی، سیاسی، فکری و فرهنگیِ بی انتظام و فاسد است. نوع نگرش نویسنده به زن، و شیوه‌های گوناگون واقعه‌گویی و واقع‌نمایی در سال‌های ابری برای پژوهش مورد توجّه و مطالعة نگارنده قرار گرفت. حاصل بررسی‌ِ سبک و نوع کار نویسنده، مکتب ادبی و فکری وی و شخصیّت‌پردازی زنان در این اثر نشان می‌دهد که با وجود تعدّد اشخاص داستان، شخصیّت‌پردازی زنان، عمقِ بیشتری دارد و ملموس‌تر و باورکردنی‌تر است. نوع نگاه نویسنده به «زن»، «جنسیّت» و «نقش» او در جامعه و خانواده، نگاهی خاص و معنادار است که نه رآلیسم محض است و نه صرفاً برگرفته از مؤلّفه‌های مکتب سوسیالیسم. حضور پر رنگ «زن» در متن خاطرات سال‌های ابری از او شخصیّتی خاکستری و گاه تیره می‌نمایاند که یا در پیکار مداوم با تقدیر محتوم خود است و یا بر آرزوهای از دست رفته‌اش می‌موید. رآلیسم سال‌های ابری، رآلیسمی چندسویه و چند بُعدی است که بیش از همه از مؤلّفه‌های مکتب ناتورالیسم بهره گرفته است. بنابر این، رآلیسمی که درویشیان به کار می‌برد، ترکیبی است و می‌توان آن را «رآلیسم ناتورالیستی» یا به کوتاهی، «ناتوـ رآلیسم» (natu-realism) نامید

پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 13 (1403)

دوره 12 (1402)

دوره 11 (1401)

دوره 10 (1400)

دوره 9 (1399)

دوره 8 (1398)

دوره 7 (1397)

دوره 6 (1396)

دوره 5 (1395)

دوره 4 (1394)

دوره 3 (1393)

دوره 2 (1392)

دوره 1 (1391)

دوره و شماره: دوره 1، شماره 1، شهریور 1391، صفحه 1-196

سهم ایرانیان در تکامل و تحوّل علم بلاغت

چکیده

جنگ جهانی دوم و شمشیر آخته شعر شاعران روس

چکیده

انسجام متنی مقالات شمس تبریزی

چکیده

بررسی سر چشمه‌های حکایات روضة نخستین بهارستان جامی

چکیده

بررسی استعارۀ جهت¬گیرانه و طرح واره¬های تصویری در شعر شاملو

چکیده

سبک اصفهانی در ترازوی نقد تاریخی

چکیده

نگاهی تحلیلی به سیمای زن در ناتوـ رآلیسم سال‌های ابری

چکیده